Ziekenhuis gaat strijd met voedselverspilling aan: ‘We letten beter op wat patiënten lekker vinden’

Uitstoot verminderen

Voedselverspilling is verantwoordelijk voor maar liefst 8 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. In Vlaanderen heeft de zorgsector daarin een groot aandeel. Zo zou er volgens het Vlaams Ketenplatform Voedselverlies in deze sector jaarlijks zo’n 17.981 ton voedsel verloren gaan, ook wel gelijk aan 57.539,2 ton CO2 –uitstoot. Elke kilo aan geproduceerd eten resulteert in 3,2 kilo CO2 –uitstoot, volgens het rapport Food Use for Social Innovation by Optimising waste prevention Strategies.

De stad Roeselare bewijst dat het anders kan. Zij willen 30 procent voedselreductie in de zorg realiseren en bovendien het thema op de kaart zetten in de sector. Lisa Schouppe van Bond Beter Leefmilieu trok naar Roeselaere om te zien hoe ze dit aanpakken.

Voedselstrategie

“Voedselverspilling vermijden is een belangrijke actie om klimaatneutraal te worden”, zegt Delphine Lerouge, medewerker mondiaal beleid van de stad Roeselare. “Alleen is het erg moeilijk om de vinger te leggen op waar die verspilling precies zit. En dat maakt concrete actie moeilijk.”

‘Het is moeilijk om de vinger te leggen op waar de verspilling precies zit.’

Maar daar komt voor Roeselare nu verandering in. Onder begeleiding van vzw FoodWIN ontwikkelt de stad sinds eind vorig jaar een strategie tegen voedselverspilling in drie zorginstellingen op hun grondgebied: het ziekenhuis AZ Delta en de woonzorgcentra Sint Henricus en De Hovenier.

En die strategie is enorm krachtig. “Vaak zijn er al ideeën of acties tegen voedselverspilling, maar missen organisaties een goede analyse en een haalbaar plan met prioriteiten en deadlines. Door hen hierin te begeleiden, zorgen we ervoor dat ze tot de juiste oplossingen komen en ze ook effectief gerealiseerd worden”, vertelt Johanna Meuwissen, projectbegeleider grootkeukens van FoodWIN.

Meten is weten

Cruciaal is de eerste stap: een nulmeting waarbij de voedselverspilling per instelling in kaart wordt gebracht. Hoe werkt de keuken? Hoe komt het eten binnen? Hoe wordt het verwerkt en hoe gaat het naar de patiënt of bewoner?

Johanna licht toe: “We moeten die weg eerst goed begrijpen om te zien waar er verliezen zijn. Na een jaar meten we opnieuw, zodat we kunnen zien of oplossingen ook echt impact hebben. Hoeveel voedselverspilling is er vermeden, hoeveel geld gewonnen en wat is het effect op het milieu?”

Johanna Meuwissen (FoodWIN), Delphine Lerouge (Stad Roeselare) en Stiene Seynaeve, verantwoordelijke dienst portionering in ziekenhuis AZ Delta, vertellen hoe ze samen deze uitdaging aangaan.

Johanna: “AZ Delta bevestigt een trend in ziekenhuizen. Wat overblijft op het bord is met 80 procent van de totale verspilling de grootste verliespost. De band- en keukenresten, dus wat overblijft in de keuken na portionering, blijft binnen de perken.”

Stiene: “Als bereider van 900 tot 1200 maaltijden per dag wisten we dat onze verspilling hoog zou zijn. Maar dit cijfer is echt enorm. Waarom eten veel mensen vandaag hun bord niet leeg? Onder meer omdat we te weinig aandacht hebben voor onze patiënt als individu. Is het een grote of een kleine eter? Wat eet hij graag en op welke manier? We moeten meer rekening houden met de eetlust, de smaak én de leeftijd van onze mensen.”

‘We moeten meer rekening houden met de eetlust, de smaak én de leeftijd van onze mensen.’

Johanna: “De context waarin ziekenhuizen werken, is niet vanzelfsprekend. Men moet elke dag eten voorzien voor patiënten die niet vrijwillig eten, vaak kortstondig in het ziekenhuis verblijven en wiens eetlust vaak schommelt.”

