Ongemakkelijk compliment
Nadat ik een lezing gaf over mijn expertise rond inclusie, sprak iemand uit het publiek me aan. Ze glimlachte vriendelijk en zei: “Wat knap dat jij ondanks je beperking hier staat.” Fysiek zit het me inderdaad niet mee: scoliosefusie en een heupamputatie verhinderen me om vlot te stappen.
‘Inclusie is geen project, wel een manier van kijken, werken en zijn.’
Die vrouw wou me graag een compliment geven, maar voor mij voelde het alsof ik opnieuw in een hokje geduwd werd. Niet de inhoud van mijn verhaal, niet mijn kennis of mijn kracht kreeg aandacht, wel mijn uiterlijke voorkomen. Alsof mijn aanwezigheid op zich al een soort overwinning was.
In het hart
Het is een ervaring die velen met een zichtbare of onzichtbare kwetsbaarheid zullen herkennen. Je wordt vaak niet gezien als de volledige mens die je bent, maar als een ‘bijzonder geval’ dat zich moet bewijzen. En dat, precies dat, is waarom inclusie niet zomaar een aandachtspunt of thema is, maar wel in het hart van zorg en hulp moet zitten.
Helaas blijven we aan inclusie werken alsof het een apart doel is. Er wordt een denkgroep opgericht, een actieplan geschreven, een sensibiliseringscampagne gelanceerd. Allemaal waardevol, maar vaak blijft het bij losse initiatieven.
Hokjesdenken versus mens-zijn
Toch is inclusie geen project, wel een manier van kijken, werken en zijn. Inclusie gaat over het doorbreken van de ‘normale’ gang van zaken, over het overstijgen van de hokjes waar ons systeem zo graag in denkt.
Ik heb het zelf vaak ervaren: als cliënt, als hulpverlener, als burger. Wanneer je van het ene loket naar het andere gestuurd wordt, steeds opnieuw je verhaal moet vertellen, telkens weer geconfronteerd wordt met regels en kaders die niet bij jouw realiteit passen. Alsof jij je moet plooien naar het systeem, in plaats van het systeem naar jou. Wat we nodig hebben, is een systeem dat zich flexibel buigt om de mens in zijn geheel te zien.
De hele mens
Dat betekent dat er tussen disciplines bruggen gebouwd moeten worden. Zorg, welzijn, onderwijs en cultuur zijn aparte beleidsdomeinen. Maar in iemands leven lopen ze dwars door elkaar. Een kind dat leerproblemen ervaart, heeft vaak ook nood aan emotionele steun en een veilige thuisomgeving. Een vrouw die in armoede leeft, worstelt misschien met gezondheidsproblemen en met discriminatie. Wie hen wil helpen, kan dat niet vanuit een enkel domein.
‘Wie inclusief werkt, ziet de hele mens.’
Wie inclusief werkt, ziet de hele mens. Niet alleen de beperking, het statuut of de hulpvraag. Iemand is altijd meer dan het etiket dat op hem of haar gekleefd wordt. Het is aan ons als professionals om bewust de vraag te stellen: “Wie zit er nog meer achter dit verhaal?”
Persoonlijke les
Ik herinner me een periode in mijn leven waarin ik van dokter naar psycholoog, van maatschappelijk werker naar administratieve dienst liep. Elk gesprek begon hetzelfde: “Kan je je verhaal nog eens doen?” Ik voelde me een dossier, een casus, iemand die telkens opnieuw ontleed werd in stukjes. Mijn heupamputatie bij de ene, mijn scoliose bij de andere, mijn mentale veerkracht weer ergens anders.
Tot ik recent een therapeut trof die alles samenbracht. Zij zei: “Ik wil jou leren kennen als geheel, niet als puzzelstukjes.” Voor het eerst voelde ik me gezien in wie ik was, niet enkel in wat er mis was. Dat moment heeft mijn visie op inclusie fundamenteel gevormd. Het bevestigde dat echte inclusie begint bij de houding van de professional: nieuwsgierig, nederig en bereid om buiten de lijntjes te kleuren.
Mijn werk in de sociale sector
Wanneer ik zelf als orthopedagoge in de sociale sector ging werken, kwam ik diezelfde spanning tegen, maar dan van de andere kant. Als opvoedingsconsulente die haar opdracht uitvoerde in een Huis van het Kind merkte ik hoe moeilijk het is om verbindend te werken in een landschap dat zo versnipperd is.
‘Hoe kan je ouders ondersteunen in hun opvoedingstaak als ze elke dag moeten vechten tegen vooroordelen of discriminatie?’
Ouders kwamen naar me toe met vragen die niet alleen opvoeding raakten, maar ook armoede, gezondheid, migratie, taal, huisvesting. En toch verwachtte het systeem dat ik me beperkte tot ‘mijn opdracht’. Maar hoe kan je opvoedingsvragen los zien van de stress van schulden of de pijn van uitsluiting? Hoe kan je ouders ondersteunen in hun opvoedingstaak als ze elke dag moeten vechten tegen vooroordelen of discriminatie?
Ik koos er vaak voor om niet in dat keurslijf te blijven zitten. Ik luisterde, verwees door, maakte bruggen. Soms kreeg ik daar kritiek op: ‘We helpen enkel bij opvoedingsvragen’. Alleen wist ik dat het mijn verantwoordelijkheid was als mens en hulpverlener om niet alleen een puzzelstukje te zien, maar het geheel.
Dagelijkse strijd
Toen ik mijn onderneming ‘Connected Flaws’ oprichtte, maakte ik er mijn missie van: kwetsbaarheid zichtbaar maken als kracht. Ik begeleid vrouwen en jongvolwassenen die vaak voelen dat ze niet in de norm passen. Voor hen is inclusie geen theoretisch begrip, maar een dagelijkse strijd: om erbij te horen, om serieus genomen te worden, om gezien te worden voorbij hun label.
‘Zonder inclusie is er geen veiligheid en zonder veiligheid is er geen ontwikkeling.’
In mijn trajecten merk ik hoe helend het is als mensen voor het eerst voelen: ‘Ik mag er helemaal zijn’. Dat gevoel van erkenning is de basis van elke groei. En dat is ook wat ik organisaties wil meegeven: inclusie is geen einddoel, maar een voorwaarde. Zonder inclusie is er geen veiligheid en zonder veiligheid is er geen ontwikkeling.
Wat organisaties concreet kunnen doen
Aan mensen en organisaties die inclusief willen werken, geef ik graag enkele adviezen en opdrachten mee.
Zie inclusie niet als een apart thema, maar als een grondhouding. Maak het geen bijlage in je beleidsplan, maar een lens waardoor je al je werk bekijkt. Durf hokjes afbreken. Stimuleer samenwerking tussen disciplines, sectoren en afdelingen. Zorg dat mensen niet verdwalen in doorverwijzingen, maar dat hulpverlening samenkomt rond hun leven.
Inclusie gaat niet alleen over ontvangen, maar ook over bijdragen. Vraag aan mensen niet alleen: “Wat heb je nodig?” maar ook: “Wat wil jij betekenen?” Kijk breed genoeg. Want inclusie gaat niet alleen over rolstoelhellingen en duidelijke communicatie, maar ook een emotioneel veilige sfeer waarin mensen kwetsbaarheid mogen tonen.
En blijf kritisch reflecteren. Vraag je regelmatig af: wie bereiken we nog niet? Welke stemmen ontbreken aan onze tafel? Inclusie is geen eindpunt, maar een voortdurend proces van bewustwording.
Niemand is gemiddeld
Organisaties onderschatten nog vaak hoe structuren en regels uitsluiting versterken. Denk aan ingewikkelde procedures die vooral mensen met lage geletterdheid buitensluiten. Denk aan communicatie die enkel in vakjargon bestaat. Denk aan beleid dat uitgaat van gemiddelden, terwijl niemand gemiddeld is.
‘Inclusie vraagt niet alleen empathie, maar ook activisme.’
Een van de moeilijkste waarheden is dat ons sociale systeem zelf vaak exclusief werkt. En net daarom moeten organisaties de moed hebben om tegen die structuren in te bewegen. Dat kan betekenen: administratieve vereenvoudiging, outreachend werken, samenwerking afdwingen waar het systeem die niet voorziet.
Inclusie vraagt dus niet alleen empathie, maar ook activisme. Het gaat niet alleen over hoe we individueel werken met mensen, maar ook over hoe we de systemen rondom hen uitdagen.
