Meer dan een hulplijn
Tien jaar geleden klopte toenmalig Vlaams welzijnsminister Jo Vandeurzen (CD&V) aan bij de Centra voor Algemeen welzijnswerk (CAW) en Vertrouwenscentra Kindermishandeling (VK). Hij vroeg hen om samen een laagdrempelige hulplijn op te richten voor slachtoffers van kindermishandeling en partnergeweld.
‘1712 was een beetje een gedwongen huwelijk.’
Die hulplijn groeide al snel uit tot iets groter. Wim Van de Voorde, coördinator sinds 2019, vertelt nochtans over een aarzelende start.
“Een samenwerking tussen de CAW’s en Vertrouwenscentra lag niet voor de hand”, steekt hij van wal. “CAW’s verlenen laagdrempelige eerstelijnshulp, terwijl de Vertrouwenscentra Kindermishandeling zich vooral op professionals richten. Ze werkten rond dezelfde thema’s, maar op een andere manier.”
“1712 was een beetje een gedwongen huwelijk”, verduidelijkt hij. “Maar de vraag van de minister was er. Dus kwam er één centrale toegangspoort waar mensen terechtkonden. Dat was nodig. Tien jaar geleden miste Vlaanderen één laagdrempelig referentienummer voor vragen rond geweld.”
Van de Voorde: “Vandaag werken verschillende provincies met geïntegreerde 1712-teams, getrokken door een medewerker van het CAW of het Vertrouwenscentrum. Ik ben zo trots op wat we samen hebben verwezenlijkt.”
Hoe gaan jullie te werk?
“Wie ons belt, vertelt zijn verhaal vaak voor de eerste keer aan een professional. Wij zorgen dan ook voor emotionele ondersteuning. Daarnaast informeren we mensen over hun rechten en verwijzen we door naar gespecialiseerde hulp of justitiële instanties. 30 procent van alle mensen die bellen, wijzen we de weg naar onze eigen CAW- of VK-diensten. Verontrustende cases bespreken we op het team en blijven we opvolgen via een actief terugbelbeleid.”
‘Bij kindermishandeling of partnergeweld kan je je onmogelijk beperken tot gewoon de telefoon opnemen.’
“Die proactieve benadering was niet onze oorspronkelijke opdracht. Maar bij kindermishandeling of partnergeweld kan je je onmogelijk beperken tot gewoon de telefoon opnemen. Zulke situaties moet je vastpakken. Vorig jaar ontvingen we 8.500 unieke oproepen. Dat zijn 8.500 kansen om een verschil te maken.”
Die 8.500 oproepen zijn vermoedelijk slechts het topje van de ijsberg?
“Absoluut. Dat we slechts een kleine minderheid van onze doelgroep bereiken, bewijst het belang van een grotere naamsbekendheid. 1712 moet hét referentienummer rond geweld worden in Vlaanderen. Mensen hebben nood aan één plek waar ze met al hun vragen terechtkunnen.”
“Sinds 2019 bieden we ook online hulp. Momenteel loopt 30 procent van de hulpvragen per mail of via de chat. Met een hulpverlener chatten is vaak laagdrempeliger. Je hebt meer controle over wat je zegt en niet zegt. Aan de telefoon speelt ook de manier waarop je iets zegt een belangrijke rol. Dat schrikt mensen soms af. Op de chat beslissen ze helemaal zelf wat ze willen prijsgeven.”
Hoe willen jullie dat referentienummer rond geweld worden?
“De laatste jaren zetten we volop in op slimme communicatiecampagnes, onder andere via sociale media. Mensen die via Google een vraag stellen over geweld, zien automatisch een advertentie van 1712. We pakken uit met unieke cijfers en content, spelen in op de actualiteit en ontwikkelen publieke standpunten.”
‘Er is niks pedagogisch aan geweld op kinderen.’
“Neem bijvoorbeeld ons standpunt over studentendopen. Die kunnen grensoverschrijdend en zelfs een vorm van collectief geweld zijn. Of ons standpunt over geweld in de opvoeding van kinderen, soms misleidend een pedagogische tik genoemd. Er is nochtans niks pedagogisch aan geweld op kinderen.”
“Oorspronkelijk focuste onze communicatie vooral op kindermishandeling en partnergeweld, maar dat breidde stelselmatig uit naar geweld in sport en cultuur, gaybashing, ouderenmis(be)handeling en cyberpesten. Het is aan ons om al die vormen op de agenda te zetten en bespreekbaar te maken.”
Relativeren van geweld
“Een van de grote problemen is dat we geweld nog te vaak relativeren. Die houding sijpelt ook door in ons taalgebruik: ‘Iemand verloor de pedalen’ of ‘ging over de rooie’. Laten we daarmee ophouden en een kat een kat noemen. Geweld is nooit oké. Het zit overal en richt veel fysieke, emotionele en psychologische schade aan.”
‘Geweld richt veel fysieke, emotionele en psychologische schade aan.’
“Ik spreek uit ervaring. Vroeger beschouwde ik emotionele verwaarlozing onvoldoende als geweld. Een grote misvatting. Het lijkt strikt genomen niet aan de definitie te voldoen, maar valt er wel degelijk onder. De impact op kinderen, ouderen, zorgafhankelijke kwetsbare personen is enorm.”
“De kans dat je ooit zelf getuige, slachtoffer of pleger van geweld wordt is reëel. Denk nooit dat geweld de andere is. Dat klopt niet. Geweld, dat zijn wij allemaal. In die zin hebben we ook allemaal een verantwoordelijkheid. Spreek erover. Bel of mail ons als je slachtoffer bent of iets verdacht opmerkt in je omgeving. Wees ook niet bang om contact op te nemen als je zelf een pleger bent. Wij luisteren naar iedereen.”
Is die aandacht voor plegers van geweld niet de wereld op zijn kop?
“Zeer zeker niet. Vorige zomer richtten we ons bewust op plegers via een campagne over intrafamiliaal geweld. Plegers diaboliseren heeft geen zin. Je kan wel proberen hun gedrag te veranderen. Mensen plegen geweld vaak vanuit spanningen, frustraties of pedagogische onmacht. Geweld stoppen betekent oog hebben voor die realiteit.”
‘Plegers diaboliseren heeft geen zin.’
“Met een grondig onderbouwde visienota overtuigden we de overheid om de campagne op te zetten. Een brede projectgroep met hulpverleners, wetenschappers en andere experten gaf input. We wisten hoe gevoelig het thema lag, de toon moest helemaal juist zitten. Finaal kwamen we tot de boodschap dat geweld plegen nooit oké is, zonder het gewelddadige gedrag gelijk te stellen aan de persoon.”
“Daarom spreken wij ook bewust over personen die geweld plegen en niet over ‘daders’. In 2020 zochten slechts 64 plegers contact met ons. Minder dan 1 procent van alle oproepen. Meer plegers naar 1712 toeleiden, lukt alleen door hen de hand te reiken en begrip te ontwikkelen voor achterliggende contexten.”
Hebben jullie een effect gemerkt van de #Metoo-beweging?
“Het zette veel in beweging. Er waren in Vlaanderen schandalen in de media, de sportwereld, de kunstensector. We zien steeds duidelijker hoe grensoverschrijdend gedrag het individuele en interpersoonlijke overstijgt. Macht en structuren tellen ook. Alleen al de schaal waarop grensoverschrijdend gedrag voorkomt, bewijst dat. Wij surfen mee op die evoluerende beeldvorming en proberen ze zelf vorm te geven via campagnes en acties.”
‘Corona was een gamechanger. De afgelopen twee jaar ontvingen we 60 procent meer oproepen rond geweld.’
“Corona was een gamechanger. Lange tijd focuste men op het aantal besmettingen en overlijdens. Die eenzijdige focus verhulde een enorme welzijnscrisis. De afgelopen twee jaar ontvingen we 60 procent meer oproepen rond geweld. Natuurlijk was kindermishandeling of de manier waarop we ouderen behandelen al langere tijd een probleem. Maar het virus zette alles op scherp. Bij zo veel schrijnende cases kan je als overheid niet meer wegkijken.”
“Momenteel maak ik me grote zorgen over het geweld tegen ouders. Onderzoek leert dat het vaak voorkomt. Toch lopen er zeer weinig oproepen binnen. Het taboe op oudermishandeling willen we doorbreken. Begin mei lanceren we hierover een nieuwe 1712-campagne.”
Hoe belangrijk is goede communicatie?
“De verpakking van je boodschap is net zo belangrijk als de boodschap zelf. Ik besef steeds beter dat een kwalitatief hulpaanbod weinig voorstelt als je het niet tot bij de juiste mensen krijgt. Om ons aanbod beter te stroomlijnen, lanceren we binnenkort een nieuwe website. De gebruikerservaring zal centraal staan. Elk beeld, elke zin en elke tussentitel zijn belangrijk.”
“Daarnaast willen we onnodig jargon bannen. Als we iedereen willen bereiken, moeten we de taal spreken van de man in de straat. Daarom zullen we op de nieuwe website niet langer spreken over partnergeweld, hoogconflictueuze scheiding of kindermishandeling maar over geweld in je relatie, scheiding en conflict, en geweld op kinderen.”
‘Hoe je geweld ook aanpakt, een laagdrempelige hulplijn is altijd deel van het antwoord.’
“Jammer genoeg is onze eigen slagkracht beperkt. Met ons jaarlijks communicatiebudget kan ik één televisiespot ontwikkelen die we één keer in prime time uitzenden. In die zin hebben we nood aan partners om onszelf op de kaart te zetten. Gelukkig verwijzen steeds meer media, lokale besturen en middenveldorganisatie naar 1712.”
