Als kinderen geweld plegen tegen ouders: ‘Mijn elfjarige zoon probeert me te breken’

Openhartig

“Hij is de baas, behalve als er andere mensen bij zijn. Dan heb ik het gevoel dat ik nog eens de mama ben,” lacht Kato triest.Kato is een pseudoniem.Kato en ik zitten samen aan haar keukentafel. Terwijl ze vertelt over haar elfjarige zoon die regelmatig haar grenzen overschrijdt, voel ik de impact van dat gedrag op haar leven en hun relatie.

‘Haar roep om hulp blijft keer op keer onbeantwoord.’

Ze vertelt openhartig dat ze worstelt met haar rol als moeder, haar kijk op zichzelf en haar zoon, en de machteloosheid die ze dagelijks ervaart. Haar roep om hulp blijft keer op keer onbeantwoord.

Onontgonnen terrein

Kato nam contact met mij op nadat ze een flyer over mijn onderzoek naar kind-oudergeweld had gezien. De situaties die daarin beschreven worden, herkende ze meteen. Ze voelde de behoefte om haar verhaal te delen.

Wanneer we het over intrafamiliaal geweld hebben, denken we vaak aan partnergeweld of kindermishandeling. Het geweld van kinderen tegenover hun ouders blijft voor velen een onzichtbaar en moeilijk bespreekbaar probleem.

In Vlaanderen en België is oudermishandeling zelfs een vrijwel onontgonnen terrein. Hoewel het thema de laatste jaren meer aandacht krijgt, zowel in de academische wereld als in de praktijk, is er nog een lange weg te gaan.

Met mijn doctoraatsonderzoek wil ik daarom het fenomeen in kaart brengen: wat is kind-oudergeweld, hoe begrijpen betrokken gezinsleden dit en hoe gaat de hulpverlening er best mee om? De gesprekken met ouders die dit geweld ervaren, is daarin een essentieel element.

Psychisch en fysiek geweld

Wanneer ik Kato vraag of haar zoon vaak haar grenzen overschrijdt, antwoordt ze zonder aarzelen: “Ja, heel regelmatig. Op sommige momenten is het al beter dan op andere. Hij kan uren aan een stuk roepen. Soms slaat hij mij. Niet dat ik bont en blauw zie, hij probeert me vooral psychisch te breken. Hij kleineert me en verwijt me van alles. Hij maakt ook dingen kapot als hij zijn zin niet krijgt.”

‘Hij kan uren aan een stuk roepen.’

Kato vertelt me dat ze haar zoon nu fysiek nog aankan, maar dat ze zich zorgen maakt over hoe het zal zijn als hij ouder en sterker wordt. Daarom probeert ze nu al hulp te vinden om verdere escalatie te voorkomen.

Vluchten

Kato legt uit hoe ze omgaat met het gedrag van haar zoon: “Ik probeer eigenlijk vooral te vluchten. In het begin ging ik er nog op in, maar dat helpt niet. Soms weet ik het gewoon niet meer en vraag ik me af: wat moet ik nog doen?”

‘In het begin ging ik er nog op in, maar dat helpt niet.’

“Meestal trek ik me even terug in mijn kamer om te kalmeren, en hij weet dan dat hij me met rust moet laten.” Soms zoekt ze de stilte van haar auto op de parking op om gewoon even tot rust te komen. Ze hoopt dat ook hij gekalmeerd is als ze terugkomt, maar vaak begint het opnieuw.

Lees ook

‘Werken met een jongere, is werken met zijn gezin’

Kato is moe, uitgeput, vertelt ze. “Gewoon al door daar continu mee bezig te zijn. Continu te denken: wat mag ik zeggen, wat mag ik niet zeggen, wat gaat hij doen, wat gaat hij niet doen, gaat het een leuke avond zijn of niet?”

Ze heeft ook pijn. “Geen fysieke pijn, maar mentale pijn. Pijn omdat je kind zo tegen je doet.” En Kato is gestrest: “Omdat je niet weet wat er gaat komen. Hij kan straks thuiskomen en braaf zijn. Hij kan straks thuiskomen en de boel bijeen kloppen.” Dat gevoel van heel de tijd op eieren te lopen, is iets wat heel wat ouders in deze situatie ervaren.

