Het belang van het kind: makkelijk excuus voor slecht beleid

Voer voor debat

In de twintig jaar dat ik werk met kwetsbare kinderen, blijf ik de uitdrukking ‘het belang van het kind’ tegenkomen. Niet alleen in wetteksten, ook in mijn dagelijks werk.

Het belang van het kind is één van de vier leidende principes van het VN- Kinderrechtenverdrag, naast het principe van non-discriminatie, het recht op leven en ontwikkeling, en het recht gehoord te worden en ernstig genomen te worden.

‘Wie beslist uiteindelijk wat in het belang van het kind is?’

Er valt veel te zeggen over deze vier principes en of ze in Europa vandaag gerespecteerd worden, maar gezien de actualiteit wil ik vooral stilstaan bij het principe van het belang van het kind. Wat bedoelen we ermee? En, belangrijker, wie beslist uiteindelijk wat in het belang van het kind is?

LGBT-vrije zones

In juni vorig jaar stemde het Hongaarse parlement een wet die “promotie van homoseksualiteit aan minderjarigen” strafbaar maakt, waarmee de deur opengezet werd voor censuur van kunst en literatuur. Tsjechië juichte de beslissing toe, terwijl Polen eerder ‘LGBT-vrije zones’ invoerde om kinderen en families te beschermen.

Om dezelfde redenen, overwoog Polen om zich terug te trekken uit het Istanbul-verdrag rond vrouwenrechten. Turkije, de sleutelpartner van de Europese Unie op vlak van migratie en officieel erkend als veilig land om vluchtelingen naartoe te sturen, trok zich eerder al terug uit dit verdrag.

Om de ‘belangen van ongeboren kinderen’ te beschermen bant Malta nog altijd abortus. Polen maakte ze zo goed als onmogelijk en Spanje haalde een website met informatie over abortus en voorbehoedsmiddelen offline. Ondertussen voerde de Grieks-Orthodoxe Kerk met steun van heel wat regeringsleden de ‘Dag van het ongeboren kind’ in, terwijl ze negeren dat al geboren kinderen in Griekenland dagelijks lijden.

Kinderen in de cel

Griekenland, dat telkens beweert ‘het belang van het kind’ in het achterhoofd te hebben, sluit nog steeds niet-begeleide kinderen op in cellen, ook al is de praktijk officieel al meer dan een jaar gebannen.

‘In hun ‘belang’ worden minderjarigen samengedreven in de jungle van Calais.’

Andere EU-lidstaten hebben meermaals de detentie van minderjarigen veroordeeld, maar in de praktijk tolereren ze het. Ze zien het als een noodzakelijk kwaad. Zo lang de kinderen maar niet bij hen aankloppen.

In ‘het belang van het kind’ worden minderjarigen in de meeste EU-lidstaten een snel onderzoek van hun asielaanvraag ontzegd. In Griekenland moeten niet-begeleide minderjarigen het nog steeds stellen zonder voogd, ook al bestaat daar al vier jaar wetgeving voor. Noord-Europese landen zoals Nederland zien er geen graten in om niet-bestaande pleegzorg- en voogdijprojecten in de landen aan de Europese grenzen te financieren. Zo lang de minderjarigen maar niet verhuizen naar hun eigen grondgebied.

Nog in ‘het belang van het kind’ worden minderjarigen, begeleid en niet-begeleid, gewelddadig teruggedrongen aan de Frans-Italiaanse grens en in de Europese grensgebieden met de Balkan. In hun ‘belang’ worden minderjarigen samengedreven in de jungle van Calais en in opvangkampen in Griekenland en Italië, terwijl landen als Denemarken trots ambiëren om een land met nul asielzoekers te worden.

Geen grijze zone

Er is in dit geval geen grijze zone. Zoals het gezegde stelt, je kan niet een beetje zwanger zijn: je bent het of je bent het niet. In dezelfde zin kan je niet enkel pro-mensenrechten of antiracist zijn wanneer het je uitkomt. Je bent ofwel een antiracist ofwel een hypocriet.

‘Je kan niet enkel pro-mensenrechten zijn wanneer het je uitkomt.’

Ik kies ervoor om met kinderen te werken. Ik heb hen altijd veel interessanter en eerlijker gevonden dan volwassenen. Geen enkel kind wordt racistisch, homofoob of gewelddadig geboren. Geen enkele jongen wordt geboren als misbruiker, geen enkel meisje als slachtoffer. Geen enkel kind wordt geboren met plannen om vluchteling te worden. Al die zaken gebeuren omdat volwassenen denken dat ze handelen ‘in het belang van minderjarigen’.

De culturele antropologe Margaret Mead zei ooit wijselijk: “Leer kinderen hoe ze moeten denken, niet wat ze moeten denken.” Door homoseksualiteit te criminaliseren, creëren we homofobe kinderen die homofobe volwassenen zullen worden. Door abortus te criminaliseren, creëren we ongelukkige gezinnen en dus ongelukkige kinderen. Door migratie te criminaliseren, creëren we racisten van alle leeftijden. Door misbruik en huiselijk geweld niet te criminaliseren, creëren we daders en slachtoffers.

Onze verantwoordelijkheid

Dit brengt ons terug bij de oorspronkelijke vraag: wie is verantwoordelijk om te beslissen over het belang van elk kind? En, zeer belangrijk, wie zal het in de praktijk brengen? De geschiedenis leert ons dat er geen antwoord bestaat. Het traject van elk kind start in een microkosmos en zal beetje bij beetje van daaruit groeien.

‘Kinderen zijn geen kleurboeken. Je kan ze niet met je lievelingskleuren inkleuren.’

Daarin ligt voor elk van ons een opdracht. Als sociale wezens zijn we verantwoordelijk voor wat we bieden aan ieder kind dat we op ons pad tegenkomen. En in hoe we dan respect opbrengen voor het belang van elk van deze kinderen, hun recht op non-discriminatie, hun recht op overleven en ontwikkeling en hun recht om gehoord en ernstig genomen te worden.

Want, zoals Khaled Hosseini zei: “Kinderen zijn geen kleurboeken. Je kan ze niet met je lievelingskleuren inkleuren.”