Verschillende wetsvoorstellen op tafel
Kamerleden van N-VA, Les Engagés en OpenVLD dienden verschillende wetsvoorstellen in die het mogelijk zouden maken voor vrouwen in nood om hun kind ter wereld te brengen zonder dat hun naam op de geboorteakte verschijnt.
‘Vrouwenrechten botsen op kinderrechten.’
Maar zo’n anonieme of discrete bevalling wringt. Want hoe bewaken we dan het recht van het kind om de eigen afkomst te kennen? Tussen het beschermen van vrouwen in kwetsbare situaties en het erkennen van de identiteit van het kind botsen vrouwenrechten op kinderrechten.
Afstammingsrecht van het kind
Debora Mattys van Binnenlandsgeadopteerd.be, een belangenorganisatie voor en door binnenlands en sous X-geadopteerden,Sous X-geadopteerden zijn kinderen van moeders die in Frankrijk anoniem bevielen en erna naar België werden gebracht om geadopteerd te worden.is duidelijk: “Wij verzetten ons krachtig tegen de ingediende wetsvoorstellen over discreet bevallen. Het biedt vrouwen de mogelijkheid om anoniem te blijven voor het kind. Dit druist in tegen het fundamentele recht van een kind om zijn afkomst te kennen. Geadopteerden worden opnieuw gedwongen hun geboorterecht op te eisen.”
Hiermee raakt Debora de kern van het debat. De wetsvoorstellen voorzien dat een vrouw kan bevallen en het kind voor adoptie kan afstaan, zonder dat haar gegevens worden opgenomen in de geboorteakte.
‘Geadopteerden worden opnieuw gedwongen hun geboorterecht op te eisen.’
Volledig anoniem bevallen, waar nergens geregistreerd wordt wie de moeder is, kan in sommige landen, maar ligt in België voor alle duidelijkheid niet op tafel. Wat wel op tafel ligt, is discreet bevallen: de gegevens worden opgenomen in een register, waartoe het kind op latere leeftijd toegang kan vragen. Maar de vrouw kan die toegang weigeren. Een centrale autoriteit beoordeelt dan wiens belangen zwaarder doorwegen. Indien er geen akkoord is, beslist een familierechtbank.
“Discreet bevallen staat haaks op alle maatschappelijke discussies rond meerouderschap, openheid binnen adoptie en de afschaffing van de anonimiteit van donoren”, zegt Kathy Colson, directeur van Adoptiehuis, de Vlaamse binnenlandse adoptiedienst. “Dat gezegd zijnde: deze wetsvoorstellen zijn geschreven met de vrouw in gedachten, niet het kind. Dat zijn verschillende uitgangspunten. De vraag is dan: voor welke vrouw zijn ze geschreven?”
Vrouwen in nood
De wetvoorstellen zijn bedoeld voor vrouwen in een “lichamelijke, psychische of economische noodsituatie”. Vermeld worden onder andere: vrouwen voor wie een zwangerschapsafbreking niet kan omwille van religieuze of psychosociale bezwaren, vrouwen die niet in contact durven komen met georganiseerde gezondheidszorg (zoals asielzoekers of vrouwen zonder verblijfspapieren), vrouwen die de wettelijke termijn voor een zwangerschapsafbreking overschreden hebben en slachtoffers van partnergeweld.
‘Het is niet omdat een vrouw geen zwangerschapsonderbreking wil of haar zwangerschap laattijdig ontdekt, dat zij ook nood heeft aan discretie.’
Maar een duidelijke link tussen deze situaties en de noodzaak tot discreet bevallen ontbreekt. Kathy licht toe: “Het is niet omdat een vrouw geen zwangerschapsonderbreking wil of haar zwangerschap laattijdig ontdekt, dat zij ook nood heeft aan discretie. Veel vrouwen die wij begeleiden, ontdekken pas laat dat zij zwanger zijn. Dat vraagt om zorgvuldige, sensitieve begeleiding, maar staat op zich los van de ethische verantwoordelijkheid om het kind de mogelijkheid te bieden om te weten van wie het afstamt.”
Ook Debora plaatst hier vraagtekens bij: “Wat wordt verstaan onder een ‘noodsituatie’ van de moeder en wie bepaalt dit? Men verwijst geregeld naar de praktijk van anoniem bevallen in Frankrijk, vooral in de jaren zestig tot negentig. Er wordt gezegd dat Belgische vrouwen nog steeds naar Frankrijk trekken om anoniem te bevallen, maar bewijzen ontbreken.”
Realiteit van vrouwen die afstand overwegen
Volgens Binnenlandsgeadopteerd.be en Adoptiehuis sluiten de wetsvoorstellen onvoldoende aan bij de realiteit. Niet alleen is onduidelijk welke vrouwen echt nood hebben aan discretie, de voorstellen houden ook te weinig rekening met de omstandigheden van vrouwen die vandaag hun kind afstaan.
