In de wachtrij van tickethulpverlening: ‘Waar kan ik vannacht slapen?’

Bram

Twee jaar geleden. Als medewerker van een pleegzorgdienst krijg ik telefoon van Ann.Omwille van privacy zijn Bram en Ann schuilnamen.

‘Ik leer een levendige jongeman kennen, met grote dromen, enkele deuken en een ongebreidelde energie.’

Ze vraagt of ze beroep kan doen op pleegzorg voor de begeleiding van haar neef Bram. Hij is thuis weggelopen of buitengezet of iets tussen de twee. ’t Is altijd moeilijk geweest met hem. Een greep uit de diagnoses die hij verzamelde: autisme, zwakbegaafd, ADHD en gedragsproblemen.

Tante Ann vangt hem al een tijdje op, maar dat loopt niet makkelijk. Via via hoorde ze dat pleegzorg een steun kan zijn. Zo werd ik deelgenoot van dit verhaal. Ik leer een frisse, wereldse tante kennen en een levendige jongeman met grote dromen, enkele deuken en een ongebreidelde energie.

Moeilijker dan verwacht

Ook bij tante Ann blijkt het samenleven moeilijker dan verwacht. Slaande deuren bij een vraag die gevoelig ligt, zijn afwas die weer blijft staan, een scheldtirade om de stofzuiger die te veel lawaai maakt, schaamte om de spullen die kapotgingen bij de laatste boze uitval.

Op een goede dag slaagt hij erin werk te vinden. Tante vindt het geen probleem om hem op de meest onmogelijke uren naar de bushalte te brengen. Of om mee te rijden met hem, zodat hij kan oefenen voor zijn rijbewijs. Want uiteindelijk wil hij het liefst vrachtwagenchauffeur worden.

Al snel blijkt de interimjob te hoog gegrepen. De vermoeidheid slaat toe, het enthousiasme verdwijnt. De ruzies krijgen opnieuw de bovenhand en op een bewolkte vrijdagnamiddag wordt alles donker. Hij vertrekt bij tante Ann, zij laat hem gaan.

Een jeugdherberg in de Ardennen biedt hem de nodige rust en ontspanning. En natuurlijk ook onderdak, een warm bed en eten. Na dit eerste weekend is al het zakgeld al opgebruikt. Een treinticket terug wordt met het laatste geld betaald.

Er is iets gebroken

Op maandag krijg ik meteen telefoon van Ann, enkele uren later hangt ook Bram aan de lijn. Ik voel het meteen: de verzoeningspogingen van de afgelopen maanden zijn voorbij. Er is iets gebroken.

‘Zo’n kwetsbare jonge gast laat je toch niet ronddolen?’

Op het pleegzorgkantoor slaat de bezorgdheid al snel over in actie. Het is alle hens aan dek om voor vanavond een bed te bemachtigen. Want zo’n kwetsbare jonge gast, die laat je toch niet op straat ronddolen?

Collega’s springen in, de telefoons staan roodgloeiend. In de daklozenopvang is geen plaats. Hij mag inchecken bij een groot hotel aan het station. Zodra ze daar merken dat hij al zijn hebben en houden in de gangen stockeert, wijzen ze hem weer de deur.

Niet wetend waar hij de dag en de nacht zal doorbrengen, komt hij een colaatje drinken in onze gespreksruimte. Ik lees in zijn ogen de angstige vraag of we toch nog een oplossing kunnen vinden voor vanavond. Het grijpt je aan, de wanhoop van een jonge, fragiele man zonder bed of eten, laat staan een beetje toekomst.

Vooral botsen

De lijst van telefoonnummers die ik samen met mijn collega’s afvink, is eindeloos. Lichtjes waanzinnig zelfs, als ik er nu op terugkijk. Daklozenopvang, crisisopname, kortverblijf voor personen met een handicap, noodopvang van het OCMW, paters en zusters, kleinschalige opvanginitiatieven, huisbazen, familie…  We proberen zowat alles.

‘De lijst van telefoonnummers die ik samen met mijn collega’s afvink, is eindeloos. Lichtjes waanzinnig zelfs.’

Met enig succes, hier en daar kan hij enkele dagen of wat langer verblijven. Ik ben hen nog steeds dankbaar: al die mensen en organisaties die toen hun warme hart en betrokkenheid toonden.

Geen noodsituatie

Op de dagen dat Bram onderdak heeft, komt er bij pleegzorg tijd vrij om te zoeken naar een meer structurele oplossing: een vaste woonplaats en vooral voldoende begeleiding.

Een persoonsvolgend budget van het VAPH, het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, kan deze structurele oplossing mogelijk maken. Brams ouders dienden enkele jaren geleden al een aanvraag in voor zo’n persoonsvolgend budget. Omdat de ondersteuningsnood toen niet hoog genoeg was, belandde hij meteen op de wachtlijst.

‘Volgens het agentschap is er geen sprake van een noodsituatie.’

Nu liggen de kaarten anders. We trekken bij het VAPH aan de alarmbel en vragen om dringend een noodbudget toe te kennen. Helaas is er volgens het agentschap geen sprake van een noodsituatie: de breuk met tante Ann was niet helemaal onverwacht, want er waren al eerdere problemen.

Moedeloos en bang

Welke toekomst hebben we in petto voor Bram?

Deze jonge twintiger aan het begin van zijn volwassen leven, met zijn grote dromen en met veel energie, wordt moedeloos en bang. “Is het leven nog wel de moeite waard?”, vraagt hij zich vertwijfeld af.

Het tijdelijk verblijf in een noodwoning leert ons dat zelfstandig leven uitgesloten is. Hij heeft nood aan begeleiding, veel begeleiding. Om dag en nacht van elkaar te kunnen scheiden, om te koken en zijn was te doen, om te bemiddelen bij conflicten en misverstanden, om afspraken nog eens te herhalen, om zijn financiën en administratie op orde te houden, om zijn hart te luchten, om mee zijn grote dromen waar te maken en misschien ooit vrachtwagenchauffeur te kunnen worden.

Naar Brussel

We weten dus wat Bram nodig heeft: een beschermde woonomgeving met dagelijkse begeleiding. Het is onze opdracht als sociaal werkers, maar ook als samenleving, om dat mogelijk te maken.

‘Ik trek zelf naar het VAPH in Brussel en leg de noodsituatie van Bram opnieuw voor aan een beoordelingscommissie.’

Helaas is zo’n beschermde woonplek niet realiseerbaar, zolang Bram niet kan rekenen op een persoonsvolgend budget. Ik trek zelf naar het VAPH in Brussel en leg de noodsituatie van Bram opnieuw voor aan een beoordelingscommissie. Ik hoop alsnog een persoonsvolgend budget uit de brand te slepen.

Teleurgesteld en boos

Ik kom echter van een kale reis terug. Ik ben niet alleen teleurgesteld, maar ook boos over de manier waarop deze commissie Bram in de kou laat staan.

Ik som hen de indrukwekkende lijst aan telefoons op naar alle mogelijke diensten, voorzieningen, kloosters, particulieren om een oplossing te vinden. Ik krijg slechts een cynisch lachje als antwoord.

Vervolgens vragen ze me of ik al aan rechtstreeks toegankelijke hulp gedacht heb. Hadden ze hun huiswerk gemaakt, dan kenden ze zelf het antwoord. Heel wat organisaties die we gecontacteerd hebben, werken binnen deze rechtstreeks toegankelijke hulp. Alleen is deze hulp, wegens volzet en wachtlijsten van meerdere jaren, helemaal niet zo toegankelijk als de naam doet vermoeden.

Aanvraag geweigerd

Bovendien is deze vorm van beperkte hulp absoluut ontoereikend. Bram heeft nood heeft aan dagelijkse begeleiding, aan een dak boven zijn hoofd en iemand die voor zijn eten zorgt.

‘Bram heeft dagelijkse begeleiding nodig.’

Een tijdje later valt de brief in de bus die bevestigt wat we al vreesden: de uitkering van het persoonsvolgend budget wordt opnieuw geweigerd. Er wordt in deze brief geen melding gemaakt van alternatieve oplossingen om uit deze noodsituatie te geraken.

