‘Vlaanderen kan een meer solidair zorgbeleid voeren. Als het durft’

Complex

Tijdens de coronacrisis leerden we een grote groep van professionals kennen die in moeilijke omstandigheden het verschil maken voor zieke mensen: verpleegkundigen, artsen, zorgkundigen… Ze stonden terecht in the picture.

‘Ik pleit resoluut voor één Vlaams Agentschap voor Zorg.’

Wat minder geweten is, is dat deze zorgverstrekkers allemaal werken onder andere wetgeving, met een divers verloningssysteem en verschillende subsidiëring. Het zegt iets over de complexe omgeving waarin ze actief zijn. In ons land zijn negen ministers verantwoordelijk voor het gezondheidsbeleid. Brussel en Wallonië nemen er hier zes van voor hun rekening. Vlaanderen één.

De roep naar herstructurering van al die structuren is groot. En waarom is er niet één kapitein op het schip?

Maak van de gemeenschappen de spil

Met de nakende regeringsvorming is de discussie rond meer homogene bevoegdheden ingezet.

Voor mij is de overheveling van het gezondheidsbeleid naar de gemeenschappen de logische weg. Ik pleit resoluut voor één Vlaams Agentschap voor Zorg dat zowel de ziekteverzekering, de ziekenhuizen, ouderenzorg, thuiszorg als gehandicaptenzorg omvat.

Zo’n nieuw agentschap kan werken vanuit één gedeelde visie zodat mensen met dezelfde zorgnood kunnen rekenen op dezelfde gemeenschapsmiddelen. Het feit dat ze jong of oud zijn, wel of geen handicap hebben, doet dan niet langer terzake.

Zinloos onderscheid

Nu is dat anders. De leeftijd of het moment waarop iemand een handicap krijgt, bepaalt niet alleen door wie je zal verzorgd worden, maar ook hoeveel geld er voor je wordt uitgetrokken en welk deel van de kost je zelf moet financieren.

Zo’n onderscheid is zinloos. Wat maakt het uit of iemand op zijn twintigste of zeventigste zorgbehoevend wordt? Wat maakt het uit of mensen zorg nodig hebben wegens een verkeersongeval, een aangeboren fysieke of mentale handicap, een psychiatrische aandoening of een beperking op latere leeftijf? De nood aan hulp is dezelfde.

Koterij

Waarom loopt dat zo mank? De sterke medicalisering van het gezondheidsbeleid is een belangrijke boosdoener. Artsenverenigingen en ziekenfondsen meenden in het verleden dat enkel wat medisch gediagnosticeerd of behandeld kan worden, thuishoort in de ziekteverzekering.

‘Medicalisering heeft gezorgd voor veel koterij.’

Zo werd bijvoorbeeld de chronische zorg voor personen met een handicap buiten de ziekteverzekering gehouden. Het feit dat het meer ging om verzorging en bijstand dan om genezing, maakte dat dit type zorg niet werd opgenomen. Vanuit dezelfde idee kwam er vanuit de ziekteverzekering ook geen tussenkomst voor thuiszorg, gezinszorg, maatschappelijk werk en ambulante geestelijke gezondheidszorg.

Financiering van langdurige zorg door niet-medici was niet prioritair. Hulp, zorg en begeleiding hoorden volgens dit denken niet thuis in de ziekteverzekering. De ‘hardcore’ prestaties in de wereld van de acute geneeskunde, farmacie, technologie en laboratoria wel.

Resultaat? Veel koterij binnen welzijn en gezondheid. Het is de reden dat voor mensen met een gelijkaardige zorgnood niet altijd evenveel geld wordt uitgetrokken.

Prioriteit aan chronische zorg

Vlaanderen kan dit in een nieuw zorgbeleid efficiënter aanpakken.

‘De vele miljarden in de zorg moeten prioritair gaan naar mensen met de grootste zorgnood.’

De uitdaging is om de vele miljarden in de zorg prioritair te richten op de mensen met de grootste zorgnood. Dat is de groep met de hoogste en meest langdurige kosten.

Ook dat is nu niet het geval. Vandaag gaat 1 miljard euro naar 5,5 miljoen Belgen die elk jaar minder dan 180 euro terugbetaald krijgen voor kleine risico’s, terwijl veel chronisch zieken vele honderden euro’s zelf moeten ophoesten.

Het is doelmatiger om meer geld te geven aan de mensen die het meest nodig hebben. Het leidt tot betere zorg en minder armoede bij mensen met een grote zorgnood.

Wie komt in aanmerking ?

Als je in het nieuwe zorgbeleid voorrang wil geven aan burgers met de grote zorgnood, dan is het belangrijk om een instrument te hebben dat objectief bepaalt wie welke zorgnood heeft. Dat instrument moet een volledig beeld scheppen van de levensdomeinen waarvoor iemand hulp nodig heeft.

