Actieonderzoek

Actieonderzoek

Actieonderzoek is een onderzoeksdiscipline die rond 1970 ontstond, kort erna even verzwakte, om vanaf 1990 opnieuw op te bloeien.

‘Actieonderzoek ontstond rond 1970.’

Ondertussen heeft het actieonderzoek een stevig palet aan benaderingen ontwikkeld. Doorgaans gaat het hier om onderzoek in de context van het hoger beroepsonderwijs. Dat krijgt sowieso steeds meer aansluiting bij het wetenschappelijk onderzoek.

Maar wat is actieonderzoek? “Actieonderzoek is een benadering van onderzoek die zowel gericht is op verbetering van praktijken als op het ontwikkelen van kennis omtrent die verbetering. Dit in tegenstelling tot veel andere vormen van onderzoek, die zich primair toespitsen op kennisontwikkeling”.

Experimenteel of emancipatorisch

De auteurs maken een onderscheid tussen verschillende stijlen van actieonderzoek: van quasi-experimenteel tot emancipatorisch. Pragmatisch actieonderzoek is een soort tussenvorm.

Dit boek wil alleszins het participatieve zoveel mogelijk ruimte geven: bij actieonderzoek wordt niet enkel de onderzoeker maar alle actoren bij het onderzoek betrokken.

Vervolgens bespreken de auteurs de vier werelden van het actieonderzoek: wetenschappelijke kennisontwikkeling, professionele ontwikkeling van personen, beroepsbeoefening en institutionele context van die beroepsbeoefening. Actieonderzoek kan uiteenlopende doelen dienen: voor professionals is actieonderzoek een vorm van leren op de werkplek, voor managers kan het een bijdrage leveren aan bijvoorbeeld kwaliteitszorg. 

Principes

Op methodologisch vlak werkt de actieonderzoeker volgens volgende principes: participatie, persoonsgerichtheid, contextualiteit, reflexiviteit, bevorderen van transformatie en kritische toetsing.

Participatie, bijvoorbeeld, betekent dat de stemmen van de onderzoekers en de participanten als evenwaardig worden beschouwd. Persoonsgerichtheid houdt in dat voldoende tijd wordt besteed aan de participanten, zodat zij zich erkend voelen.

Verder besteedt het boek behoorlijk wat aandacht aan de manier waarop wetenschappelijke gegevens verzameld worden. Aan bod komen onder meer ‘methoden van datageneratie’ zoals interviews, focusgroepen, verhalenworkshops, participerende observatie en vragenlijsten.

Veelzijdige rol

De actieonderzoeker heeft een veelzijdige rol. Actieonderzoek kan niet achter een bureau worden uitgevoerd. De onderzoeker moet bereid zijn zich onder te dompelen in de werkpraktijk. De actieonderzoeker is actor en ook facilitator van verandering. Actieonderzoek kan onder meer samenwerking en dialoog stimuleren.

Men kan opwerpen dat de sociaal werker niet veel ruimte zal hebben om wetenschappelijk onderzoek bij zijn beroepspraktijk te betrekken. Maar dat vormt nu precies de meerwaarde van de benadering en van het boek, dat ook sociaal werkers voor de wetenschap openstaan. Op zijn minst kan zo hun besef aangescherpt worden dat er op hun werk uiteenlopende perspectieven bestaan.