“Samenwerken is een win-win. Wij kunnen niet zonder partners om onze werking bekend te maken, maar zij kunnen ook niet zonder ons. Want hoe je geweld ook benadert of aanpakt, een laagdrempelige hulplijn is altijd deel van het antwoord. Ik denk dat iedereen dat intussen beseft.”
“Als politici zo begaan zijn met geweld als ze beweren, dan moeten ze 1712 beter financieren. Zo niet komt onze dienstverlening in gevaar.”
© Sigrid Spinnox
Vinden jullie ook een partner in de politiek?
“We werken constructief samen. Geweld is een apolitiek thema, of zou dat moeten zijn. Veel politici willen mee aan de kar te trekken. Ik heb ook de indruk dat onze stevige beleidsdossiers een verschil maken. De online werking van 1712 kwam er op onze voorzet. Net zoals de recente campagne naar plegers.”
“Anderzijds botst 1712 op haar grenzen. We behandelen vandaag drie keer meer oproepen dan in onze beginperiode. Toch is onze basisfinanciering al tien jaar dezelfde.”
Misschien zijn jullie slachtoffer van jullie eigen succes? De toenemende bekendheid, campagnes en partnerschappen bewijzen dat 1712 werkt?
“Ik lees alle beleidsnota’s, resoluties en parlementaire vragen rond geweld. Print ze af en je kan er ons hele gebouw mee behangen. Maar wat koop je daarmee? Als politici zo begaan zijn met geweld als ze beweren, dan moeten ze 1712 beter financieren. Zo niet komt onze dienstverlening in gevaar.” We kunnen onze noden objectiveren hé. De oproepcijfers zijn wat ze zijn.”
Versnippering
“Een andere bezorgdheid is de toenemende versnippering binnen het justitieel en welzijnslandschap. Er zijn de Zorgcentra na Seksueel Geweld en binnenkort ook die rond intrafamiliaal geweld. Intussen decentraliseert de jeugdhulp en heb je nog een hoop andere initiatieven, hulplijnen en meldpunten rond geweld.”
“1712 moet zich in dat landschap voortdurend herpositioneren. Begrijp me niet verkeerd: een uitgebreid hulpaanbod is goed. Maar te veel versnippering kan de doorstroom van naar gespecialiseerde hulp ook bemoeilijken.”
‘We moeten ontkokeren. Als je opereert vanuit bredere hulpverleningsnetwerken, kan je gepaster op hulpvragen inspelen.’
“Ik ben ervan overtuigd dat we moeten ontkokeren. Niet langer starten vanuit een afgebakend hulpaanbod, want dan bots je op grenzen. Problemen zoals geweld zijn vaak zo complex dat je meerdere, vlot samenwerkende organisaties nodig hebt om het verschil te maken. Als je opereert vanuit bredere hulpverleningsnetwerken kan je gepaster op hulpvragen inspelen. Partnerschappen en samenwerking zijn de toekomst. De CAW’s en VK’s tonen dat het kan.”
Coördinator zijn van 1712: wat doet dat met je?
“Ik sta ermee op en ga ermee slapen. Dat kan niet anders. Mensen vertellen ons schrijnende verhalen. Je hoort uit eerste hand hoe verwoestend de impact van geweld is. Zoiets kruipt onder je vel. Het vraagt echt alles van mij. Maar ik weet waarom ik het blijf doen. Onze hulpverleners zijn hoogopgeleid en deskundig. Ze maken een verschil voor duizenden hulpvragers per jaar. Hoe meer mensen we naar ons aanbod leiden, hoe beter.”
“Dat brengt me bij de laatste en misschien wel grootste uitdaging: die van de maatschappelijke beeldvorming. Ik hoop dat we binnen tien jaar fundamenteel anders zullen kijken naar geweld op ouderen, kinderverwaarlozing of naar een conflictueuze scheiding. 1712 heeft de opdracht om dit alles bespreekbaar te maken, maar ook om ze te problematiseren in de beeldvorming.”
“Als we een nieuwe norm zetten rond onderschatte vormen van geweld, zullen mensen er ook sneller over spreken en ons contacteren. Dat is voor iedereen beter.”
Reacties [1]
Noch Caw noch 1712 hebben gevolg gegeven ivm oudermishandeling en dit tijdens COVID verergerd
Wallonië daarentegen zijn heel actief doch ben spijtig genoeg Vlaming!
Zeker lezen
Landbouw versus milieu: ‘Het meest duurzame antwoord op conflict is samenwerking’
‘In de politiek gaan is voor mensen met beperking geen simpele keuze’
Tom Daems: ‘Hoe we daders straffen, zegt veel over welke samenleving we willen zijn’
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies