Te vaak, te lang, te alleen
Jongeren zitten nog te vaak, te lang en te alleen in afzondering. Dat is een belangrijke vaststelling uit het jaarverslag 2022 van de Commissie van Toezicht voor jeugdinstellingen.
Deze commissie bestaat uit maandcommissarissen die als vrijwilligers op bezoek gaan in de gemeenschapsinstellingen, de voorzieningen veilig verblijf en het Vlaams Detentiecentrum. Dat zijn plekken waar jongeren in een zekere mate van geslotenheid verblijven.
‘Vanuit kinderrechten is het duidelijk: een afzondering als sanctie kan niet.’
Wie afzondering meemaakt, draagt de gevolgen vaak nog lang mee. Maar ook op jongeren die getuige zijn en begeleiders die ze uitvoeren heeft afzondering een grote impact.
Gelukkig gingen voorzieningen de afgelopen jaren aan de slag met eerdere aanbevelingen van het Kinderrechtencommissariaat. Ook het beleid reageerde. Zo bestelde de overheid wetenschappelijke studies die uitmondden in een intersectorale richtlijn. Toch vertellen jongeren nog altijd verhalen die vanuit een kinderrechtenperspectief vragen oproepen. Het raakt de maandcommissarissen telkens opnieuw bij hun bezoeken.
Jongeren in geslotenheid
Jongeren in geslotenheid brengen hoe dan ook veel tijd alleen door. Maar afzondering betekent voor ons tijd die je gedwongen in een ruimte voor één persoon doorbrengt: de eigen kamer of een aparte afzonderingsruimte.
Dat gebeurt om veel verschillende redenen. Volgens de intersectorale richtlijn kan afzondering enkel als er een “acuut en ernstig” gevaar voor de veiligheid is. Op sommige plekken wordt tot op het laatste moment in gesprek gegaan als jongeren zich in een crisissituatie bevinden. Maar elders hebben jongeren het idee dat de alarmknop te snel wordt ingedrukt. Ook voor onze maandcommissarissen is het niet altijd duidelijk waar op zo’n moment het gevaar schuilt.
Ook als sanctie brengen jongeren tijd door in een afzonderingsruimte of op de kamer. Het kan gaan over agressie tegen begeleiders, druggebruik, een gsm binnensmokkelen of weglopen. Maar ook voor het spreken van een andere taal, scheldwoorden gebruiken, elkaar aanraken, roepen, je bemoeien met een andere jongere, je bord niet leegeten, te laat opstaan, je niet aan de kledingregels houden, te hard lachen.
“Ze delen hier kamersancties uit alsof het appels zijn”, drukte een jongere in een gemeenschapsinstelling ons op het hart. Vanuit kinderrechten is het nochtans duidelijk: een afzondering als sanctie kan niet.
Soms dagenlang
En dan zijn er nog afzonderingen als deel van het onthaal, tijdens crisissituaties van andere jongeren, tijdens de nacht of bij ziekte… Bovendien hebben heel wat voorzieningen elke dag kamermomenten. Deze zijn er om tot rust te komen, maar sommige jongeren zeggen dat ze hier juist heel onrustig van worden. Op sommige plekken is hier al flink in gesnoeid, op andere plekken zijn die nog erg aanwezig.
‘In de gemeenschapsinstellingen zijn afzonderingen die dagen duren niet uitzonderlijk.’
Volgens de intersectorale richtlijn mag afzondering in regel niet langer dan een uur duren, en zeker nooit langer dan 24 uur. Dit mede op basis van internationale juridische standaarden.
Toch merken we dat zeker in de gemeenschapsinstellingen afzonderingen die dagen duren niet uitzonderlijk zijn. Bovendien hebben jongeren soms het raden naar hoe lang een afzondering duurt. Bij een crisis is inderdaad niet altijd voorspelbaar wanneer deze zal eindigen. Maar ook vaste kamermomenten lopen soms uit, bij een sanctie wordt niet altijd de duur vermeldt, of wordt pas na een dag besloten hoe lang deze zal duren.
Lege tijd invullen
Lege tijd invullen is moeilijk, of het nu om een vast kamermoment gaat, een crisissituatie of een sanctie in een cel. Jongeren tonen veel veerkracht: ze tekenen, dansen, schrijven, pompen… Soms kiezen ze voor minder gezonde manieren om hiermee om te gaan. Ze vullen de tijd met snoepen of slapen. Een deel van de jongeren probeert de onrust te verjagen met zelfverwondend gedrag.
‘Wat jongeren tijdens afzondering echt missen, is nabijheid.’
