‘Armoede is mij overkomen. Ik heb hier echt niet om gevraagd’

1600 euro per maand

Fayza (48) is een voltijds werkende alleenstaande moeder.Fayza is een schuilnaam. Haar echte identiteit is gekend bij de auteur.Ze heeft een tienerdochter van veertien en zit in een collectieve schuldenregeling.

De communicatie met de schuldbemiddelaar verloopt zeer moeizaam. Al zes jaar krijgt ze maandelijks hetzelfde bedrag: 1600 euro. Doenbaar, denk je op het eerste gezicht. Maar is dat wel zo?

‘Fayza zit al zes jaar in collectieve schuldenregeling.’

Met de budgetcalculator van CEBUD kan je berekenen hoeveel een gezin minimaal nodig heeft om menswaardig te kunnen deelnemen aan de samenleving. Ingevuld op maat van Fayza, komen we uit op een kleine 1900 euro per maand.

Daarbij wordt nog geen rekening met autokosten gehouden. En Fayza heeft helaas wel een auto nodig, aangezien ze 35 kilometer van haar werk woont en in ploegen werkt. Tel je de autokosten mee, dan heeft ze volgens CEBUD 2100 euro per maand nodig.

Moedeloos

Niet verwonderlijk dat Fayza het de laatste jaren steeds moeilijker heeft om rond te komen met die 1600 euro.

Sinds haar dochter naar het secundair onderwijs gaat, stegen de schoolfacturen. Bovendien wil de school dit jaar dat elke leerling een laptop aankoopt. Door de stijgende prijzen krijgt ze alsmaar hogere energiefacturen, ondanks een lager verbruik. En aan haar oude wagen heeft ze steeds vaker kosten.

Fayza kan goed budgetteren, weet hoe ze zo goedkoop mogelijk aan gezonde voeding kan komen en verwarmt minimaal. Toch is het de laatste tijd een onmogelijke opdracht om de rekeningen te betalen. Laat staan om geld opzij te zetten voor onverwachte uitgaven.

Fayza wordt er moedeloos van. “Armoede is mij overkomen. Ik heb hier echt niet zelf om gevraagd”, vertelt ze. “Ik ben een zelfstandige en mondige vrouw. Na wat moeilijke jaren op zoek naar werk, vond ik in 2012 een vaste job als bediende.”

‘Ik heb hier echt niet om gevraagd.’

Haar startloon was 2100 euro netto. “Als alleenstaande moeder met een kleuter moest ik toen geen al te gekke dingen doen, maar ik kwam wel rond. Alleen mocht er niets misgaan en dat deed het natuurlijk wel.”

Immens verdriet

“Ik had een langeafstandsrelatie met een man en werd ongepland zwanger. Mijn partner wilde hier niets van weten. Maar ik bleek al twintig weken ver dus een abortus kon niet meer.”

De partner zag een kind niet zitten, dus stond Fayza er alleen voor. “Ik verloor niet alleen mijn partner, maar uiteindelijk ook mijn pasgeboren zoon. Bij de geboorte bleek dat Rayan een zware afwijking had. Na twee dagen stierf hij in mijn armen.”

Het verlies van Rayan was een trauma. Het betekende ook het begin van de echte armoede voor Fayza en haar dochter. “In de nasleep van het immense verdriet wilde ik mijn huis verkopen en een ander huis kopen. Ik wilde weg van alle pijnlijke herinneringen.”

Schadevergoeding

Fayza vond een andere woning, de bank keurde haar lening goed, maar haar eigen woning was nog niet verkocht. Dat maakte Fayza onzeker, maar het immokantoor drukte haar op het hart dat het wel los zou lopen. Ze tekende de verkoopsovereenkomst, ook al bleek het keuringsverslag van de elektriciteit te ontbreken. Dat komt later nog wel in orde, dacht ze, maar dat deed het niet.

Het kwam tot een dispuut en uiteindelijk gaf de verkoper mondeling zelf aan te willen verkopen aan een andere koper. Zo werd de verkoop geannuleerd. Fayza bracht het immokantoor en de notaris op de hoogte via e-mail.

Dat brak haar achteraf zuur op. Omdat ze geen aangetekend schrijven stuurde, werd ze in de rechtbank in het ongelijk gesteld toen de verkoper een schadevergoeding eiste. Fayza moest een verbrekingsvergoeding van 10 procent van de verkoopwaarde betalen.

Collectieve schuldenregeling

Met haar inkomen en zonder grote reserves was dat een onmogelijke opdracht. Op advies van haar raadsman stapte ze onmiddellijk in een collectieve schuldenregeling. Daardoor zou ze haar eigen woning behouden.

‘Fayza begrijpt niet waar al haar geld naartoe is.’

Op zeven jaar tijd zouden haar schulden afbetaald zijn. Fayza zit nu in jaar zes. “De harde realiteit is dat ondanks al mijn inspanningen er nog steeds 16.000 euro schuld open staat. Ik trek het gewoon niet meer.”

Fayza begrijpt niet waar al haar geld naartoe is. Volgens haar eigen berekeningen zou de schuld al veel lager moeten zijn. Ze wantrouwt haar schuldbemiddelaar. Een advocaat die ze vroeg om de zaak te onderzoeken, liet het dossier uiteindelijk links liggen. Ook een jurist van het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) gaf aan dat er niet veel aan te doen was.

Van het kastje naar de muur

“Ik word voortdurend van het kastje naar de muur gestuurd. Er is blijkbaar niemand die mij wil of kan helpen. Dat ik voortdurend bijna als een crimineel behandeld wordt, is zeer zwaar om te dragen. Ik heb nooit iemand iets misdaan. Ik heb me laten vangen op een moment dat ik zeer kwetsbaar was.”

‘September was altijd al een hel, maar dit jaar was het nog veel erger.’

Sinds eind augustus zit Fayza er helemaal door, vertelt ze. “Niet alleen kan ik de schoolfactuur voor die laptop niet betalen, ik kreeg een afrekening van het water van 800 euro. Er was een mankement aan het toilet waardoor het water bleef lopen. Ik heb dat pas laat opgemerkt. En dat terwijl we zo zuinig zijn op ons verbruik. September was altijd al een hel, maar dit jaar was het nog veel erger.”

“Ik had nooit gedacht dat ik zou moeten knokken om mijn dochter een boterham te geven. Het opboksen tegen de situatie neemt zo veel energie in beslag, dat mijn gezondheid lijdt. Ik slaap slecht, ik huil veel en ik pieker. Ik weet niet wat er gaat gebeuren. Maar als er niet dringend hulp komt, vrees ik het ergste.”

Lang niet de enige

Fayza is lang niet de enige alleenstaande moeder in armoede in ons land. Maar liefst 40 procent van de eenoudergezinnen in België leeft op of onder de armoedegrens. Dat is vier keer meer dan een gezin met twee volwassenen en twee kinderen.

Lees ook

Alleenstaande mama strijdt tegen armoede en corona: ‘Vergeet ons niet’

Eenoudergezinnen zijn de meest kwetsbare vorm van alle gezinstypes. Alleenstaande ouders combineren vaak een betaalde job met de solo-zorg voor kinderen. Die al dan niet deeltijdse job beschermt het eenoudergezin te weinig tegen armoede.

Beduidend moeilijker

Ook de armoede-indicator die op een andere manier armoede meet, toont aan dat eenoudergezinnen het beduidend moeilijker hebben in ons land. De indicator geeft een beeld van de ‘materiële en sociale deprivatie’: in welke mate kunnen mensen zich bepaalde bezittingen of handelingen niet veroorloven?

‘Vier op tien kan geen beschadigde meubels vervangen.’

Ruim de helft van de eenoudergezinnen blijkt geen onverwachte uitgave te kunnen doen, iets minder dan de helft kan geen week vakantie per jaar buitenshuis nemen en vier op tien kan geen beschadigde of versleten meubels vervangen.

31 procent kan niet regelmatig deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten, 28 procent kan geen wekelijks bedrag uitgeven voor persoonlijke behoeften en 27 procent kan niet minstens eenmaal per maand met vrienden of familie afspreken om iets te eten of te drinken.

Armoede is vrouwelijk

Eenoudergezinnen zijn uitgesproken vrouwelijk. In acht op de tien gevallen gaat het over alleenstaande moeders met kinderen. Bij eenoudergezinnen weerspiegelt de grote sociale ongelijkheid eveneens een uitgesproken genderongelijkheid. Vrouwen zijn kwetsbaarder voor armoede dan mannen. Vrouwen zijn ook onevenredig vertegenwoordigd in de werkloosheidsuitkeringen, ziekte-uitkeringen en leefloon.

‘Vrouwen zijn kwetsbaarder voor armoede dan mannen.’

Ze zijn kwetsbaarder voor armoede omdat ze vaak de kinderzorg op zich nemen na echtscheiding en af te rekenen hebben met structurele drempels op de arbeidsmarkt, zoals de loonkloof en onderbetaalde zorgberoepen.

De Vrouwenraad kaart al jaren de zeer kwetsbare situatie van alleenstaande moeders aan. De koepelorganisatie van vrouwenorganisaties strijdt namelijk voor gendergelijkheid en sociale rechtvaardigheid. Beiden zijn onlosmakelijk verbonden.

Structurele maatregelen nodig

De Vrouwenraad dringt bij beleidsmakers aan op een aantal structurele maatregelen voor kwetsbare eenoudergezinnen. We roepen op om de genderdimensie van armoede te erkennen en in te zetten op kinderopvang, zorgverlof en betaalbare huisvesting.

Onze gloednieuwe federale regering valt op als het gaat over haar gendergelijkheid. In het regeerakkoord lezen we dat een genderperspectief en gelijke kansen een transversaal thema is voor alle beleidsdomeinen.

‘We roepen op om de genderdimensie van armoede te erkennen en in te zetten op kinderopvang, zorgverlof en betaalbare huisvesting.’

Op vlak van armoedebestrijding komt er bijzondere aandacht voor kinderarmoede en eenoudergezinnen, aldus dat regeerakkoord: “We besteden specifieke aandacht aan (alleenstaande) ouders. We onderzoeken, binnen de federale bevoegdheden, welke financiële en andere drempels we kunnen wegnemen, zodat het voor hen gemakkelijker wordt om werk en gezin te combineren.”

Die woorden stemmen ons hoopvol. Maar de praktijk zal moeten uitwijzen hoe en of deze regering in de praktijk het verschil kan maken voor Fayza en de vele andere alleenstaande moeders die net zoals haar in de kou staan.