Hij zal op eigen kracht moeten overleven.

Opgroeien neemt verhaal ernstig

Officieel is onze pleegzorgbegeleiding natuurlijk al lang gestopt, want Bram woont al maanden niet meer bij tante Ann en hij zal ook niet meer terugkeren.

Lees ook

Voorkomt voortgezette jeugdzorg thuisloosheid?

Toch laten we Bram niet los. We blijven moedig zoeken naar menselijke oplossingen en vinden gelukkig de weg naar het agentschap Opgroeien. Het overlijden van Jordy zette hier heel wat in beweging.

Dit agentschap neemt het verhaal van Bram ernstig. Ze stelt een persoonsvolgende convenant ter beschikking, waardoor Bram, ondanks de weigeringen van het VAPH, toch terecht kan in een voorziening voor volwassenen met een handicap. Zo kan hij eindelijk de begeleiding krijgen waar hij recht op heeft.

Nu vinden we snel een gepaste plek voor hem. En er is nog meer goed nieuws: voor wie zoals Bram uitstroomt uit de jeugdhulp, wordt zorgcontinuïteit gegarandeerd. Hij heeft nadien dus automatisch recht op een persoonsvolgend budget van het VAPH.

De rust keert weer en Bram durft vanuit zien nieuwe woonplek opnieuw stilletjes vooruitkijken. En hij droomt weer van zijn rijbewijs.

Of toch niet?

We zijn half januari 2020. Plots komt het bericht dat de automatische budgetten voor jongeren die uitstromen uit de jeugdhulp en geboren zijn in ’99 toch pas later ter beschikking komen. Gelukkig kan Opgroeien de persoonsvolgende convenant nog even verlengen. Vanaf juli 2020 zal Bram dan écht definitief zijn persoonsvolgend budget krijgen.

‘De drive om kwetsbare mensen vooruit te helpen waar het kan: het mag ons niet loslaten.’

Maar het VAPH gooit opnieuw roet in het eten. De voorwaarden voor de automatische toekenning werden intussen blijkbaar aangepast, al wordt er nooit toegegeven dat de spelregels tijdens het spel veranderd werden. De voorwaarden zijn niet langer enkel ‘uitstromen uit de jeugdhulp’, maar ook ‘de aanvraag van het persoonsvolgend budget moet gebeurd zijn tijdens het verblijf in de jeugdhulp’. Brams ouders deden destijds wel een aanvraag voor een persoonsvolgend budget, maar die moeilijke thuisperiode telt helaas niet als een verblijf in de jeugdhulp.

We hopen dat een eerdere mail waarin het VAPH bevestigt dat Bram recht heeft op de automatische toekenning van een persoonsvolgend budget, nog redding kan brengen. Al snel verwijst het agentschap deze mail naar de prullenmand. Bram en de VAPH-voorziening waar hij op dat moment verblijft, komen opnieuw in een lastige en onzekere situatie terecht.

Recht in de ogen kijken

Hoe gaat het nu met Bram?

Lees ook

‘Jongeren met een complexe problematiek moeten te lang wachten op de juiste hulp’

Enkele weken geleden stond hij plots voor onze deur. Hij heeft zijn rijbewijs gehaald en komt ons fier tonen dat hij vrijwillige chauffeur geworden is. Daar drinken we samen een colaatje op! Voorlopig kan hij nog rekenen op de steun van Opgroeien en de VAPH-voorziening. Zij redden hem uit de uitzichtloosheid.

Helaas kan die tijdelijke oplossing niet blijven duren. Bram zal kortelings een nieuwe woonplek moeten zoeken. Zolang hij niet beschikt over een persoonsvolgend budget, weet niemand waar dat zal zijn.

Het contrast is schril tussen de warme vastberadenheid van al wie Bram recht in de ogen durfde te kijken en het kille onrecht van wie verstrikt zit in de regeltjes en deze al te letterlijk neemt. De drive om kwetsbare mensen recht in de ogen te blijven kijken en hen vooruit te helpen waar het kan: het mag ons niet loslaten.