Eenzaamheid bij ouderen
Eenzaamheid is van alle leeftijden. Maar naarmate je ouder wordt, verhoogt de kans op het verlies van waardevolle relaties en warme, fysieke contacten. Stel: je stapt het huis buiten, maar de buurvrouw die al jarenlang naast je woonde en waarmee je regelmatig een praatje sloeg, is verhuisd naar een woonzorgcentrum.
De rest van de wijk is verjongd. In de plaats van je oude buren komen jonge koppels met kinderen wonen. Je ziet hen nauwelijks, want ze zijn van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat buitenshuis naar hun werk en andere verplichtingen.
‘Naarmate je ouder wordt, verhoogt de kans op het verlies van waardevolle relaties.’
Ook in het weekend hebben ze een drukke agenda, want ze moeten de kinderen naar hun hobby’s brengen. De zeldzame momenten dat je ze ziet, zijn in een oogwenk voorbij. Je begrijpt en herkent het, want je eigen (klein)kinderen zitten in dezelfde ratrace.
Je wacht dagdagelijks de postbode op, maar met de hoge werkdruk is het contact niet meer hetzelfde. Je wandelt dan maar naar die ene resterende winkel in de buurt voor een boodschap die je niet nodig hebt en je bent blij dat je even een praatje hebt kunnen slaan met de winkelier. Op de terugweg kijk je hoe de wereld voorbij je gaat en stel je de vraag of je de enige bent die zich zo voelt?
De cijfers
22 procent van de Belgen voelde zich in het derde kwartaal van 2023 soms eenzaam. De meest kwetsbare groepen zijn vijftigplussers, alleenstaanden en langdurig zieken. Bij hen liggen de eenzaamheidscijfers het hoogst.
De Koning Boudewijnstichting deed in 2022 een onderzoek naar de wijze waarop 60-plussers naar het leven en de toekomst kijken. 16 procent van de 60- tot 84-jarigen voelt zich meerdere keren per week tot zelfs dagelijks eenzaam. Bij de 80- tot 84-jarigen is dat zelfs 23 procent. Daarbij kijkt 41 procent van de 60-plussers negatief of zelfs zeer negatief naar ouder worden. Reden genoeg dus om oog te hebben voor deze groep.
Collectieve verantwoordelijkheid
Eenzaamheid is geen individueel probleem. Het is een collectieve verantwoordelijkheid van ons allemaal. We kunnen eenzaamheid tegengaan via het beleid, bijvoorbeeld door het openhouden van loketten, betaalbaar vervoer of het aantrekkelijk inrichten van de publieke ruimte. Maar het kan ook in de kleine dingen zitten, zoals goedendag zeggen wanneer je iemand passeert.
‘Mensen die deelnemen aan het verenigingsleven zijn minder eenzaam.’
Vanuit Neos vzw, Netwerk van Ondernemende Senioren, laat deze eenzaamheidsproblematiek ons niet onberoerd. We weten en voelen uit eigen ervaring welke sociale, culturele en sportieve rijkdom het verenigingsleven te bieden heeft. Mensen die deelnemen aan het verenigingsleven zijn minder eenzaam en hebben meer kwalitatieve sociale contacten. Ze voelen zich gewoon beter in hun vel. Culturele participatie en (de grotere kans op) sociale contacten maken ons gelukkiger.
Nieuwe vrienden maken
Deze positieve impact blijkt uit het verhaal van Magda, lid van Neos Antwerpen: “De eerste keer dat ik deelnam aan een activiteit van Neos, kwam ik alleen toe en ging ik naar huis met twee telefoonnummers van nieuwe vrienden.”
“Mijn man en ik zijn altijd zelfstandigen geweest. Toen we op pensioen gingen, hadden we genoeg aan elkaar. We deden alles samen. Tot hij zes maanden geleden overleed en ik alleen achterbleef. Ik had niemand. We hadden geen sociaal netwerk uitgebouwd. Naast het verlies van mijn man was de eenzaamheid zeer pijnlijk.”