Geen normaal pubergedrag

Kind-oudergeweld of oudermishandeling is een complex fenomeen dat moeilijk eenduidig te definiëren is. Kind-oudergeweld omvat herhaald grensoverschrijdend gedrag van kinderen, jong of volwassen, tegenover hun ouders. Dit gedrag kan fysiek, verbaal, emotioneel, psychologisch, financieel of seksueel van aard zijn.

‘Hij kan straks thuiskomen en braaf zijn. Hij kan straks thuiskomen en de boel bijeen kloppen.’

Hoewel tieners vaak opstandig zijn, gaat kind-oudergeweld verder dan normaal pubergedrag en kan het gezin zich hierdoor bedreigd, geïntimideerd of gecontroleerd voelen. Dit leidt tot aanpassingen in hun eigen gedrag om aan dit geweld of de dreiging met geweld tegemoet te komen.

Soorten geweld

Het gedrag van deze kinderen kan bewust controlerend zijn, vergelijkbaar met intiem terreur bij partnergeweld. Het kan ook voortkomen uit functionele of expressieve agressie.

Hierbij gaat het vooral om een emotionele uitbarsting, waarbij het gedrag niet bedoeld is om anderen te controleren, maar eerder voortkomt uit slechte emotieregulering, trauma, angst of leed. Vaak zien we een combinatie van beide vormen: gedrag dat begint als een impulsieve, emotionele reactie bij expressieve agressie kan geleidelijk escaleren naar meer dwingende en controlerende vormen van geweld.

Er bestaat niet één duidelijke oorzaak voor kind-oudergeweld. Bij het kind kunnen agressief gedrag, psychische problemen, ontwikkelingsstoornissen en emotieregulatieproblemen aan het risico op geweld bijdragen. Binnen het gezin verhogen onder andere huiselijk geweld, slechte communicatie en gebrekkige of te strenge opvoeding het risico. Op gemeenschapsniveau kunnen leeftijdsgenoten en stressoren zoals schoolproblemen een invloed hebben.

Ten slotte spelen ook culturele normen een rol, waardoor dit geweld vaak (hoewel niet uitsluitend) moeders treft. Maar het geweld heeft impact op het hele gezin. Ouders, eventuele broers en zussen, en ook het kind zelf lijden onder deze destructieve dynamiek.

Schaamte

Kato vertelt hoe schuld- en schaamtegevoelens haar ervan weerhouden om openlijk over het geweld te spreken: “Je schaamt je omdat je kind van elf de baas is over jou. Zeker als je op sociale media al die perfecte gezinnetjes ziet.”

‘Je schaamt je omdat je kind van elf de baas is over jou.’

Deze schaamte beïnvloedt niet alleen hoe anderen naar haar kijken, maar ook hoe zij zichzelf als moeder ziet: “Ik beschouw mezelf daardoor als een minder goede moeder. Ik denk altijd: als ik een goede moeder was, dan zou hij zo niet tegen mij doen.”

Wanneer ze toch haar ervaringen deelt, stuit Kato, net als vele anderen, vaak op onbegrip. De reacties van buitenstaanders op de signalen die ouders geven, spelen een grote rol in waarom het zo lastig is om hulp te zoeken.

Steun ontbreekt

Kato vertelt dat ze op verschillende momenten contact zocht met mensen en instanties waarvan ze steun verwachtte, maar telkens het gevoel had niet gehoord te worden.

‘De juffen zeggen altijd dat ik een beetje strenger moet zijn.’

Dit bleek ook toen ze contact zocht met haar eigen moeder die de situatie afwees door te zeggen: “Ja, jij wou een kind”. Dit choqueerde Kato enorm: “Ik had het gevoel dat ik niet begrepen werd en ben gewoon weggegaan. Ik had een ander antwoord verwacht. Ik had op zijn minst gehoopt dat ze zou luisteren, maar nee.”

Lees ook

Geweld tussen broers en zussen: het onzichtbare leed

Ook op school krijgt Kato weinig begrip: “De juffen zeggen altijd dat ik een beetje strenger moet zijn. Maar dan denk ik: je moet eens zien hoe hij zich gedraagt als ik om zijn agenda vraag.”

