‘Registratiesystemen zetten jongeren in de schaduw’

Recht op informatie

Zopas besliste de Vlaamse overheid dat dossiers van jongeren die in de jeugdhulp verbleven langer bewaard moeten blijven. Waar vroeger gekozen werd voor een recht op vergetelheid, trekt men nu de kaart van het recht op informatie. Een jeugdhulpverleden mag niet gewist worden, het moet gereconstrueerd kunnen worden.

‘Jeugdhulpverleden mag niet gewist worden.’

Onderzoekers, voorzieningen en gebruikersverenigingen reageren enthousiast. Want die reconstructie is belangrijk maar niet evident. Waarom werd een meisje destijds uit huis geplaatst? Of waarom werd ze doorverwezen naar een andere voorziening? Onderzoek stelde vast hoe moeilijk het is om dat te achterhalen.De Vos, K., Voorstructureringen in de zorg: een sociaal-pedagogisch perspectief op de evolutie in de omgang tussen opvoeders en jongeren in de bijzondere jeugdzorg, Gent, Universiteit Gent, doctoraatsproefschrift.

Die zoektocht naar het eigen levensverhaal krijgt nu een duw in de rug met de langdurige bewaring van dossiers. Mensen die in de jeugdhulp verbleven, kunnen informatie opvragen totdat ze 35 jaar zijn. Voor hen is dat geen fait divers. Onderzoek wijst op het belang van deze gegevens: het zijn puzzelstukken die inzicht geven in het eigen jeugdhulpverleden.De Wilde, L. (2015), Between the past and the present. Government interventions and children in residential care: a never ending contested space? The case of the orphanages of the city of Ghent, Gent, Universiteit Gent, doctoraatsproefschrift.

Hulpverleningsvreemde dossiers

In al het enthousiasme wordt een cruciaal element uit het oog verloren: hoe dossiers vandaag worden samengesteld, staat steeds verder af van de eigenlijke hulpverlening.

Overheden en voorzieningen ontwikkelden de voorbije jaren verschillende registratiesystemen. Bedoeling was om informatie over de hulpverleningsrelatie te verzamelen. Denk maar aan Begeleiding In Cijfers (BINC), Dossier Minderjarigen Opvolgingssysteem (DOMINO), Informaticasysteem voor de Intersectorale Toegangspoort (INSISTO), Leerlingen Activiteiten en Registratie Systeem (LARS) of Tellus.

Focus op financiële verantwoording

Al deze systemen kunnen mensen helpen om het eigen jeugdhulptraject te reconstrueren. Maar als je ze onder de loep neemt, zie je dat ze niet ontwikkeld werden om het levenstraject van jongeren zorgvuldig te reconstrueren.

Overheden schakelen registratiesystemen ook in om de besteding van publieke middelen te verantwoorden. Daar is niets mis mee: de belastingbetaler heeft het recht om te weten hoe de overheid haar middelen inzet.Veel van de huidige registratiesystemen binnen (en buiten) de jeugdhulp zijn het gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen die weinig te maken hebben met zorg, hulp of dienstverlening. Registratiesystemen worden vooral gebruikt om de efficiëntie te verhogen.

Geen reflectie

Het probleem is dat de jongere zelf in de schaduw blijft staan.

‘Creatieve hulpverleners zetten die systemen naar hun hand.’

De huidige registratiesystemen werden niet ontwikkeld om samen met jongeren en hun familie te reflecteren over belangrijke keuzemomenten. Ze werden ook niet ontwikkeld om een jeugdhulptraject in dialoog uit te stippelen, laat staan om een verleden te reconstrueren.

Ambitieus beleid

Hulpverleners en voorzieningen gaan aan de slag met deze registratiesystemen en maken er het beste van. Heel wat creatieve hulpverleners zetten de systemen naar hun hand. Ze plooien ze zo goed en zo kwaad mogelijk naar de noden van jongeren.

Al leveren deze hulpverleners fantastisch werk, toch ligt daar niet de oplossing. We hebben een ambitieus beleid nodig dat het recht op informatie doordacht verankert in de jeugdhulp. Registratiesystemen moet op de leest van jongeren geschoeid worden. Pas dan kan elke jongere, los van de creativiteit van hulpverleners, zijn levenstraject reconstrueren.

Tijd voor een shift

Lees ook

Elektronische informatiesystemen in sociaal werk

Indien we de maatregel om dossiers langer bij te houden in het belang van de jongere ernstig nemen, dan moeten we het over een heel andere boeg gooien.

De nadruk moet liggen op professionele verantwoording, eerder dan financiële verantwoording. We moeten luisteren naar hulpverleners en naar jongeren. Wat voor registratiesysteem hebben ze nodig om aan goede hulpverlening te doen? Om achteraf het traject van jongeren transparant en waarheidsgetrouw te kunnen reconstrueren? Waarop botsen ze? Wat vinden ze zelf belangrijk?

Het is tijd voor een shift, in het belang van de jongere, de jeugdhulp en het recht op informatie.