Intersectionaliteit
Een ander belangrijk aspect in dit debat: intersectionaliteit. Ik ben niet alleen een vrouw met een fysieke beperking. Ik ben ook een Belgisch-Marokkaanse moslima, een hulpverlener, een ondernemer en een podcastmaker. Elk van die identiteiten beïnvloedt hoe ik gezien en behandeld word.
Soms word ik uitgesloten omdat ik een vrouw ben, soms omdat ik een beperking heb, soms omdat ik een hoofddoek draag, en vaak omdat alles tegelijk speelt. Inclusie zonder oog voor die gelaagdheid blijft oppervlakkig.
Daarom mogen organisaties niet alleen denken en werken in termen van doelgroepen (de mensen met een handicap, de mensen met migratieachtergrond, de vrouwen…), maar moeten ze erkennen dat mensen kruispunten zijn. Echte inclusie vraagt dat we de complexiteit van identiteiten durven zien.
Stoelen en tafels
Inclusie vraagt moed. De moed om als professional soms te zeggen: “Ik weet het niet alleen, maar samen komen we er wel.” De moed om je eigen vooroordelen onder ogen te zien. De moed om te luisteren naar stemmen die ongemakkelijk zijn of confronteren. En bovenal vraagt het de keuze om niet voor mensen te werken, maar met mensen. In hun kracht en in hun kwetsbaarheid.
‘Inclusie vraagt moed.’
Ik droom van organisaties die niet enkel de stoelen klaarzetten, maar ook de tafel samen met hun mensen bouwen. Waar niet gevraagd wordt of je erbij mag zitten, maar waar jouw aanwezigheid het gesprek mee richting geeft.
Want inclusie is geen optie in een keuzemenu, het is de kern van ons werk. Zolang we inclusie als een vrijblijvende keuze blijven zien, zullen we nooit de samenleving bouwen waarin iedereen zich écht gezien, gehoord en veilig voelt.
Reacties [3]
Inclusie, niet belangrijk maar noodzakelijk als je mensen met een neurodivergentie of een psychische kwetsbaarheid ondersteunt in het stappen zetten naar werk!
Ik mis werkgevers die er ook zo over denken en zich ook zo opstellen.
Ik begeleidde een jongeman met ASS, zat ganse dagen thuis, leefde ’s nachts en sliep overdag. Had wel de wens te werken.
Ik ging in gesprek met de personeelsdienst van een stad met de vraag die jongeman die veel kwaliteiten heeft (iedereen heeft kwaliteiten!) een kans te geven.
De jongeman en ik maakten een “handleiding” op voor de personeelsdienst. Ze stonden hier voor open en gebruikten de handleiding om de jongeman taken te geven.
Lang verhaal kort… de jongeman deed vrijwilligerswerk, kreeg de kans een IBO te doen met een betaald contract van bepaalde duur als gevolg. Dit sterkte hem in zijn zelfwaarde.
Nu mag hij starten bij Defensie als administratief medewerker.
Hij is zo blij, ik ben zo trots en blij.
Het kan, als de werkgever maar wil!
Ik heb nood aan zo’n positieve verhalen, bedankt om dit te delen. En vooral proficiat aan de talentvolle administratief medewerker. Succes bij jouw carrière!
Knap aangevoeld+
verwoord.Inclusie betekent jouw plek vinden op deze aardbol,desondanks alle beperkingen+ hindernissen.Ondersteund worden.
Probleem is visie+aanvoelen. Veel liberalen economen vinden maatschappelijk gelijkheidsprinciple hindernis voor hun business,zijn zij op het punt gekomen dat hun businessmodellen mensdom over
heersen+uitbuiten.
Wie wil inclusie integreren,stapt af van de rage privéconcurentie verdiensten,bestuurlijk misbruik voor eigen investparadijs.Mensen zijn een belasting omdat ze niet passen in het business modelplan van snelle en “koloniale”aandelen profits.Bij ambtenaren jobs betekent inclusie dat er minder over de “minderen” wordt gekonkelfoest en meer transparant met elkaar gediversieerd. Acceptatie.
Wie plots hun baan verliest, wordt van bij aanvang uitgestoten in reintegratie Project-Paradox.
Als stigmavoorbeeld ben je overgeleverd aan goede wil,begrip van omgeving en werkgever.Pas wanneerpersoonlijk verwerkingsproces je helpt uit dal klimmen=inclusie.