“Het is ook moeilijk om op voorhand in te schatten hoeveel mensen er in het ziekenhuis opgenomen zullen worden en welke zorg ze nodig hebben. Probeer in een grootkeuken dan maar eens voor een persoonlijke aanpak te zorgen. Hoe doe je dat binnen een aanbod dat ook baat heeft bij structuur en herhaling? Dat is de grote uitdaging.”

Johanna: “Tijdens een aantal workshops zijn we met sleutelfiguren van de drie instellingen in gesprek gegaan over de resultaten van de nulmeting. Wat zijn de oorzaken van die bordresten en welke mogelijke oplossingen zijn er? Daar kwamen drie interessante voorstellen naar voren: maaltijdspreiding, aangepaste portiegroottes en menuvoorkeuren.”

Stiene: “Met die maaltijdspreiding gaan we vandaag aan de slag. Tot voor kort kregen geriatrische patiënten om ‘s middags een vol plateau met soep, eten, dessert met koffie én koekje. Alleen al het zien van die grote berg ontmoedigt velen om eraan te beginnen. Om die maaltijd beter te spreiden, bieden we vandaag soep om 10 uur en op termijn hopelijk ook een koffieronde om 15 uur.”

“Daarnaast proberen we ons aanbod met halve porties standaard te maken voor de dienst pediatrie en maaltijden beter af te stemmen op wat onze patiënten lekker vinden. Uit een patiëntenbevraging ontdekten we bijvoorbeeld dat hamrolletjes met kaassaus heel populair zijn. Momenteel bekijken we of we dit een keer om de drie weken kunnen aanbieden in plaats van om de vijf weken.”

Stiene: “Door samen met collega’s onze ideeën uit te werken en ons van daaruit anders te organiseren. Hoe kunnen we bijvoorbeeld kleinere porties aanbieden die even calorie- en voedingsrijk zijn? Samen met onze diëtisten gingen we rond die vraag aan de slag. Resultaat: gemixte voeding die versterkt is met eiwitrijke producten.”

“Om in de toekomst een menuplanning te kunnen opstellen die inspeelt op de wensen van patiënten hebben onze informatici een app ontwikkeld. Daarmee kunnen mensen uit een aantal opties kiezen.”

Lees ook

‘Klimaatverandering treft ook de zorg. We moeten ons voorbereiden’

Delphine: “Dat samen zoeken en uitproberen is cruciaal in de zoektocht naar oplossingen die haalbaar en gedragen zijn. De uitwisselingsmomenten leggen hiervoor een goede basis. Vanuit die overkoepelende doelstellingen delen we ervaringen en kijken we samen vooruit. Dat zorgt voor een extra dimensie. Bovendien willen we ook op het einde van het traject de ervaringen delen met andere organisaties in Roeselare om zo ook anderen te inspireren.”

Stiene:  “Ik krijg echt energie van die momenten. Ze motiveren om onze ambities te realiseren. Je ontmoet andere enthousiaste trekkers en houdt elkaar actief. Je ontdekt bij de ander wat wel en niet werkt. Zo dachten we oorspronkelijk dat werken met halve porties niet mogelijk was, tot onze collega’s het tegendeel bewezen. We tillen elkaar naar een hoger niveau.”

Stiene: “Als we de 30 procent voedselreductie realiseren, maar ook als dit thema blijft leven op de werkvloer en bij de mensen thuis. Want elke bewustwording of vermindering van verspilling is een winst voor onze maatschappij.”

‘We kunnen hier als zorgsector een voorbeeldrol in spelen.’

“Vandaag tonen we dat we hier als zorgsector een voorbeeldrol in kunnen spelen en daar ben ik fier op. Het is tegelijk een kans voor ons om te laten zien dat niet enkel verpleegsters en dokters een belangrijke rol opnemen in het ziekenhuis.”

Delphine: “Als AZ Delta haar reductiedoelstelling haalt, wint ze 120.000 euro. De directie liet me al weten die financiële winst te investeren in andere duurzame maatregelen. Dat toont een engagement dat verder gaat dan enkel het reduceren van voedselverlies. Als dit traject een structurele poot krijgt en zo ook haar weg vindt bij andere zorginstellingen en sectoren op ons grondgebied, dan is voor mij de cirkel rond.”