Voorzieningen proberen op de verveling in te spelen door strips, hobbymateriaal en andere activiteiten aan te bieden. Maar wat jongeren echt missen, is nabijheid. Op kamermomenten kunnen ze begeleiders soms moeilijk bereiken. En in een afzonderingsruimte voelen ze zich vaak helemaal alleen gelaten. “Ze laten je gewoon schimmelen”, zo drukte een jongere het uit.
Nochtans blijkt uit wetenschappelijk onderzoek overduidelijk het belang van nabijheid. Wanneer een jongere naar een afzonderingsruimte moet, zou continue een begeleider beschikbaar moeten zijn. En waarom geen contact opnemen met ouders of andere belangrijke personen?
Klare taal
“Voor iets dat zo uitzonderlijk is, krijgen we uitzonderlijk weinig informatie”, zeiden jongeren enkele jaren geleden op een studiedag van het Kinderrechtencommissariaat.
‘Er zijn vandaag al veel goede praktijken.’
En dat geldt ook nu nog. Jongeren geven aan dat ze duidelijke taal verwachten. Bij het onthaal in de voorziening verwachten ze informatie over het afzonderingsbeleid. En als er voor afzondering wordt gekozen, horen ze nog te weinig waarom en hoe lang dit zal duren. Maar ook voor voorzieningen en beleid zelf is er te weinig informatie voorhanden: er is nog werk aan een correcte en toegankelijke registratie.
Haalbaar?
Als we in de jeugdhulp spreken over onze ideeën rond afzondering, horen we soms verzuchtingen die met haalbaarheid te maken hebben. Het goede nieuws is dat we vandaag al heel wat onderlinge verschillen en goede praktijken zien. In sommige gemeenschapsinstellingen lukt het wel om snel te reageren als jongeren op een belletje duwen, of om luchtmomenten aan te bieden als jongeren in afzondering zitten.
In sommige voorzieningen veilig verblijf is er geen afzonderingsruimte, of is er wel continue nabijheid als jongeren in afzondering zijn. Onmogelijk is het dus zeker niet.
Inzet van personeel als knelpunt
Een aantal van onze aanbevelingen vragen een grote inzet van personeel. Daar knelt het schoentje, want we beseffen heel goed dat veel voorzieningen daar met tekorten kampen. Maar dat is reden te meer om in te zetten op preventie, voor ons het belangrijkste onderdeel van een beleid rond afzondering. Als afzondering echt de uitzondering wordt, is het ook haalbaarder om die uitzonderingen op een menselijkere manier uit te voeren.
We zien dat begeleiders grote inspanningen doen en soms geconfronteerd worden met moeilijke situaties. Maar laat het duidelijk zijn: er is geen wetenschappelijke evidentie dat afzondering werkt. Het is niet aangetoond dat afzondering op termijn voor meer veiligheid zorgt of een pedagogische meerwaarde heeft. Afzondering kan wel schade berokkenen. Daarom zien we liever geen afzonderingen dan afzonderingen op een onverantwoorde manier.
Als voorzieningen blijven afzonderen, moet dit gebeuren op een manier die in overeenstemming is met zowel kinderrechten als de laatste wetenschappelijke inzichten. We nodigen het Agentschap Opgroeien uit om te kijken wat er daarvoor nodig is: welke investeringen moeten er gebeuren op het vlak van vorming, architectuur en personeelsmiddelen?
In tussentijd hopen we dat de ervaringen van jongeren en onze bijbehorende aanbevelingen kunnen dienen als inspiratie om er vandaag nog mee aan de slag te gaan. We beseffen dat dit een hele uitdaging is, maar we zijn er van overtuigd dat voorzieningen vandaag heel wat troeven hebben om die uitdaging aan te gaan.
Reacties [6]
Heel eenzijdig verhaal. Tuurlijk zeggen die jongeren dat het wordt uitgedeeld als appels. Da’s zoals vragen aan een voetballer of het pijn deed.
Iedereen die daar werkt, probeert afzondering te vermijden, maar soms kan je niet anders. Er zit telkens een goede reden achter en die wordt telkens bevraagd en gedocumenteerd. 20j geleden niet, maar nu wel. Ja, soms kies je ervoor om iemand 10′ naar kamer te sturen om te vermijden dat hij later op de avond in crisis gaat en veel langer op cel moet. Vaak begrijpen ze dat ook. Maar organiseer later een klaaguurtje en het wordt vermeld.
Ik heb er 15j met veel passie gewerkt, en weet dus ook dat afzondering op sommige jongens helemaal geen indruk maakt en op andere heel veel. Dat wordt allemaal in overweging genomen. Jammer dat die nuance en vele andere niet wordt gemaakt.
Nogmaals, heel eenzijdig verhaal, en vooral heel onterecht naar die vele opvoeders die elke dag hun best doen in de Champions League van de jeugdhulp.
Ik was opvoeder in een gemeenschapsinstelling, weet wat de jongeren meemaken, en ik werd ontslaan, zonder aanwijsbare reden. Ik stond te dicht bij de jongere, was ook de enige die de cel als allerlaatste hulpmiddel zag, zo niet bij de collega’s. Dit werde verduidelijkt op het loonbriefje: werken met jonge delinquenten, terwijl we allen wisten, dat der achter iedere delinquent, een jongere schuil zat, met capaciteiten waar menigeen jaloers op zou worden. Ik deed mijn job super graag, maar daar had de directie blijkbaar geen oor naar. 16 jaar heb ik er gewerkt, en iedere seconde was ik er voor de jongere. Het heeft me veel geleerd, dat we allen mens tussen de mensen zijn, en allen het recht hebben op ons eigen welbevinden. Zo ook de jongeren die werden/worden geplaatst, maar daar had de directie geen oog voor.
Ik hoor ook uit de kinder- en jeugdpsychiatrie schrijnende verhalen. Ook daar dient volgens mij dringend aandacht voor te komen. Er bestaan methodieken die inzetten op preventie. Het CPS model van Dr. Greene zet hier bijvoorbeeld hard op in. Er bestaan ook wetenschappelijke publicaties die aantonen dat het inzetten van deze methodiek effectief het aantal isolaties doet afnemen omdat het gedrag waardoor er naar isolaties wordt gegrepen aanzienlijk verminderd. Maar ja dat vraagt middelen om het personeel op te leiden en volgens mij ontbreekt het jeugdhulp aan deze middelen. Voor iedereen met interesse in deze methodiek: https://livesinthebalance.org/ . Ik verdien hier niets aan. Ik geloof gewoon oprecht in de effectiviteit van deze aanpak.
Het is verschrikkelijk dat dit nog steeds gebeurt. Kinderen / jongeren op isolatie zetten is geen oplossing; Wat doen ze tijdens de uren/dagen dat ze alleen zitten? Nadenken over hun lot, hoe ze eraan kunnen ontsnappen, wat ze volgende keer gaan uithalen… Juist, meer, degelijk personeel zou een uitweg moeten bieden. Wij hebben een adoptiezoon gehad die ook door zware crisissen gegaan is. Echter, gelukkig hebben we hem thuis kunnen opvangen met begeleiding van psycholoog. Uiteindelijk is hij terug naar zijn vaderland gegaan. We hebben spijtig genoeg geen contact meer; Maar toen ook (meer dan 20 jaar geleden)is het mij opgevallen dat er bitter weinig goede oplossingen waren om dergelijke kinderen op te vangen.
Dit artikel toont een mooie kant: hoe de jongeren dit ervaren. Als begeleiderster in een GI kan ik er enkel van meespreken door uit te spreken, ik heb het zelf nog nooit meegemaakt. Ik nodig jullie dan uit om eens mee te draaien als opvoeder in de GI en ook de kant te beschrijven van de opvoeders… Er mist hier een belangrijke kant: degene die met de jongeren aan de slag gaan. Het is niet zomaar dat deze sancties worden uitgesproken. In groep leven is een ferme uitdaging maar ook iedere jongere geven wat hij/zij nodig heeft… Veiligheid is een topic die hier ferm leeft en kamersancties en isolaties horen hierbij. Kijkend naar het profiel van de jongeren wordt het erger en erger en psychiatrie heeft nog steeds geen opname plicht. Jongeren met zedenfeiten en agressie problematieken, jongeren die niet in grote groep kunnen leven.Maar stel je maar eens voor dat je na 1u al weer met de jongere moet werken als hij/zij je voordien heeft bedreigd/vastgenomen. Er is nog werk voor beide kanten
Ons kind werd in de kinderpsychiatrie meer dan 4 weken in isolatie gezet om zijn gedrag dat voortvloeide uit angst voor isolatie…. aan te pakken. Je kind zien opgesloten zitten om te colloqueren na een suicide poging… er niet bij mogen terwijl je kind aan het vierkante raampje smeekt om een knuffel ( 12 jaar maar mentaal kleuterleeftijd)….. arm Vlaanderen! Trauma op trauma…. in de GI zijn er fikse regels rond isolatie….. in kinderpsychiatrie doen ze maar op. Wij als ouders hadden een depressief kind…. sinds de crisisopnames is zij volledig veranderd…. medicatie opgedrongen krijgen…. isolatie wordt om er 5 voet toegepast. Als we wisten dat dit zo zou zijn hadden we thuis verder geploeterd ….
Zeker lezen
‘Discriminatie is een feit. Ook binnen het sociaal werk’
‘De invloed van Europa op ons sociaal beleid is enorm’
‘Klimaatactivisten en sociaal werkers kunnen elkaar versterken’
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies