Wachthuis dat vooral leefhuis is: ‘Waar niets moet, gebeurt vaak veel’

Burn-out

Als VDAB-medewerker begeleidde Kim Delville (49) mensen met een arbeidsbeperking. Ze belandde in een burn-out en ging in loopbaanbegeleiding. Ze kreeg het advies om haar werkdromen uit te tekenen. Op een groot papier verscheen een gezellig ontmoetingshuis voor kwetsbare en eenzame volwassenen. Kim hing het aan haar keukenmuur.

‘Hier is ook plaats voor iemand met jongdementie die rustig een boek komt lezen.’

Toen ze in eigen kring geconfronteerd werd met iemand die na een crisisopname op een wachtlijst belandde, besliste ze om van die droom werk te maken: een huis en thuis waar mensen zichzelf kunnen zijn, al dan niet wachtend op gespecialiseerde zorg.

In een oude statige burgerwoning met indrukwekkende tuin worden we hartelijk ontvangen door Kim, een geëngageerde vrouw die met eenvoudige oplossingen complexe problemen aanpakt.

Kim Delville: “Dat is altijd afwachten. Soms zijn er twee bezoekers, soms tien. Dat is eigen aan een laagrempelig ontmoetingshuis.”

“Hier komen vooral mensen die wachten op hulp. Ze staan bijvoorbeeld op de wachtlijst voor een opname in een psychiatrisch ziekenhuis of kunnen nog niet terecht bij de psycholoog. Veel van die mensen zitten tijdens die wachtperiode alleen, tussen vier muren.”

“Bij de start van het Wachthuis, twee jaar geleden, had ik vooral deze groep voor ogen. Maar al snel klopten hier ook mensen aan die niet meteen wachten op professionele hulp, maar zich wel eenzaam voelen. Het zou botsen met de missie om deze mensen bij ons voor een gesloten deur of in een wachtrij te zetten. Hier is ook plaats voor iemand met jongdementie die rustig een boek komt lezen.”

“In de verhalen van mensen is eenzaamheid een rode draad. Ze hebben allemaal het gevoel er alleen voor te staan. Voor sommigen heeft dat veel te maken met hun depressie, psychosegevoeligheid, verslaving, autisme of eetstoornis. Wij bieden hen een veilige plek in het hartje van Haacht, tussen Mechelen en Leuven.”

‘Zo’n laagdrempelige ontmoetingsplaats is blijkbaar nodig: in 2023 telden we meer dan achthonderd bezoeken.’

“Iedereen komt uit eigen beweging naar hier en helpt elkaar als bondgenoten door moeilijke periodes. Die ontmoeting en verbinding proberen we mee mogelijk te maken. Zo’n laagdrempelige ontmoetingsplaats is blijkbaar nodig: in 2023 telden we meer dan achthonderd bezoeken.”

“Hier zijn er geen patiënten, labels, therapieën, behandelplannen, wachtlijsten of verblijfstermijnen. Hier krijgen mensen tijd en ruimte om op eigen tempo en op hun manier mens te zijn.”

“Ze vinden in dit huis de tas koffie, de babbel, een dagstructuur of het rustmoment dat ze zo hard nodig hebben. Ze worstelen vaak met complexe problemen, en toch helpen ze elkaar door de kracht van ontmoeting.”

“Sommige mensen die naar het Wachthuis komen, vertellen me inderdaad dat wij een opname overbodig maken. Als je mensen de kans geeft hun eenzaamheid te doorbreken, dan los je al veel problemen op.”

‘We zijn geen tegenstanders, wel partners van professionele zorg.’

“Maar natuurlijk niet alles. We werken bijvoorbeeld veel in groep, terwijl sommige mensen individuele begeleiding en intensieve professionele zorg nodig hebben. Vanuit gesprekken proberen we mensen daarin inzicht te geven en ze nog sterker te motiveren om die stap te zetten. Bij een opname houden we ook contact via de smartphone of gaan we op bezoek. We zijn dus geen tegenstanders maar wel partners van professionele zorg. Dat psychiater Dirk De Wachter onze peter is, zegt genoeg.”

“Wel als vrijwilliger, niet als psychiater. We hebben hier niet de deskundigheid om via therapie iemand minder psychosegevoelig te maken. We zijn ook niet de oplossing voor mensen met ernstige verlavingsproblemen. Mensen die daarmee kampen zijn welkom, zolang ze nuchter zijn, maar ze begeleiden doen we niet. Die deskundigheid willen we ook niet want het zou nieuwe drempels installeren en onze identiteit onderuithalen.”

Lees ook

Psychisch welzijn: ‘Slechts drie op tien mensen zoekt binnen het jaar hulp’

“Ze ervaren inderdaad de kilte van onze samenleving. Door hun verblijf in de jeugdhulp, psychiatrie of verslavingszorg zijn hun netwerken uit elkaar gevallen. Ze missen de warmte en steun van familie, buren of vrienden. En dus zonderen ze zich af. We zien dat heel duidelijk bij de groep mensen die net een opname in een psychiatrisch ziekenhuis achter de rug hebben. Na het ontslag vallen ze opnieuw in een zwart gat.”

“Het voelt heel dubbel dat een ontmoetingshuis die grote leegte moet invullen. Je zou hopen dat de samenleving deze mensen omarmt en betrekt. Maar dat gebeurt helaas te weinig. Door hier te leven, zie je de scherpe kanten van onze samenleving nog beter. Mensen vertellen je waar ze vies bekeken of uitgesloten worden. Hier binnen maken we het samen warm, maar daar buiten is het koud en kil.”

