We blijven dromen van een inclusieve samenleving

Perspectief 2020

De voorbije maanden is de invoering van de persoonsvolgende financiering voor mensen met een handicap niet uit het nieuws geweest. Ook op Sociaal.Net verschenen er een pak opinies en analyses over die nieuwe financieringsvorm. Dit is logisch want persoonsvolgende financiering is veel meer dan louter een financieringstechniek.

Persoonsvolgende financiering is de concrete vertaling van een visie die zegt dat mensen met een handicap volwaardig deel uitmaken van onze samenleving. Ze horen erbij. Mensen met een handicap moeten zelf keuzes kunnen maken en de regie over hun leven voeren.

‘Wordt het een nieuwe Vlaamse koterij?’

Persoonsvolgende financiering is een belangrijke hefboom om dit doel te bereiken. Vanaf 2010 hebben mensen met een handicap, gebruikersverenigingen, zorgaanbieders, vakorganisaties, administratie en overheid hieraan constructief gewerkt. Toch leven op het terrein grote bekommernissen. Waar knelt het schoentje?

Vlaamse koterij

Mensen willen goede kwaliteitsvolle zorg op het moment dat ze die nodig hebben. Die zorg moet dus beschikbaar zijn en op maat. Niet te veel en niet te weinig.

We trappen een open deur in als we zeggen dat er nu te weinig geld is om iedereen te geven wat hij nodig heeft, op het juiste moment. Het gevolg zijn wachtlijsten en lange, ingewikkelde procedures om uit te maken voor wie de hulp en ondersteuning het meest dringend is.

Er zijn mensen die zich in allerlei bochten wringen om toch maar tot de meest prioritaire groep te behoren. Voor andere groepen werden uitzonderingen bedacht. Ondanks alle goede inspanningen dreigt persoonsvolgende financiering een nieuwe Vlaamse koterij te worden.

Recht op zorg

In Vlaanderen is er nog steeds geen recht op zorg voor personen met een handicap. Heb je er al eens aan gedacht wat het zou betekenen indien er geen recht op onderwijs of gezondheidszorg zou zijn?

Mensen met een persoonsvolgend budget van wie de zorgnood verandert, moeten een zogenaamde ‘meervraag’ stellen. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat de familie de nachten thuis niet meer aankan of omdat de persoon ouder wordt. De realiteit is echter dat het persoonsvolgend budget in lengte van jaren niet aangepast wordt. Er zijn immers te veel andere mensen met een handicap van wie de zorgvraag op dat moment dringender is.

‘Er is in Vlaanderen geen recht op zorg.’

Hoe moet dit dan in de praktijk? Zorgvragers kijken automatisch in de richting van hun zorgaanbieder om hen toch te helpen. Uiteraard willen zorgaanbieders dit doen, maar met welke middelen? Kwaliteitsvolle ondersteuning en voldoende middelen gaan hand in hand.

Betaalbare en toegankelijke zorg 

Zorg moet ook betaalbaar zijn. Het persoonsvolgend budget dient voor de zorg en ondersteuning die mensen nodig hebben. Maar tegelijk werd ingevoerd dat mensen met een handicap zelf instaan voor hun woon- en leefkosten. Ze betalen nu zelf de huur van de kamer, de prijs voor de schoonmaak en het eten.

‘Mensen moeten een volwaardig inkomen hebben.’

Vroeger was dat anders. Mensen in de zorg betaalden een bijdrage, maar wie daarvoor te weinig inkomen had, moest minder of niet betalen. De overheid ving die kost op. Vandaag valt dat vangnet weg. En opnieuw kijkt iedereen in de richting van de zorgaanbieder om de oplossing te bieden. Dat kan natuurlijk niet. Van een woonzorgcentrum, een ziekenhuis of een school verwachten we ook niet dat ze de factuur betalen als de burger het niet kan?

Sociaal ondernemers moeten hun prijzen zo scherp mogelijk stellen. Daarop winst maken is niet aan de orde. Maar mensen met een handicap moeten een volwaardig inkomen hebben om voor hun levensonderhoud te kunnen instaan.

De federale overheid is daarvoor verantwoordelijk. We hoorden goed het signaal van staatssecretaris Zuhal Demir dat ze de uitkeringen voor mensen met een handicap wil verhogen.

Maar dat is niet voldoende. Ook de Vlaamse minister van Wonen Liesbeth Homans moet een flankerend beleid voeren. Aangepaste en betaalbare woningen voor mensen met een handicap zijn een noodzakelijke voorwaarde om de fundamentele vernieuwing die persoonsvolgende financiering is, echte slaagkansen te bieden.

Succesverhaal 

Zorgaanbieders willen graag sociale ondernemers zijn die vlot ondersteuning op maat kunnen bieden. Het speelveld waarin we dat vandaag moeten waarmaken, maakt het ons niet gemakkelijk. En dan spreken we nog niet eens over de gigantische administratieve operatie en het hobbelige parcours om een oud systeem te wijzigen naar een totaal andere manier van werken.

‘Er moet voldoende geld zijn.’

We blijven als zorgaanbieders achter de droom van een inclusieve samenleving staan. Maar persoonsvolgende financiering wordt maar een succes als er voldoende middelen zijn om alle zorgvragen te beantwoorden. Het zal maar een succes zijn als er recht is op ondersteuning met persoonsvolgende budgetten die zich vlot aanpassen aan de veranderende zorgnoden van mensen.

Deze Vlaamse regering trok 330 miljoen euro extra uit voor de zorg aan personen met een handicap. Wij berekenden destijds dat ruim 700 miljoen nodig was op basis van de toen gekende noden. Persoonsvolgende financiering wordt maar een succes als alle overheden en beleidsdomeinen hun verantwoordelijkheid nemen om die droom mee waar te maken. Als zorgaanbieders willen we dit samen met alle betrokkenen afdwingen.