‘Belrai bepaalt objectief wie welke zorgnood heeft.’

Concreet moeten we iedereen – oudere zorgbehoevenden, psychisch kwetsbare mensen en jonge mensen met een beperking – via hetzelfde instrument beoordelen. Op die manier krijgt iedereen een correct budget toegekend, in functie van de hulp die hij nodig heeft.

Vlaanderen heeft als instrument gekozen voor BELrai. Het is belangrijk dat de evaluatie gebeurt door een gekwalificeerd team van onafhankelijk deskundigen.

Lees ook

‘We vechten al zestien jaar tegen bureaucratie’

Vlaanderen kan dan meteen haar kans grijpen om met één instrument en één procedure de administratieve last voor de gebruikers drastisch te verminderen. Want wat heeft het voor zin om een gehandicapt kind drie keer te evalueren? Vandaag doen we dit nog. De screening voor de verhoogde kinderbijslag is een ander instrument dan dit voor de toegang tot het buitengewoon onderwijs of de toegang tot de gehandicaptenzorg. In een eigen zorgbeleid moet dit eenvoudiger.

Betaalbaarheid voor de gebruiker

Dat Vlaams zorgbeleid moet ook éénduidig zijn inzake de betaalbaarheid van de zorg voor de gebruiker. Ook daar zit vandaag nog te veel verschil op.

Een gelijke behandeling van elke zorggebruiker hangt uiteraard samen met het gelijktrekken van de verschillende subsidiëringsmchanismen in welzijn en zorg. Belangrijk hierbij is ervoor te zorgen dat de kostprijs die gevraagd wordt aan de gebruiker, zijn financiële draagkracht niet overschrijdt. Dit kan door het systeem van de maximumfactuur over te hevelen naar het hele zorgbeleid.

‘De prijs mag de draagkracht van de zorgvrager niet overschrijden.’

De betaalbaarheid voor de gebruiker wordt ook bepaald door de vrijheidsgraden van de gesubsidieerde zorgverstrekkers. Welke prijs mag een woonzorgcentrum, een dienst gezinszorg, een arts vragen aan de gebruiker? Hoe belangrijk vinden we de prestatiegeneeskunde? Vlaanderen kan in een eigen zorgbeleid de regelgeving stroomlijnen.

De patiënt thuis

Een ander belangrijk aspect is de zorg in de thuisomgeving.

Dat collectieve voorzieningen voor acute medische zorg goed functioneren, hebben we tijdens de coronacrisis ervaren. Maar hoe realiseren we de continue en integrale zorg rond een zwaar zorgbehoevende in zijn thuissituatie?

Hoe vermijden we dat mensen te snel terechtkomen in woonzorgcentra, voorzieningen voor gehandicapten of psychiatrische verzorgingstehuizen? Hoe verbeteren we dat die persoon en zijn familie thuis begeleid worden vanuit één visie, één geïntegreerd model van zorg? Dat huisarts, psycholoog, thuisverpleegkundige, poetshulp en nachtoppas samenwerken om iemand de kans te bieden langer thuis te blijven?

‘Wie krijgt de zorgregie in handen?’

Daarvoor is er bij zware zorg één regisseur nodig. Vlaanderen zal na veertig jaar die rol eindelijk eens moeten uitklaren met een nieuw zorgbeleid. Wie krijgt de regie in handen? Groepspraktijken van huisartsen? Gefuseerde diensten gezinszorg en verpleegkundigen? Of zijn het casemanagers van de gemeente of de mutualiteit?

En zal Vlaanderen de familie, de mantelzorger echt erkennen, met effectieve ondersteuning via hulp van sociale professionals? Krijgt de mantelzorger eindelijk zijn volwaardige plaats zoals dat nu al gebeurt in de gehandicaptenzorg door de financiering van persoonlijke assistenten, die ook familie kunnen zijn?

De vraag rond financiering stel ik pas aan het einde van dit opiniestuk. Want de inhoud, ‘Hoe willen we de Vlaamse zorg organiseren?’, is veel belangrijker. Maar toch. Een eigen Vlaams zorgbeleid heeft 18 miljard euro nodig. Waar halen we dat geld?

Lees ook

Nieuwe zorgfinanciering is onvermijdelijk

Ook hier pleit ik voor een nieuwe financieringswijze. We stoppen met de zorgpremie en het vragen van sociale bijdragen op de lonen. Een veel beter mechanisme is de financiering van het zorgbeleid via de belastingen. Dan dragen de mensen met de breedste schouders ook het meest bij. Bovendien is dit administratief eenvoudiger en het doet de loonkosten zakken.

Kortom: de overheveling van het zorgbeleid naar Vlaanderen is een kans om een beter en meer solidair beleid te voeren. Alleen moet Vlaanderen durven.