“Vanuit dit huis bouwen we bruggen. We benutten elke kans om buurt, familie of vrienden te betrekken. In de zomer proberen we de buurt te verleiden om gebruik te maken van onze prachtige tuin. Dat blijft een hele uitdaging. Regelmatig organiseren we op zondag een High Tea. Bezoekers hebben dan koekjes gebakken en we nodigen iedereen uit om die te komen proeven bij een tas thee.”

“We proberen ook contacten met familie en vrienden te herstellen. Dat gebeurt altijd met instemming van wie hier op bezoek komt. Zo hadden we een tijdje geleden iemand die geen contact meer had met zijn moeder. Stap voor stap hebben we die band hersteld. Intussen komt de moeder vaak mee spaghetti eten of een spelletje spelen.”

“Ik werk hier voltijds en mijn collega Lien halftijds. Het huis huren we van een private eigenaar die dit project zeer genegen is. Binnenkort start hij verbouwingswerken zodat we ook minder mobiele mensen kunnen verwelkomen. Dat kost allemaal veel geld. Iedereen die hier over de vloer komt of over ons spreekt – de sympathieke buur, het Koninklijk Paleis, een gezondheidsminister – vindt dit Wachthuis een fantastisch initiatief. Maar daar stopt het.”

“Om ons kostenplaatje rond te krijgen, sprokkelen we voortdurend middelen bij sponsors, fondsen en giften. Aan bezoekers vragen we een bescheiden bijdrage voor deelname aan activiteiten. Voor wie die financiële bijdrage een lastige drempel is, zoeken we een oplossing. Hier moet iedereen welkom zijn, ook wie in armoede leeft.”

“Mensen uit hun isolement halen, is niet vanzelfsprekend. Intensieve groepsactiviteiten zoals samen koken of in de tuin werken, zijn soms te hoog gegrepen. Sommige mensen proberen we te bereiken door laagdrempelige activiteiten, zoals onze vrijblijvende wandelingen. De ene blijft daar in hangen, voor anderen is het een opstap naar groepsactiviteiten.”

“Het gebeurt dat mensen afhaken en opnieuw kiezen voor de eigen cocon. Ik stuur hen dan een berichtje om te vragen of alles oké is en of ze geen zin hebben om weer eens aan te pikken bij een wandeling. Vaak lukt dat.”

“Mensen mogen hier gewoon zijn, zonder de druk te voelen om aan activiteiten deel te nemen. Iemand kan hier aan zijn fiets sleutelen, op de gitaar spelen of een boek lezen. Vaak stellen bezoekers ook zelf activiteiten voor, bijvoorbeeld om iets te doen rond fotografie, het werken met een drukpers of juwelen maken met een 3D-printer. Iedereen beslist zelf wat, hoe, wanneer en hoe vaak.”

“We organiseren ook zelf dagactiviteiten. Op maandag is er yoga, op dinsdag een creatieve dagboeksessie, op woensdag werken we in de kruidentuin of werken we rond eco-printing. Donderdag koken we samen spaghetti en halen we de gezelschapsspelletjes uit de kast. We sluiten de week af met een hondenwandeling.”

“Voor ons gaat het veel verder dan mooie juweeltjes of een lekkere spaghetti. Mensen leren hier opnieuw de vaardigheden om samen te leven. We dagen hen uit om creatief te zijn, weer te bewegen en te voelen dat een gezond lichaam fijn is. Door samen toffe dingen te doen, leren mensen zichzelf en elkaar opnieuw te waarderen. Ze zijn fier omdat ze een gezelschapsspel wonnen of hadden nooit gedacht dat ze nog zo’n goede babbel met iemand anders konden hebben.”

Lees ook

Vijf niet-alledaagse adviezen om meer uit therapie te halen

“Voor veel mensen brengt dat ontmoeten een positieve en herstellende dynamiek op gang. Wij stellen vast wat ook ouders merken in hun gezin of hulpverleners in de leefgroep: de belangrijkste gesprekken gebeuren aan de afwas, niet in de therapieruimte. Daar waar niets moet, gebeurt vaak veel.”

“Als ’s avonds of in het weekend de deur hier dicht gaat, blijft het leven van bezoekers doordraaien. Iemand kan ook op zaterdagdavond een luisterend oor nodig hebben. Presentie is cruciaal, maar past niet in een nine-to-five-werkregime.”

“Toch heb ik – met vallen en opstaan – geleerd om waakzaam om te springen met mijn engagement. Als het me past, ben ik tijdens de niet-werkuren bereikbaar. Maar mensen weten dat ook ik soms het knopje moet afzetten en dus niet altijd zal antwoorden op berichten of rinkelende telefoons.”

“Er zijn ook andere en creatieve manieren om aanwezig te zijn voor elkaar. Wie hier komt, kan zich aansluiten bij onze groepchat op WhatsApp. Dat geeft mensen het gevoel dat er altijd wel iemand is die luistert.”

“Al die plekken zijn nodig en leveren zinvol werk. Een beetje verderop, in Leuven, heb je bijvoorbeeld een ontmoetingsplaats voor mensen die uitzichtloos psychisch lijden of getroffen worden door kanker. Maar Leuven is Haacht niet. Dit is een landelijke regio. Een aanbod voor mensen die wachten op hulp of zich eenzaam voelen was er niet. Het Wachthuis wil die leegte invullen.”

“Ik blijf daar een dubbel gevoel bij hebben. Het is fijn dat we voor mensen het verschil kunnen maken, maar eigenlijk zou die luister- en ontmoetingsruimte in de samenleving zelf aanwezig moeten zijn. Helaas lopen mensen te vaak voorbij aan elkaar. Soms vraag ik me af: waar zijn de buren, collega’s, vrienden of familie van al deze mensen? We zijn uitzonderlijk door gewone dingen te doen. Dat maakt me fier en boos.”