“Neos organiseerde een namiddag over omgaan met verlies. Met enige aarzeling ging ik ernaartoe. Aan het onthaal werd ik hartelijk welkom geheten, maar ik voelde me toch wat onwennig. Na de lezing plooide iedereen spontaan zijn stoel samen. Receptietafels kwamen in de plaats. Iedereen was zo vriendelijk. Ik voelde mij plots niet meer alleen. Wat was ik blij dat ik toch die eerste stap gezet had.”
Gezondheid en goede relaties
Intussen bestaat er allerlei onderzoek en bewijs voor de meerwaarde van deze sociale contacten. Hierbij wordt vaak verwezen naar de blauwe zones, dat zijn de delen van de wereld waar mensen gemiddeld het oudste worden. Uit onderzoek naar die zones blijkt dat mensen die er wonen hechtere sociale contacten hebben dan mensen in andere delen van de wereld. Zo is er bijvoorbeeld meer contact tussen oudere en jongere generaties.
‘Goede relaties houden mensen gezond en gelukkig.’
Ook de Harvard Study of Adult Development waarin al meer dan 80 jaar dezelfde mensen worden opgevolgd, wordt vaak aangehaald. De centrale vraag: wat houdt mensen nu werkelijk gezond en gelukkig? In tegenstelling tot wat velen denken, zijn een goede carrière, lichaamsbeweging of een gezond dieet niet de belangrijkste factoren. Dat wat de grootste en meest blijvende invloed heeft, zijn goede relaties.
Contact opzoeken
Investeren in relaties is dus essentieel. Zeker in een samenleving waar we digitaliseren, fysieke loketten en buurtwinkels zien verdwijnen, Biddit in de plaats komt van openbare verkopen in cafés en te kampen hebben met hoge eenzaamheidscijfers.
Sociaal-culturele volwassenenverenigingen zijn daarvoor de uitgelezen kans. Zo vertelde ouderenpsycholoog Luc Van de Ven tijdens een van zijn voordrachten in onze lokale clubs dat depressie en eenzaamheid horen bij het ouder worden, maar dat leden uit een vereniging hier minder snel aan lijden. Ze houden immers de zo noodzakelijke goesting om sociaal contact en menselijke verbinding op te zoeken en te koesteren.
En toch bereiken deze verenigingen volgens gerontologen Daan Duppen en Dirk Douce maar een kleine minderheid van de zestigplussers. Niettemin staat 60 procent van de mensen er voor open om zich bij een vereniging aan te sluiten.
De Verenigingspil
Daarom lanceren Neos en 38 andere verenigingen De Verenigingspil, een ludieke actie om aandacht te vragen voor de gezonde impact van de sociale connectie die je bij deze verenigingen vindt. Via een pillendoosje met bijsluiter, nodigen we mensen uit om de stap naar het verenigingsleven te zetten.
Het is ook een handig instrument voor alle eerstelijnswerkers (huisartsen, apothekers, psychologen …) om mensen in eenzaamheid toe te leiden naar een vereniging.
Want sociale connectie is gezond.
Reacties [8]
Mooi artikel. Maar opletten, alleen zijn betekent niet automatisch eenzaam zijn en is ook niet leeftijdsgebonden. Maar laat er geen twijfel over bestaan, leve het verenigingsleven! Het wegvallen van de parochiecentra is een aderlating in vele buurten, met een verlies aan ontmoetingsruimtes tot gevolg, een uitdaging voor de lokale besturen om deze leemtes op te vullen.
Ik heb een klein hondje en heb door de dagelijkse wandelingen al meerdere vriendschappen gemaakt met andere hondebaasjes. Ik ben niet verlegen om mensen aan te spreken en je voelt vlug of ze aanspreekbaar zijn of niet, dus doen, toch proberen! Als alleenstaande vrouw van 71 voel ik me ook al eens eenzaam want mijn zoon en de groter wordende kleinkinderen hebben nog weinig vrije tijd of goesting …was vroeger heel wat drukker met oppas en op en afhalen ervan..ik ben net verhuisd naar een appartement om minder zorgen te hebben tijdens mijn oude dag en maakte hier al heel aangename contacten, soms helpt verandering toch met meer kans op contacten, doen..
Zinvol omgaan met de problematiek van de zeer ‘aanwezige’ eenzaamheid in onze maatschappij, heeft veel facetten. Het beleid van overheidswege heeft daar een grote taak in op te nemen. Maar er is meer. Ook de individuele senior heeft daarin zijn weg in te zoeken. Het is onder meer een kwestie om te aanvaarden dat eenzaamheid bij het leven hoort, en niet alleen bij dat van senioren. Indien men daar onder lijdt, kan men ook zelf stappen zetten naar buiten toe, op zoek naar contacten, of naar leuke bezigheden die je tijd alleen ‘vol’ maken. Je kan aandacht hebben voor senioren rond jou, hen aanspreken, voorstellen een boodschap te doen of ergens naartoe te brengen indien ze niet meer mobiel zijn. Het zijn kleine kostenloze attenties die ookvoor jou een nieuwe beleving kunnen meebrengen. En ja, dat maakt geen verschil in de grote wereld van de eenzame mensen, maar voor de betrokkenen maakt het op dat moment een wereld van verschil.
Dag Geneviève, ik werk als projectbegeleider van Vierkant tegen eenzaamheid in Brugge en ik vind je reactie zeer waardevol. Mag ik deze delen op onze online platformen? Groeten, Marlies Hamels
Wij zijn zelf lid van Neos Gent Oostrand waar mijn man 2,1/2 mandaten voorzitter was! Ikzelf deed er aan vrijwilligerswerk als verslaggever en persoonlijke PR! Nu zijn we gewoon lid en blijven er actief aan deelnemen! Maar ik merk wel dat veel afhangt van de mentaliteit van de ouderen zelf! Het is steeds niet gemakkelijk om als alleenstaande te integreren bij de bestaande “kliekjes” !En al hadden wij een filosofie steeds van groepje te wisselen wat in de begin jaren van de club goed werkte zodat mensen elkaar beter konden leren kennen , bemerken we nu dat het voor nieuwkomers toch moeilijker is om te integreren want na een aantal jaren lidmaatschap hebben er zich ook “kliekjes”gevormd die soms hermetisch gesloten zijn voor nieuwkomers….die dan uiteindelijk niet meer terugkomen! Wij blijven echter de pogingen om steeds te wisselen van plaats en nieuwe mensen te begeleiden volhouden…..al voelen we nu ook bij ouderen meer individualiteit en egoïsme…de warme samenhorigheid verwaterd
Mensen van 60 zijn geen eenzame mensen. In Nederland moet je tot 67 jaar werken.
Begin eens vanaf 70 jaar te praten over oudere.
Niet iedereen jonger dan 70 werkt. Niet iedereen jonger dan 70 heeft een partner…
Vroeger bracht de postbode inderdaad zoveel meer dan ‘verpakt nieuws’. Hij bracht bovenal zichzelf mee. Hij was ‘en surplus’ en bijna onwillekeurig de bode van vertrouwen. Iedere keer als hij wuifde of binnenkwam, bracht hij een stukje veiligheid en geborgenheid mee, een beetje erkenning ook, en een vleugje zingeving en goesting voor de mensen thuis. Zonde dat zo’n instituut in de ratrace van de prestatiemaatschappij verdwenen is.
Dat is ook de kracht van verenigingen. Door zich ‘open te stellen’ bieden ze onwillekeurig een stuk geborgenheid, geven ze nieuwkomers erkenning, en maken ze dat mensen zin en smaak en goesting krijgen voor elkaar. Geluk en welzijn voor een prijsje…
Zeker lezen
Tom Daems: ‘Hoe we daders straffen, zegt veel over welke samenleving we willen zijn’
‘In de politiek gaan is voor mensen met beperking geen simpele keuze’
‘Discriminatie is een feit. Ook binnen het sociaal werk’
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies