We meten ons af aan de blik van de ander

Feest

Ik kijk even rond en merk dat ik niemand ken op dit feestje. De vriend die me uitnodigde is er niet. Mensen staan in kleine groepjes en zijn druk aan het praten. Ik weet niet direct waar ik aansluiting vind.

Ik haal mijn telefoon uit mijn tas. Ik weet dat er geen nieuwe berichten zijn omdat ik net voor het binnengaan nog even keek. Maar ik doe alsof ik druk bezig ben. Zo voel ik me voor even geen verloren gelopen vreemdeling op dit feestje.

Even later komt de vriend toe. Ik ga bij hem langs en maak een praatje. De vriend introduceert me bij andere mensen. Ik zet het geluid van mijn telefoon af en het wordt best een leuke avond.

Isolement

Weg van het feest. Ik ken H. al een tijdje. Hij is werkloos. Het solliciteren wil niet lukken.

‘Het isolement lijkt compleet.’

Hij schaamt zich. Werkloosheid geeft hem het gevoel een profiteur te zijn. Zomaar op straat lopen tussen negen en vijf uur durft hij niet. Dit is immers het tijdstip waarop enkel werkloze mensen op straat lopen. Zo denkt hij.

Hij voelt zich bekeken en veroordeeld. Zijn strenge arbeidsethos weerspiegelt zich in de ogen van de anderen. Omdat het zo zwaar op hem weegt, komt hij het huis niet meer uit. Het isolement lijkt compleet.

Rugzak

Toch heeft de afzondering zijn veerkracht niet volledig gebroken. Hij wil iets veranderen aan zijn situatie. Hij blijft zoeken naar oplossingen.

Hij koopt een rugzak en draagt die wanneer hij de deur uit gaat. Het is een zichtbaar kenmerk dat hem een andere identiteit geeft, dat van de reiziger. Iemand met een rugzak is op vakantie of neemt even wat vrije tijd tussen de drukke werkdagen door.

Door de rugzak is hij in de ogen van de ander niet langer werkloos. Hij is niet langer overgeleverd aan hun vernietigend oordeel. De rugzak zorgt voor veiligheid en geruststelling. Hij durft terug de straat op. Als vakantieganger hoort hij er opnieuw bij.

De straat op

Hij wandelt de straat op en voelt zich gelukkig. Hij kijkt rond. Hij merkt dat er wel meer mensen rondwandelen tussen negen en vijf uur. Ze dragen zeker niet allemaal een rugzak. Het verwondert hem eerst. Zijn deze mensen werkloos en zo ja, durven ze de straat op?

‘Zijn manier van denken wordt in vraag gesteld.’

Zijn hele manier van denken wordt in vraag gesteld door wat hij ziet. Hij zoekt het verder uit. Niet iedereen werkt van negen tot vijf. Er kunnen dus mensen rondwandelen die niet werkloos zijn, gewoon omdat ze een ander uurrooster hebben.

Het doet hem besluiten dat er geen relatie is tussen het tijdstip waarop iemand op straat loopt en zijn werksituatie. De strenge blik van de ander lost op in het niets. Hij voelt zich niet meer bekeken en veroordeeld. Hij kan de rugzak achterwege laten.

Blik

Jezelf veroordelen vanuit het beeld dat anderen over je hebben, is een vorm van zelfstigma. Maar we moeten ook beseffen dat we ons allemaal afmeten aan de blik van de ander. Die kan zowel zeer kritisch of met veel mededogen worden ingevuld.

‘Iedereen heeft het recht iets in scène te zetten.’

Ik heb een hekel aan de uitspraak dat je jezelf moet tonen zoals je bent. Iedereen mag zich verstoppen achter zijn smartphone of rugzak. Iedereen het recht heeft zich te bedekken en iets in scène te zetten.

De aankleding zorgt ervoor dat we buiten durven komen, en met elkaar omgaan.

Waardigheid

Waardigheid heeft te maken met de manier waarop je jezelf zo kan presenteren dat je meent in de ogen van de ander de moeite waard te zijn. We zeggen niet voor niets tegen elkaar dat je in de meest moeilijke en onaangename situaties ‘het hoofd omhoog moet houden’.

Het gaat over trots en schaamte. Je bent in je kwetsbaarheid niet volledig overgeleverd aan de blik van de ander. Er is bijvoorbeeld het belang en het recht om je lichaam in een ziekenhuisbed te kunnen bedekken voor de blik van de bezoeker.

‘Waardigheid heeft alles te maken met privacy.’

Waardigheid heeft alles te maken met privacy in de sociale omgang met anderen. Het gaat over de mogelijkheid jezelf te kunnen afschermen. Je moet kunnen beslissen aan wie je je al of niet kwetsbaar wil tonen.

Psychisch naakt zijn voor anderen is pas aangenaam als je voor die naaktheid hebt gekozen.