Hoezo? Veerkracht?

Veerkracht

We gebruiken elke dag allemaal veel woorden. Ook in de hulpverlening. En het vakjargon is nooit ver weg.

‘Veerkracht heeft iets defensiefs: je moet diep genoeg vallen om weer op te staan.’

Sommige woorden zijn ‘in’ en wat later weer ‘out en versleten’, omdat iedereen ze te pas en te onpas in de mond neemt. Denk aan emancipatie, empowerment en zelfredzaamheid. Dat is al een hele familie, en het ‘nieuwe’ nichtje heet ‘veerkracht’.

Veerkracht doet je spontaan aan een trampoline denken. Het doet je opveren. Trampolines en springplanken voeden al een tijdje het activeringsdiscours: hoe beter je geleerd hebt om te springen, hoe groter de kans op een job.

Vlaamse veerkracht

De coronacrisis heeft de populariteit van veerkracht vergroot. En waarschijnlijk zullen we ook de energiecrisis veerkrachtig moeten aanpakken.

Er is nu zelfs Vlaamse veerkracht. Met een investering van 4,3 miljard euro probeert de Vlaamse regering ons uit het coronadal te trekken. Veerkracht klinkt goed voor wie die verbindt aan onze volksaard en hopelijk onze Waalse landgenoten in watersnood evenveel résilience toewenst.

Trouwens, ik ben benieuwd of de energiecrisis nog meer elasticiteit in de Vlaamse begroting zal brengen. Of zullen we in op gure winterdagen gewoon weerbaar ons plan moeten trekken?

Crisisbeheer

In veerkracht zit veel elasticiteit of soepelheid en daar wordt in crisistijden op gerekend. Maar het heeft ook iets defensiefs: je moet diep genoeg vallen om weer op te staan. In tijden van diepe dalen en veel te hoge bergen halen we onze veerkracht boven. Je moet ook tegen een stoot kunnen. Want geen veerkracht zonder weerbaarheid.

‘Remco Evenepoel is een en al veerkracht.’

Dit recept voor crisisbeheer vinden we terug in de meeste definities van veerkracht. De mechanische omschrijving houden we voor de beeldspraak: een kabel is veerkrachtig als hij het “vermogen heeft om na te zijn uitgerekt of ingedrukt, weer de oorspronkelijke vorm of positie aan te nemen”.

Dat kan Remco Evenepoel ook, want hij kan snel herstellen na een zware beklimming en een lange tijdrit. Remco is een en al veerkracht.

Herstel

Dichter bij de gewone mensen, ziet het Vlaams Instituut Gezond Leven dat veerkracht op twee manieren kan bijdragen tot ons mentaal welzijn. Het is “een buffer tegen stressoren en moeilijke ervaringen” en “het zorgt voor herstel van je mentaal welbevinden wanneer dit een deuk kreeg: het zorgt dat je kan terugveren na tegenslagen”.

‘Je zou haast tegenslagen opzoeken om veerkrachtiger te worden.’

Het Vlaams Instituut gaat nog verder en vindt dat veerkracht onlosmakelijk verbonden is met tegenslag of stress, want iemands veerkracht wordt blijkbaar pas zichtbaar op het moment dat die daarmee geconfronteerd wordt.

“Je kan alleen veerkrachtiger worden door met stress en tegenslagen te leren omgaan”, dat blijkt zelfs wetenschappelijk aangetoond, door veerkrachtige onderzoekers. Je zou haast tegenslagen gaan wensen of opzoeken om veerkrachtiger te worden.

Schuld

Gelukkig wijst het Vlaams Instituut Gezond Leven er ook op dat de mate waarin je veerkracht kunt tonen ook sterk afhankelijk is van de mate waarin de context “veerkracht bevorderend” is en dus als hulpbron kan dienen.

Want voor sommigen versterkt het zelfs het individuele schuldmodel, omdat veerkracht vaak gezien wordt als “een sociale deugd die wordt geassocieerd met succes”.

Een overmatige en gemediatiseerde verwijzing naar veerkracht creëert “een sociale wenselijkheid, waarbij iedereen die aan een trauma lijdt noodzakelijkerwijs een veerkrachtige reis moet doormaken”. En vooral “een schuldgevoel en uitsluitingseffect voor sommige mensen die het moeilijk vinden om de schok van een gebeurtenis te boven te komen.”

Veerkrachthuis

Duurzame veerkracht is dus veel meer dan een reddingsboei of iets dat je ‘leert’ in barre tijden.

Daarom grijpen we voor dit hip begrip liever terug naar een bouwwerk van begin 21^ste eeuw. In 2002 kwam onderzoeker Jan Van Gils al op de proppen met een ‘veerkrachthuis’. Alle kamers van dit huis zijn onmisbaar om veerkrachtig te kunnen zijn. Ze zijn geduldig en structureel gebouwd, niet door psychologiserende crisismanagers. Ze maken deel uit van een ‘veerkrachtige samenleving’.Peeters, J. (red.) (2010), Een veerkrachtige samenleving. Sociaal werk en duurzame ontwikkeling, Hoofdstuk 8, Berchem, EPO.

Het veerkrachthuis heeft – vrij geciteerd – een kelder vol gedragenheid: “een stevig fundament van aanvaarding en steun in relaties en in de samenleving”.

Een gelijkvloers – of wat zo mooi de begane grond heet – van zingeving: “verbanden zien, relaties ontdekken, gebeurtenissen en mensen begrijpen, zicht en greep krijgen op de wereld”.

En op de bovenverdieping een kamer “vol sociale vaardigheden, zoals gevoelens en verlangens kunnen communiceren, zelfredzaam en professioneel vaardig zijn”.  Een kamer “vol eigenwaarde door aanmoediging, constructieve kritiek en eisen van omgeving en zichzelf”.

En niet te vergeten: een kamer “vol humor die relativeert en spanning breekt”.