Slecht slapen maakt je meer kwetsbaar

Meer aandacht

In mijn onderzoek naar het gebruik van slaapmedicatie is het me opgevallen dat er weinig aandacht gaat naar het belang van goede slaap. Nog minder naar hoe je zelf bijdraagt tot een goede nachtrust.

‘Een goede nachtrust kan je leren.’

Slapen is een handeling, een gedraging. Gedrag kan je trainen. Dus kan je ook een goede nachtrust leren, zoals grondig tandenpoetsen, dat leer je van jongs af aan. Een ritueel om elke ochtend en elke avond je tanden te poetsen. De kleuterjuf geeft er lesjes over. Ouders helpen en motiveren hun kinderen. Het is algemene kennis. Want een gezond gebit vinden we belangrijk.

Een goede nachtrust vinden we ook belangrijk, maar niemand leert ons waarom en hoe we daarvoor zorgen. Wat is slaap? Hoe val je gemakkelijk in slaap? Wat moet je doen als je een paar slechte nachten hebt? Hoe ziet je slaapkamer er best uit? Gezien de macht die slaap heeft over je leven, zou ook dat tot onze algemene kennis moeten behoren.

Impact

Slaap heeft een enorme impact op ons welzijn, zowel fysiek als mentaal. Wanneer je slaapt, herstellen je spieren. Daarnaast verwerken je hersenen de informatie die ze door de dag hebben opgepikt. Je moet hiervoor het stadium van diepe slaap en droomslaap bereiken.

Haal je deze slaapstadia niet, dan word je meer kwetsbaar voor mentale en fysieke moeilijkheden. Je zal merken dat je aandacht achteruitgaat. Je hersenen kunnen moeilijker bijhouden wat er gebeurt doorheen de dag. Een gesprek voeren gaat niet zo vlot als anders. Je lichaam voelt loom aan. Dat rondje lopen gaat niet vooruit.

Wanneer je tandpijn krijgt, ga je naar de tandarts. Vaak pakt die het probleem onmiddellijk aan en word je nog eens herinnerd aan je training van vroeger. Maar wie doet jou denken aan goede slaapgewoontes? En naar wie ga je als je slecht slaapt?

Verschillende oorzaken

Slapeloosheid heeft veel verschillende oorzaken. Dat betekent ook dat er meerdere zorgverleners zijn die je kunnen helpen.

‘Vertellen mensen over hun slaapproblemen, neem ze dan ernstig. Hier ligt een belangrijke taak voor elke hulpverlener.’

In eerste instantie is het belangrijk om als sociale professional goed te luisteren naar mensen. Neem slaapproblemen ernstig. Dat is een belangrijke taak voor elke professional. Zo moet ook een opbouwwerker of budgetbegeleider waakzaam zijn als een cliënt voortdurend geeuwt of een vermoeide indruk geeft. Leg die indruk op tafel en praat erover.

Plan van aanpak

De huisarts is goed geplaatst om te helpen zoeken naar oorzaken. En eens je de oorzaken kent, kan je een plan van aanpak opstellen. Je begint daar best vroeg mee. Als je een tweetal weken slecht slaapt, moet je al eens nadenken over wat het probleem kan zijn. Slapeloosheid duikt namelijk bij de meeste mensen niet zomaar op, maar is vaak het gevolg van een specifieke situatie.

Voor sommigen zal het nodig zijn om de hulp van een kinesist in te roepen. Deze kan je leren hoe je je lichaam ontspant. Anderen doen beter een beroep op een psycholoog. Een psycholoog kan je leren omgaan met piekergedachten of de impact die de slapeloosheid heeft op jouw leven. Nog anderen zullen baat hebben bij een aantal leef- en slaapadviezen.

Enkel medicatie is onvoldoende

Neem vooral geen genoegen met enkel medicatie. Medicatie heeft slechts een korte werkingstermijn en creëert een risico op afhankelijkheid.

Daarnaast geraak je met medicatie niet meer in je diepe slaap. Dat betekent dat je hersenen en lichaam niet meer de kans krijgen om goed te herstellen van de dag.

Slaapritueel herstellen

Iedereen kan meewerken aan meer bewustwording rond de impact van slaap en hoe we zelf onze slaap beïnvloeden. Plaats het onderwerp op de voorgrond en integreer het in opvoedingsgewoontes en hulpverlening. We kunnen diverse slaaptips integreren in de dagelijkse werking en vaker uitleggen hoe slaap werkt. Samen kunnen we de algemene kennis verbreden.

‘Iedereen kan meewerken aan meer bewustwording rond de impact van slaap.’

In mijn omgeving wordt ‘het slaapritueel’ sterk geassocieerd met het naar bed brengen van jonge kinderen. Zij hebben voor het slapengaan structuur nodig. Helaas verliezen we die gewoonte ergens gaandeweg. Als volwassene denken we niet meer aan ons slaapritueel. We plaatsen een tv in de slaapkamer. We lezen een boek in bed. Of we scrollen nog een uurtje op onze smartphone alvorens de ogen te sluiten.

We staan te weinig stil bij wat dit gedrag teweegbrengt in onze hersenen en de negatieve impact op onze slaapkwaliteit. Wat we hanteren om onze kinderen slapen te leggen, lijkt niet op onszelf van toepassing te zijn. Tot er slapeloze nachten opduiken.

Zoals tandenpoetsen

Ik pleit daarom voor een andere aanpak. Niet enkel van die slapeloze nachten, maar vooral van bewustwording over slaap.

Slaap is cruciaal in een mensenleven. We kunnen het maar beter goed doen en vroeg leren, zoals tandenpoetsen. Het valt misschien niet zo erg op als slechte tanden, maar de invloed van slechte nachten treft iedereen. Slecht slapen maakt je kwetsbaar.

‘Een slaapritueel zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn.’

Die kwetsbaarheid kan je verlagen door te werken aan je mentale weerbaarheid en fysieke gezondheid. Een gebalanceerd voedingspatroon, voldoende beweging overdag en het kunnen creëren van rust in je hoofd, dragen bij aan een goede nachtrust. Een goede nachtrust helpt je dan weer om de volgende dag evenwichtig in het leven te staan.

Meer aandacht

Maar bekend gedrag veranderen kan erg uitdagend zijn, vooral wanneer er andere problemen op de voorgrond staan in je hulpverlening. Het is vaak een werk van lange adem en hervallen in oude gewoontes blijft een valkuil.

Een nieuwe aanpak begint daarom vroegtijdig, met meer aandacht. Kleuters kunnen leren dat goed slapen net zo belangrijk is als tandenpoetsen. Jongeren kunnen vaardigheden oppikken om piekeren tegen te gaan. Een slaapritueel zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn, op elke leeftijd. Iedereen zou moeten weten dat je slaapbehoefte en slaappatroon persoonlijk zijn. En dat het kan veranderen in de loop van je leven. Die kennis kunnen we samen verspreiden.

En tenslotte, slapeloosheid dient erkend te worden. Door elke hulpverlener. In elke situatie.