Wonen of verzorgen?
Enkele weken geleden overleed mijn moeder in een woonzorgcentrum. Daar verbleef ze drie jaar, meer dan het gemiddelde. Ik schrijf bewust ‘verbleef’, omdat ze er niet echt woonde, ondanks de zeer goede zorgen van attente en bekwame verpleegkundigen en zorgmedewerkers.
‘Hoe je het ook draait of keert: een woonzorgcentrum blijft vooral een ziekenhuis.’
In een eerdere column op Sociaal.Net hoopte ik op een ander perspectief voor de babyboom-generatie waartoe ik behoor. Helaas: voorlopig is het nog wachten op de grote omwenteling. Want hoe je het ook draait of keert: een woonzorgcentrum blijft vooral een ziekenhuis.
Dat bleek onlangs nog toen de woonzorgcentra opnieuw in het oog van de storm belandden. Niet alleen door het tekort aan personeel, of weer een centrum dat de deuren moet sluiten. Dit keer was het vooral de overmatige toediening van medicatie zoals insuline of antipsychotica die de rel veroorzaakten. Over de kwaliteit van wonen gaan die debatten echter zelden.
Verfrissende kijk
In dat stormachtig klimaat lanceerde de Adviesraad Ouderen van de Koning Boudewijnstichting een verfrissende kijk op de toekomst van woonzorgcentra. Wil je ook nieuwe of aankomende ouderen aan boord trekken, dan zal je de woonzorgcentra grondig moeten herbouwen, ook letterlijk.
De analyse is helder: in de huidige woonzorgcentra vinden mensen veel te weinig terug wat ze cruciaal vinden: zelf kunnen beslissen, deelgenoot zijn van wat er in je omgeving gebeurt en kunnen samenleven met anderen, niet alleen met mensen die oud en hulpbehoevend zijn.
Dat is niks nieuw. Die principes staan ook al in het woonzorgdecreet van 2019. We hebben lokale dienstencentra, thuiszorgvoorzieningen, groepen van assistentiewoningen en woonzorgcentra. Maar dat is het, alles netjes in hokjes gezet en overvloedig gereglementeerd.
Goede praktijken en modellen
Er is ook hard gewerkt aan de kwaliteit van de woonzorgcentra. Er werd geïnvesteerd in nieuwe, moderne gebouwen, in meer en betere medewerkers, er is een woonzorglijn voor klachten en de kwaliteitsinspectie stak een tandje bij.
‘De nieuwe generatie ouderen vindt al die opsmukacties maar niks. Dus blijft ze wegkijken van het woonzorgcentrum.’
Ook beloftevolle visies en methodieken landen in woonzorgcentra: onder andere ‘Tubbe’ en ‘A Sense of Home’ reiken bouwstenen aan om van woonzorgcentra aantrekkelijke plaatsen te maken waar het goed wonen en werken is. En vorige maand maakte Vlaams minister van Welzijn Hilde Crevits nog 1,86 miljoen euro vrij om de kwaliteit van leven, wonen en zorg te meten zoals die door de bewoner en zijn familie ervaren wordt.
Het Vlaams Congres Woonzorg, georganiseerd door het Agentschap Zorg en Gezondheid, trok op 13 oktober die lijn door. Onder het motto ‘Samen vorm geven aan de woonzorg van morgen’ werd in meerdere workshops gewerkt aan verbeteringen van het bestaande systeem. Omdat ook woonzorgcentra kraken onder het tekort aan arbeidskrachten, ging echter vooral veel aandacht naar de nood aan meer medewerkers om dit systeem draaiend te houden.
Systeem in vraag gesteld
De vraag is of al die verbeteringen voldoende zijn om het tij te keren. Blijkbaar wordt de nieuwe generatie ouderen, waaronder ikzelf, niet echt warm van al die opsmukacties. Ze overtuigen niet en dus blijven we wegkijken van het woonzorgcentrum.
De ouderenzorg zal uit een straffer vaatje moeten tappen. Het systeem zelf moet in vraag gesteld worden. De al genoemde Adviesraad Ouderen van de Koning Boudewijnstichting zit op dezelfde golflengte en pleit met een wake-upcall voor een systemische verandering.
“Er zullen altijd woonzorgcentra nodig zijn, maar er moet vooral een veelheid aan woon- en leefvormen en woonzorgomgevingen komen die alle ouderen de ondersteuning en zorg geven die ze nodig hebben, maar niet meer dan ze nodig hebben en vragen. Ze moeten die zelf kunnen kiezen, én, belangrijk, zelf kunnen aansturen.”
Drieslagstelstel
Helemaal juist. Het keuzepalet is in het huidig systeem te beperkt. Het is een soort drieslagstelsel.
‘Het keuzepalet is te beperkt.’
Je woont thuis, misschien al een tijdje alleen en je krijgt steun van thuiszorg en mantelzorgers. Van zodra dat niet meer lukt, kan je verhuizen naar een andere woonvorm, vaak een assistentiewoning. Die serviceflats zijn niet alleen duur, maar ook vaak slecht gelegen en hebben geen nabije of onmiddellijke zorg.
Het woonzorgcentrum is het eindstation. De meeste lijken op een ziekenhuis met veel te grote afdelingen. Ze groeiden om aan de nodige kwaliteitseisen te kunnen beantwoorden. De Adviesraad Ouderen wijst er terecht op dat de organisatie-eisen hier de wensen van het individu ‘overrulen’.
Het probleem van dit drieslagstelsel is dat zorgbehoevende ouderen vaak een ingrijpende sprong moeten maken van de ene naar de andere kavel. Mijn niet eens stokoude en minder gefortuneerde buurvrouw brak onlangs haar heup en wacht nu in het ziekenhuis op de overstap naar een woonzorgcentrum. Helemaal tegen haar zin. Zijn er dan echt geen alternatieven of tussenoplossingen?
Oude dag in eigen handen
Bij mij en de andere ‘nieuwe’ ouderen gaan de meeste gesprekken over wonen. Hoe lang kunnen we nog in het veel te grote lege nest wonen? Kunnen we voor het ‘te laat’ is naar een andere woonvorm verhuizen? En wat als ik of mijn partner veel zorg nodig heeft die niet door thuiszorg kan opgevangen worden? Waar gaan we dan kunnen wonen-met-zorg? En wordt het op het eind dan toch een woonzorgcentrum, dan hoop ik dat het niet voelt als een ziekenhuis.
‘Bij ‘nieuwe’ ouderen gaan de meeste gesprekken over wonen.’
We stellen ons deze vragen omdat we de regie over onze oude dag liefst zelf in handen houden. Al wringt dat ook met ons gevoel van sociale rechtvaardigheid, want niet iedereen heeft de mogelijkheden, context of middelen om zelf regisseur te zijn.
Wonen, wonen, wonen
De Adviesgroep Ouderen pleit voor een systeemverandering. Dat zegt me wel wat, maar hoe ziet dat er dan uit? Wonen moet volgens mij het fundament zijn van dat nieuw systeem, niet zorg. Zeg maar ‘housing first’ voor ouderen. Zet het huidige woonzorgsysteem op z’n kop: de zorg volgt het wonen, niet omgekeerd. Daarvoor is ook een veel sterkere tandem nodig tussen het woon- en zorgbeleid.
Met wonen als uitgangspunt zie je beter dat er tussen de kavels van ons drieslagstelsel thuis-assistentiewoning-woonzorgcentrum nog ruimte ligt voor een meer gevarieerd palet: thuis blijven wonen in een zorgzame buurt of dichter bij de mantelzorger, alternatieve woonvormen zoals co-housing al dan niet met leeftijdsgenoten, kangoeroewoningen en tiny houses…
En wanneer de zorgnood zo groot is dat het toch een woonzorgcentrum wordt, dan wil ik er nog altijd graag blijven ‘wonen’. Maar dan zullen al die veel te grote zorginstellingen en bejaardentehuizen eerst afgebroken moeten worden. Laat ze plaats maken voor inclusieve woonzorgcentra op mensenmaat. Een systeemshift van zorg naar wonen is geen opsmukactie.
Reacties [11]
Wzc zijn slecht uitgeruste ziekenhuizen voor de oudere die aan het einde van zijn leven staat, geen optimale pijnbestrijding, weinig inspraak in je behandeling, kunnen, willen wzc tot palliatieve sedatie overgaan?
En de betutteling, in alle facetten. De debiele activiteiten.
Het kalm houden met kalmeermiddelen. Wie wil dit leven? Ik niet. Nog liever maak ik er zelf een einde aan
Mijn ouders hadden een goede ervaring met het woonzorgcentrum Verbert wat ondergronds verbonden is Met de service flats . Schoten . Heel vriendelijk personeel
wat mij een beetje verbaast is dat de opportuniteiten en ambities van het concept vsb en de fundamenten die daarvoor gelegd zijn niet worden vermeld. Dit is wel de onderbouw voor de toekomstige evolutie naar een meer geintegreerde zorg die meer kan vertrekken van de inzichten van de zorgvrager….
jo
Wzc zijn goedkope ziekenhuizen.
Jammer genoeg komt voor velen van ons dat we naar zo’n ziekenhuis moeten met 24 uurs zorg. Ze kunnen kleiner,warmer, huiselijker maar we zullen moeten aanvaarden dat er vele ouderen zijn die deze zorg nodig hebben:
Niet hoogtechnologische zorg maar wel ziekenhuiszorg. Maar goed Ludo de anderen kunnen gebruik aken van alternatieve woonvormen met beperkte zorg en ondersteuning
Ze bestaan en kunnen verder worden ontwikkeld. Maar wat zullen we moeten bijdragen en voor wie zijn ze toegankelijk?
Mag ik in deze context van harte het boek van Teun TOEBES: ‘VerpleegThuis’ aanbevelen? Deze jonge kerel maakt stap na stap een verschil!
Wat mij als 65+ er vooral zou tegenhouden om naar een wzc
te (moeten) gaan zijn de activiteiten die voor ouderen worden
georganiseerd. Deze staan mijlen ver van mijn leefwereld.
Dus…Bingo, ik blijf er zolang mogelijk weg.
https://www.nporadio4.nl/podcasts/boze-bejaarden
Heerlijke en ontspannend relevante podcast over dit onderwerp.
knap artikel!
Inderdaad tijd voor een mindshift en een systemische ommezwaai. En inderdaad ‘wonen’ staat daarbij centraal. Mensen moeten snellere en betere beslissingen nemen inzake ‘wonen’. Of ze dat echt willen lijkt me nog steeds een gekleurd verhaal. Sociologisch onderzoek maakt wellicht duidelijker dat er grote verschillen zijn in behoeftenpatronen…
Volgens mij ligt de hamvraag in deze trouwens bij de rol van de overheid. Die vraag is natuurlijk mee aan de orde. De overheid zou hier beter zijn klassieke rol van wetgever en betaler verlaten en meer inzetten op faciliteren en regisseren. Het is tenslotte de mens zelf die tot nieuwe inzichten moet komen en zelf moet kiezen. De overheid kan daar wel in ondersteunen, bijv. met goede zorgcoaching in de thuiszorg.
Amai, dit artikel raakt me recht in mijn hart. Na 2 jaar werken als logistiek medewerker in een wzc heb ik vorige maand beslist om te vertrekken. Ik ben begonnen tijdens het hele corona gebeuren. Ik wou menselijkheid brengen, mensen zien als diegene die ze zijn zijn, een mens met een heel leven en daar respect voor hebben. En ze niet zien als een lastige oude mens die niet altijd doet wat ik voor mij het handigste is. Na die 2 jaar zie ik vooral een geweldige groep bewoners die voor altijd in mijn hart zitten, inclusief een aantal die ondertussen niet meer fysiek op deze aarde zijn. Maar ook een grote groep collega’s die heel gedreven werken, blijven doen wat ze kunnen binnen de muren van een systeem dat alles bekijkt als een bedrijf dat goed moet draaien, liefst winst maken en daardoor te weinig personeel heeft, te weinig investeert in gezonde voeding. Waar iedereen voelt dat RESPECT en waardering ver weg is en niemand luistert niet naar het personeel maar ook niet naar de bewoners.
Dag Ludo,
Mooi artikel met terechte bezorgdheden.
Misschien meedoen aan dit onderzoek: https://www.house-research.be/nl/project ?
Zeker lezen
Evi Hanssen: ‘Palliatieve zorgverleners zijn de vroedvrouwen van de dood’
‘AI biedt enorme kansen voor sociaal werk’
Monsterbrouwsel Fentanyl: ‘Ik wil het niet zien, maar kan niet stoppen met kijken’
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies