Personeelstekort: ‘Wie zorgt er later voor ons?’

Gigantische druk 

We lezen het bijna dagelijks in kranten en horen het op de radio: de zorg- en welzijnssector staat nog steeds onder gigantische druk. De vraag die zich meer en meer begint op te dringen is hoe lang medewerkers dit nog zullen volhouden. Tegelijk hangt er een ‘demografische tijdbom’ boven ons. Zo zullen er in 2025 voor het eerst meer 65-plussers zijn dan jongeren onder de 18.

‘Wie durft de stap nog te wagen naar zorg en welzijn?’

De nood aan meer handen aan het bed was nooit zo groot, dat is ondertussen wel zeker. Op de website van de VDAB staan er momenteel bijna 4.000 niet ingevulde vacatures voor verpleegkundigen open.

Wie durft de stap nog te wagen naar zorg en welzijn, die altijd maar negatief in het nieuws komen? Waar afdelingen van woonzorgcentra, ziekenhuizen en zelfs jeugdhulpvoorzieningen moeten sluiten door tekorten? Waar mensen uit de gehandicaptenzorg getuigen dat ze hun collega’s zien verdrinken?

Jongeren

Is het dan aan de huidige generatie jongeren die in bres moet springen en een oplossing moet bieden aan het personeelstekort? Als recent afgestudeerde verpleegkundige zoom ik in op dit zorgberoep.

De cijfers van de Vlaamse Hogescholenraad aan het begin van dit academiejaar zijn alvast hoopgevend: de opleiding Verpleegkunde zit in de lift. Een eerste stap in de goede richting, zou je denken.

‘Hoewel er meer studenten starten aan de opleiding Verpleegkunde, zien we dat minder studenten hun diploma effectief behalen.’

Maar helaas kent dit verhaal ook een keerzijde. Want hoewel er meer studenten starten aan de opleiding Verpleegkunde, zien we dat minder studenten hun diploma effectief behalen dan tien jaar geleden. Volgens de laatste cijfers van het Departement Onderwijs en Vorming stopt maar liefst 41 procent van de studenten vroegtijdig met hun opleiding.

In vergelijking met andere landen valt de hoge uitval op: zo ligt in België de ‘drop-out rate’ significant hoger dan in Finland (9 procent), het Verenigd Koninkrijk (20 procent) en Nederland (36 procent).

Uitgeput

Hoe zou dit toch komen?

Waar het werk voor een verpleegkundige na de shift grotendeels stopt, begint het voor studenten vaak pas. Na een lange stagedag komen ze thuis en moeten ze nog beginnen aan stageopdrachten of bereiden ze zich voor op hun volgende stagedag. Aan rust en ontspanning komen ze nauwelijks nog toe.

In plaats van energie te halen uit hun leerervaringen, raken studenten vaak juist uitgeput door de continue druk en bijkomende verplichtingen. Wat stage zou moeten zijn — een periode die motiveert en inspireert — blijkt voor velen een bron van uitputting.

Vangnet ontbreekt

Daarnaast missen studenten vaak de juiste ondersteuning en een betrouwbaar vangnet. Vanaf hun achttiende komen ze terecht op de werkvloer, waar ze plots geconfronteerd worden met situaties die gaan over leven en dood. Dat wordt wel eens vergeten, alsof het vanzelfsprekend is dat jongeren hiermee om kunnen gaan.

‘Stagiairs worden plots geconfronteerd met situaties die gaan over leven en dood.’

De begeleiding van stagiairs is lang niet altijd optimaal. In sommige situaties staan studenten er zelfs helemaal alleen voor. In andere gevallen worden stagiairs ingezet op afdelingen met een ernstig personeelstekort. Dat zorgt niet alleen voor grote druk bij de student, maar ook bij de verpleegkundige die hen moet begeleiden. Want die begeleiding komt bovenop al hun andere verantwoordelijkheden.

Lees ook

‘Organisaties zonder personeelstekort zijn vaak minder hiërarchisch’

Wat ook meespeelt bij de hoge uitval, is de kloof tussen verwachtingen van de jongeren en de werkelijkheid. Studenten stappen vaak met een idealistisch beeld de zorgsector in, maar worden al snel geconfronteerd met de harde realiteit van het beroep. Die mismatch kan teleurstelling creëren en twijfels oproepen of dit wel hetgeen is wat ze daadwerkelijk willen doen.

Boeiend en veelzijdig

De wereld van zorg en welzijn is boeiend en veelzijdig, waarin het zorgen voor of de relatie met mensen centraal staan. Elke dag biedt kleine geluksmomenten en de kans om anderen bij te staan op hun meest kwetsbare momenten. Het is een job vol betekenis en voldoening.

‘Steeds meer studenten raken al uitgeput nog voor ze effectief starten.’

Maar we moeten ook realistisch zijn en ons de vraag stellen: kunnen we zo verdergaan? Want steeds meer studenten raken al uitgeput nog voor ze effectief starten in het werkveld. Deze jongeren, die vol motivatie aan hun opleiding begonnen, voelen zich vaak al uitgeblust bij het afstuderen.

En dat brengt ons bij een belangrijke vraag: wie zal er later voor ons zorgen als we ziek worden of hulp nodig hebben?

Als we de instroom van nieuwe generaties professionals willen verzekeren, dan wordt het hoog tijd om kritisch te kijken naar de omstandigheden en begeleiding van studenten. Zodat ook zij de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen tot professionals, die met voldoening, veerkracht en trots hun werk kunnen volbrengen.