Het feit dat haar zoon zich voorbeeldig gedraagt in het bijzijn van anderen, maakt het nog moeilijker voor Kato om erover te praten. Ze is bang om niet geloofd te worden. “Als ik hem zou kennen zoals andere mensen hem kennen, dan zou ik ook denken dat het een braaf kind was.”

Op zoek naar handvaten

Tijdens ons gesprek wordt duidelijk dat Kato snakt naar hulp, naar concrete handvaten om met de situatie aan de slag te gaan. Ze wil niets liever dan dat de rust in haar gezin terugkeert en de band met haar zoon herstelt. Alleen lijkt de hulpverlening die er vandaag is niet in te kunnen spelen op de urgentie van de zaak.

“Het is zo frustrerend dat je nergens terecht kunt”, zegt Kato. “Nu kunnen we het misschien nog oplossen, maar ik denk dat het helemaal om zeep gaat zijn wanneer hij gaat puberen. Het is nu het moment dat we nog iets kunnen doen, en nu is er geen hulp.”

‘Het is zo frustrerend dat je nergens terecht kunt.’

Ze kwam al eerder in contact met verschillende hulpverleningsdiensten en hoewel er dringende hulpverlening werd beloofd, heeft ze hier een jaar later nog steeds niets van gezien. “Ik ben echt om hulp aan het roepen en niemand luistert. Ik weet niet hoe veel harder ik nog kan roepen”, vertelt Kato. Hierdoor is ze haar vertrouwen in de hulpverlening kwijt.

Luister naar ouders

Er is duidelijk behoefte aan meer inzicht in hoe sociale professionals momenteel omgaan met kind-oudergeweld en wat zij nodig hebben om dit effectief aan te pakken, voor ik meer concrete interventies of handvatten kan aanbevelen. Maar gebaseerd op de ervaringen en behoeften van ouders, kan ik alvast drie algemene, maar zeer belangrijke aandachtspunten meegeven.

Lees ook

'Geweld zit overal en richt veel schade aan'

Om ouders zoals Kato effectief te helpen, is het ten eerste belangrijk dat zowel de directe omgeving als de hulpverlening aandachtig luisteren. Ouders komen zelden openlijk naar buiten met de woorden: “Mijn kind mishandelt me”.

In plaats daarvan geven ze subtiele signalen, zoals het beschrijven van hun kind als ‘stout’ of ‘respectloos’, of praten ze over hun wens voor rust in het gezin, de moeilijke band met hun kind, het heel de tijd op eieren lopen, of dat de situatie onhoudbaar wordt.
Voor professionals en de omgeving is het daarom essentieel om alert te zijn voor dit soort opmerkingen en ouders uit te nodigen hun verhaal te delen zonder hun ervaring te minimaliseren.

Focus op het perspectief van alle gezinsleden

Ten tweede, benadrukt internationaal onderzoek dat de interactie tussen ouder en kind cruciaal is bij kind-oudergeweld. Toch blijft in de praktijk vaak óf de ouder óf het kind centraal staan, waardoor de hulpverlening zich meestal op één van beiden richt en de onderlinge dynamiek onderbelicht blijft.

Tijdens een interview benadrukte een systeemtherapeut dat het uitdagend is om zowel de belangen van de ouder als die van het kind gelijkwaardig te erkennen, zonder te vervallen in eenzijdige focus. Daarbij stelde hij echter dat een holistische benadering—waarbij de relatie tussen ouder en kind centraal staat—vaak effectiever is om de kern van het probleem aan te pakken.

Vergroot maatschappelijk bewustzijn

Ten derde, moeten we als samenleving dringend meer bewustzijn creëren rond kind-oudergeweld en oudermishandeling om ouders uit hun isolement te halen en hen te ondersteunen bij het zoeken naar hulp.

‘Het is aan ons allen om dit taboe te doorbreken.’

“Ik denk dat dat heel veel gebeurt maar heel weinig geweten is. Als het uit de taboesfeer zou komen, dan denk ik dat er heel veel gezinnen om hulp zouden vragen”, beaamt Kato.
Door het probleem openlijk te bespreken en meer begrip te tonen, kunnen we ouders de moed geven om hulp te zoeken. Het is aan ons allen om dit taboe te doorbreken en een veilige omgeving te bieden waarin gezinnen steun kunnen vinden.