Wat motiveert jeugdhulpverleners? ‘Ik wil licht creëren in iemands wolken’

Hollen en springen

Er wordt veel gevraagd van hulpverleners in de jeugdhulp. Ze moeten verschillende taken uitvoeren, alles wat ze doen registreren, inzicht krijgen in complexe gezinssituaties, contact onderhouden met ouders, scholen, opvoedingsverantwoordelijken…

Er blijft weinig tijd over voor authentieke verbinding met de jongeren. Een hulpverlener stelde het treffend: “We zijn precies continu aan het hollen en springen. We hebben geen tijd om de dingen te doen die we graag doen en die maakten dat we in de jeugdhulp gestapt zijn.”

‘We hebben geen tijd om de dingen te doen die we graag doen.’

De druk neemt alleen maar verder toe. De problemen van kwetsbare jongeren worden steeds complexer. Agressie-incidenten komen regelmatig voor. Daarnaast ervaren hulpverleners veel druk van ouders. Zij willen het beste voor hun kinderen en verwachten snelle actie. Ze stonden immers al lang genoeg op een wachtlijst. Ook maakt de gevraagde flexibiliteit het voor hulpverleners moeilijk om werk en gezinsleven te combineren.

Door deze hoge druk ontstaat er personeelsverloop en een personeelstekort in de jeugdhulp, met zelfs sluitingen van leefgroepen tot gevolg. De hulpverleners die blijven, worden verder overbelast. Daar komt nog bij dat heel wat organisaties te weinig werkingsmiddelen hebben. Het zet de jeugdhulp in zijn geheel onder druk.

Het verschil maken

Het is belangrijk om deze problemen te benoemen. Maar ze mogen niet het enige zijn dat we over de jeugdhulp horen. Er is de afgelopen tijd een beeld van de jeugdhulp ontstaan als een plaats waar je enkel terechtkomt als er iets ernstig is misgegaan. Een plaats voor jongeren aan de rand van de maatschappij die gedoemd zijn te mislukken. Een plaats waar werken bijna onmogelijk geworden is.

Als alles zo zwaar en moeilijk is binnen de jeugdhulp, waarom zou je er dan nog blijven werken? Dat is de kernvraag van ons lopende onderzoek ‘Under Pressure’ (Vives Hogeschool).

‘Echte impact schuilt in kleine, betekenisvolle verbindingsmomenten.’

We stellen vast dat hulpverleners en beleidsmakers zich met hart en ziel blijven inzetten voor de jongeren en hun omgeving. Ondanks de moeilijke werksituatie blijven mensen zoeken naar manieren om het verschil te maken.

Tijdens het vooronderzoek van ons project gingen we via een literatuurstudie en interviews met sleutelfiguren op zoek naar wat ‘het verschil maken’ voor hen betekent. Bij impact dachten de geïnterviewden al snel aan de vraag van het beleid om hun impact in kaart te brengen. Hulpverleners geven echter al langer aan dat de impact waar het echt om draait, niet kan gemeten worden.

Echte impact schuilt volgens hen vaak in kleine, betekenisvolle verbindingsmomenten. Een hulpverlener vertelde hoe een simpele ‘goedemorgen’ van een normaal stille jongere haar dag kon maken. Het draait om contact maken, waarbij je “voorzichtig zaadjes kan planten” of “even licht kan creëren in iemands wolken”. Impact gaat over er gewoon zijn, bijvoorbeeld door samen naar de spaghettiavond op school te gaan of voor een kind een verjaardagsfeestje ineen te steken.

Een dankbaar gebaar

Hulpverleners zien niet alleen impact in kleine momenten van verbinding, maar ook in de concrete vooruitgang die ze zien bij jongeren of de dankbaarheid die ze ontvangen. Denk aan ouders die na een intensief traject aangeven dat je een trofee zou moeten krijgen. Vaak wordt die waardering of concrete vooruitgang pas duidelijk na verloop van tijd. Maar ook jaren later geeft dit hulpverleners een enorme boost.

‘Effectief bijdragen aan het welzijn van jongeren geeft diepe voldoening.’

Effectief bijdragen aan het welzijn van jongeren geeft diepe voldoening. Deze erkenning triggert de ‘pro-sociale motivatie’ van hulpverleners. Pro-sociale motivatie is het verlangen om een inspanning te leveren ten gunste van anderen.

Wanneer hulpverleners de bevestiging krijgen dat ze van betekenis zijn voor jongeren, voedt dit hun pro-sociale motivatie. En dat is niet onbelangrijk: Nederlands onderzoek toont aan dat hulpverleners met hoge pro-sociale motivatie zich vaker positief betrokken voelen bij hun organisatie en er langer blijven werken.

Kortom, als we willen dat jeugdhulpverleners hun job kunnen blijven doen, dan is het cruciaal om in te zetten op het onderhouden van deze pro-sociale motivatie, door bijvoorbeeld concrete vooruitgang en dankbaarheid zichtbaar te maken.

De kracht van het team

Hulpverleners benadrukten het belang van ventileren binnen het team over situaties die hen raken, vooral na agressie-incidenten. Gesprekken met het team, formeel en informeel, helpen om hiermee om te gaan. Deze samenwerking creëert een gevoel van veiligheid: collega’s staan voor elkaar klaar. Ook onderzoek bevestigt dat hulpverleners nood hebben aan een team om op terug te vallen tijdens moeilijke momenten.

‘De erkenning dat het werk inderdaad pittig is, kan veel betekenen.’

Deze positieve werksfeer is ook belangrijk voor de jongeren. Een positief leefklimaat voor de jongeren is namelijk verbonden met een positief werkklimaat voor jeugdhulpverleners. Die positieve werksfeer ontstaat niet alleen door steun op moeilijke momenten, maar ook door de simpele, dagelijkse dingen. Samen eten is bijvoorbeeld een belangrijk teammoment.

Naast teamondersteuning speelt de leidinggevende of coördinator een cruciale rol. Als het pittig is om met de jongeren te werken, kan de erkenning dat het inderdaad pittig is veel betekenen. Het is belangrijk dat de leidinggevende de hulpverlener begrenst wanneer deze er zelf niet in slaagt om grenzen te stellen met een jongere of een andere partij.

Maar tegelijk is ruimte en vertrouwen krijgen om je ding te mogen doen, heel belangrijk volgens hulpverleners. Ook het belang van coaching en vormingen werd in onze gesprekken onderstreept.

Lees ook

‘Ik zie veel jeugdhulpverleners in moeilijke omstandigheden fantastische dingen doen’

Verbinding is noodzakelijk

Als we luisteren naar waar het voor jeugdhulpverleners echt om draait, dan zien we veel hoop en een essentiële boodschap: zet in op verbinding.

Hulpverleners hebben ruimte en tijd nodig om in kleine, dagelijkse momenten verbinding te maken met jongeren. Een spontane bedanking van jongeren of ouders geeft veel voldoening. Maar ook de verbinding binnen een team en een leidinggevende die de noden van de hulpverlener juist inschat, zijn cruciaal om in deze uitdagende job te blijven staan.