Kwetsbare gezinnen verdienen bijzondere inspanningen

Sociaal werk reageert

Rutten deed dit voorstel op 8 december 2015 in de krant De Standaard. Het voorstel komt er niet toevallig nu. Sinds de zesde staatshervorming is Vlaanderen bevoegd voor het kindergeld. Er wordt al een tijd nagedacht over bijsturingen van de kinderbijslag.

‘De uitspraken van Rutten liggen ons op de maag.’

De uitspraken van Rutten liggen ons, een pak lectoren uit het studiegebied Sociaal Agogisch Werk van VIVES zwaar op de maag. Onze onderzoeks- en praktijkexpertise met betrekking tot armoede doet ons zeggen dat dit voorstel geen goede beleidskeuze is. Vandaar deze open brief.

Geachte mevrouw Rutten

Mevrouw Rutten. U stelt voor om de kinderbijslag voorwaardelijk te maken en gezinnen te ‘belonen’ voor hun inschrijving op school of voor moeders die taallessen volgen. U ziet het als een middel tot integratie en emancipatie.

Wij delen uw bezorgdheid. Het aan boord houden van kwetsbaren op school is belangrijk. Het is zo dat kinderen die het meeste baat hebben, vaak en snel afhaken in het onderwijs én bij de kinderopvang die eraan vooraf gaat.

Het idee van straffen en belonen om gedrag te sturen, is eenvoudig en heeft zijn verdiensten. Beloon en dan doen mensen dingen die goed voor hen zijn. Nu heeft dit denken een beperking: het gedrag dat tot stand komt, beklijft niet.

Uw redenering, mevrouw Rutten, ziet dit over het hoofd en houdt geen rekening met de context noch de waarom-vraag. Waarom raken kwetsbare kinderen moeilijk op school? Waarom houdt het onderwijs hen niet aan boord?

Op alle vlakken

Armoede speelt op alle vlakken. Kwetsbare kinderen kunnen hun anders zijn niet verbergen. Ze worden aangesproken op de onbetaalde schoolrekening, ze zwemmen niet omdat de centen ontbreken, ze hebben het dure knutselgerief niet bij…

‘De lijst kwetsuren is eindeloos.’

De lijst voorbeelden (lees: kwetsuren) is eindeloos. Zonder auto op school raken vraagt creativiteit. Hoe maak je huiswerk in een overbevolkte, koude keuken?

Armoede speelt in op relaties en gezondheid. Kan ik na school met klasgenoten naar de bioscoop? Hoe loop je school als je vaak ziek bent? Hoe haal je de leerachterstand in? Armoede vreet energie, produceert stress en maakt overleven prioritair, veeleer dan een diploma in een onzekere toekomst.

In het hol van de leeuw

Gesprekken met mensen in armoede leren dat schoolomgevingen hen vaak negatief bejegenen. Ze voelen pijnlijk aan dat leerkrachten weinig affiniteit hebben met armoede of neerkijken op mensen in armoede.

‘De school baadt in een middenklassecultuur.’

Wegblijven is dan een strategie om aan de vernederingen te ontkomen. De school, badend in een middenklassecultuur interpreteert die afwezigheid als ‘gebrek aan interesse’ of ‘luiheid’.

Hoe eigenaardig voor u ook, kinderen thuis houden of wegblijven van een oudercontact is soms een beschermende reflex. De school is ‘het hol van de leeuw’, een bedreiging.

Uiteraard is dit geen oplossing, maar de blik op de school als middenklasse-instituut is essentieel om tot verandering te komen. Wie dit niet wil zien, houdt moeilijke schoolcarrières in stand. Wie dit niet wil zien maakt inburgering onmogelijk.

Brugfiguren

Kwetsbare gezinnen verdienen bijzondere inspanningen. Goede praktijkvoorbeelden uit Gent en Kortrijk tonen hoe kwetsbare kinderen hun school als positief ervaren. Met de hulp van vertrouwensfiguren slaan zij de brug tussen onderwijs en armoede.

Deze brugfiguren ontmaskeren de structuren die het deze kinderen en hun ouders moeilijk maken. Brugfiguren maken leerkrachten attent voor armoede. Brugfiguren vangen signalen op, overleggen, grijpen in…

‘Een sterke sociale zekerheid is belangrijk.’

Het is een vorm van sociaal werk die leidt tot burgerschap. Het voorkomt via scholing de armoede waar de volgende generatie nu al op afstevent.

Maar even belangrijk als al deze inspanningen, is een sterke sociale zekerheid. De sociale zekerheid moet armoede helpen voorkomen. Een onvoorwaardelijke kinderbijslag voor élk kind maakt daar deel van uit.

Dit soort inspanningen, mevrouw Rutten, lonen en belonen werkelijk.