‘Er wordt onvoldoende voorzien in een begeleidingsfase.’
Zo wordt in een van de voorstellen bepaald dat discretie enkel mogelijk is wanneer de vrouw in een ziekenhuis bevalt. “Het is goed dat bevallen zonder medische begeleiding wordt ontmoedigd, maar dat is niet afgestemd op de realiteit”, zegt Kathy. “Sommige vrouwen voelen zich onwel, gaan naar het toilet en bevallen onverwacht. Zij hadden daarom niet de intentie om zonder medische hulp te bevallen. Voor hen wordt de optie tot discretie uitgesloten.”
Ook de termijn waarbinnen een beslissing moet vallen, baart zorgen. Volgens de voorstellen moet die beslissing nog vóór het ontslag uit het ziekenhuis tot uiterlijk twee maanden na de geboorte genomen worden. “Er wordt onvoldoende voorzien in een begeleidingsfase, waardoor vrouwen mogelijk te snel of ondoordacht voor afstand kiezen”, zegt Debora. “En dat terwijl de huidige wettelijke bedenktermijn minstens twee maanden bedraagt”, vult Kathy aan.
Zorgvuldige begeleiding
Adoptiehuis benadrukt het belang van procesmatig werken met vrouwen die overwegen hun kind af te staan. Noodsituaties mogen niet leiden tot inbreuken op hun rechten, noch op die van het kind.
‘De huidige wetgeving en begeleiding is goed. Dat ondermijnen met een optie voor discreet bevallen is een stap achteruit.’
“In elke fase bespreken we opnieuw hoe het met de moeder gaat en welke mogelijkheden zij heeft”, vertelt Kathy. “Wat doet het met haar als zij straks naar huis gaat zonder haar kind? Hoe voelt ze zich na een week, na een maand, na twee maanden? Ook nadat die eerste twee maanden verstreken zijn, moet zij nog alle tijd krijgen om haar geïnformeerde toestemming te geven.”
Uit het jaarverslag van Adoptiehuis van 2024 blijkt dat drie op de vier vrouwen die in begeleiding waren uiteindelijk besloten hun kind te behouden. “De huidige Belgische wetgeving en begeleiding rond binnenlandse adoptie zijn momenteel goed georganiseerd en bieden garanties voor zowel geboorteouders als geadopteerden”, zegt Debora. “Dat ondermijnen met een optie voor discreet bevallen is een stap achteruit.”
Discrete bevalling versus discrete adoptie
Binnenlandsgeadopteerd.be pleit daarom voor de volledige verwerping van de wetsvoorstellen die op tafel liggen. “De visie van het kind wordt volledig genegeerd”, zegt Debora. Daarmee formuleert ze de belangrijkste kritiek van geadopteerden: dat hun recht op identiteit en afstammingsinformatie opnieuw ondergesneeuwd raakt. We weten intussen hoeveel vragen, onzekerheden en pijn het gebrek aan die informatie later kan veroorzaken.
Toch blijft de vraag of discretie dan echt nooit gerechtvaardigd kan zijn? Volgens Adoptiehuis kan ze in bepaalde situaties wel nuttig zijn, maar dan moet ze gericht zijn op de omgeving, niet op het kind. “Er is een heel kleine, specifieke groep vrouwen die gevaar loopt als hun omgeving ontdekt dat ze zwanger zijn of waren”, weet Kathy.
“Het gaat bijvoorbeeld om vrouwen die leven in een streng traditionele context, waar een zwangerschap buiten het huwelijk, om welke reden dan ook, niet geaccepteerd wordt. Vaak kunnen zij hun zwangerschap verbergen, maar zodra het kind geboren is, wordt het administratief aan hen gekoppeld. De kans dat hun omgeving het dan alsnog te weten komt, is groot.”
‘Deze vrouwen vrezen niet voor hun kinderen, maar voor hun context.’
Maar mag dit dan betekenen dat het kind zijn afstammingsinformatie niet krijgt? “Nee,” stelt Kathy resoluut, “want deze vrouwen vrezen niet voor hun kinderen, maar voor hun context. De discretie wordt nu gekoppeld aan het kind, maar moet bij de vrouw blijven. Die twee zaken moeten van elkaar losgekoppeld worden.”
Daarmee blijft de kern van het debat overeind: hoe kan een wet tegemoetkomen aan de noden van vrouwen in kwetsbare situaties zonder de rechten van het kind in het gedrang te brengen? Of en hoe dat überhaupt juridisch haalbaar is, blijft een open, maar fundamentele vraag. De huidige wetsvoorstellen bieden in elk geval geen antwoord.
Reacties