Mentaal welzijn: ‘Doe in een campagne rond zo’n gevoelig thema geen loze beloftes’

Slogan versus realiteit

Maandag 13 mei lanceerde het RIZIV de tweede golf van haar campagne ‘Spreek erover’. Een website, radiospots en online filmpjes moedigen mensen aan om te spreken over negatieve gevoelens of psychische klachten.

‘Heel wat mensen die hulp zoeken, zullen voor een gesloten deur staan.’

Deze overheidscampagne spoort mensen ook aan om, indien nodig, hulp te zoeken bij psychologen.“Tot zeven sessies bij een psycholoog voor maximaal 11 euro”, zegt de slogan. Dat schept aan mensen een veelbelovend beeld van ondersteuning die voor iedereen beschikbaar is voor weinig geld.

Helaas is de realiteit anders. Heel wat mensen die eindelijk of opnieuw hulp zoeken, zullen op een wachtlijst belanden of voor een gesloten deur staan.

Buitenspel gezet

Voor deze zeven goedkope eerstelijnssessies – voor jongeren zijn ze gratis – kan je enkel aankloppen bij psychologen die zich aansloten bij de ‘conventie eerstelijnspsychologische zorg’. Dat zijn collega’s die een overeenkomst hebben met de overheid om zich te houden aan bepaalde tarieven. Niet-geconventioneerde psychologen werken vaak aan een hoger tarief, met slechts een beperkte terugbetaling via de mutualiteiten.

De groep niet-geconventioneerde psychologen wordt in deze campagne buitenspel gezet. Daarom blijven heel wat psychologen gefrustreerd achter. Ze weten hoe hoog de nood is aan therapie en gesprek, maar moeten langs de zijlijn toekijken.

Professionaliteit zelf invullen

Zelf ben ik zo’n teleurgestelde niet-geconventioneerde psycholoog. De oplossing voor dat probleem lijkt eenvoudig: conventioneer je dan. Vanzelfsprekend is het veel complexer.

‘Ik wil vooral aankaarten dat deze campagne haar belofte niet kan waarmaken.’

Ik wil me in dit opiniestuk niet verdiepen in de discussie over waarom wel of niet conventioneren. Veel psychologen hebben gewoon geen keuze. Er werd slechts een beperkt budget voorzien voor deze conventie. Zodra het geld op is, kan je je niet meer aansluiten. Dat was in mijn regio meteen het geval. Er werd een wachtlijst aangelegd om te bepalen wie als volgende in de rij mag toetreden.

Die conventie legt ons ook voorwaarden en beperkingen op die niet passen bij hoe ik wil werken. Ik ben bijvoorbeeld geen expert in groepstherapie en kan me niet vinden in bepaalde deontologische aspecten van de conventie. Ik wil gewoon de vrijheid hebben om mijn professionaliteit zelf in te vullen.

Bovendien worden we vaak afgeschilderd als geldwolven die afspraken rond honoraria liever aan hun laars lappen. Dat klopt niet: voor een individuele sessie bedraagt het honorarium van een geconventioneerde psycholoog ongeveer 85 euro. Vermits er voor mijn patiënten minder terugbetaling voorzien is, wil, kan of durf ik dat bedrag niet aanrekenen. Patiënten betalen bij mij meer uit eigen zak en toch verdien ik minder.

Drie op vier deuren blijven dicht

Wat ik vooral wil aankaarten, is dat deze campagne haar belofte niet kan waarmaken.

Laat me beginnen met ‘het maximaal 11 euro’ verhaal.  Al voelen veel mensen zich aangespoord om gebruik te maken van deze laagdrempelige en goedkope hulp, toch zal slechts een heel kleine groep dat ook effectief kunnen.

Lees ook

Psychisch welzijn onder druk: ‘We schieten veel te laat in gang’

In België zijn op dit moment zowat vierduizend klinisch psychologen of klinisch orthopedagogen geconventioneerd, op een totaal van meer dan zestienduizend beschikbare psychologen en orthopedagogen. Voor mensen die willen genieten van deze laagdrempelige hulp, blijven drie op de vier deuren dus gesloten. Terwijl ook achter die deuren psychologen zitten die graag willen helpen.

Teleurstellende zoektocht

Klop je als burger wel aan op de juiste deur – lees: die van de geconventioneerde psycholoog – dan blijft de kans klein dat je meteen gehoor krijgt. Ook deze collega’s kampen met wachtlijsten en moeten vaak zonder vastgelegde criteria zelf een keuze maken wie van deze laagdrempelige hulp gebruik kan maken.

De feiten zijn dus helder: via haar campagnewebsite verwijst het RIZIV mensen uitsluitend door naar een beperkte groep van geconventioneerde psychologen. Die psychologen moeten veel hoopvolle hulpvragers teleurstellen wegens geen plaats. Dan begint de zoektocht naar andere geconventioneerde psychologen of naar niet-geconventioneerde psychologen. In het laatste geval moet de patiënt wegens minder terugbetaling dieper in de eigen geldbeugel tassen. Bovendien werken ook deze psychologen met patiëntenstops of wachtlijsten.

Hier klopt veel niet

De noden op vlak van psychisch welzijn zijn groot in onze samenleving. Ik begrijp dat je die met de beperkt beschikbare gemeenschapsmiddelen niet meteen kan opvangen. Maar doe in een campagne rond zo’n gevoelig thema’s dan ook geen loze beloftes. Wie zijn beloftes niet waarmaakt, wordt terecht op de vingers getikt. Maar niet het RIZIV. En waarom mag ik als psycholoog geen reclame maken terwijl het RIZIV openlijk promotie voert voor mijn geconventioneerde collega’s? Geef toe: hier klopt veel niet.

‘Waarom mag ik als psycholoog geen reclame maken terwijl het RIZIV openlijk promotie voert voor mijn geconventioneerde collega’s?’

Deze campagne geeft me het gevoel dat ik gestraft word voor mijn beslissing om geen conventie met de overheid te sluiten.

Weinig commotie

Ik kijk niet alleen teleurgesteld naar de overheid. Ook wij, psychologen en onze belangenverenigingen, maken veel te weinig commotie rond deze campagne. We zijn al blij dat de overheid psychische problemen en de noodzaak om erover te praten eindelijk agendeert. We blijven stil omdat we hopen dat dit besef vroeg of laat uitmondt in een betere zorg. En intussen halen we de kastanjes van deze foute campagne uit het vuur door mensen te vertellen waarom deuren toch gesloten blijven.

Ik baal omdat de sterke boodschap “Spreek erover” niet waarmaakt wat ze aankondigt. Ik ben trots op mijn beroep maar vrees dat verschillende collega’s uiteindelijk afhaken als het op deze manier verder moet.

Lees ook

‘Ik vind de mentale gezondheid van mijn kinderen heel belangrijk’

Terwijl samenwerking en verbinding terecht de modewoorden zijn, organiseert deze campagne een tweespalt tussen collega’s die wel of niet geconventioneerd zijn. Dat is nergens voor nodig. We beogen allemaal hetzelfde: mensen met psychische problemen helpen zonder financiële of andere drempels.

Ook ik wil erover praten

Laten we zorgen dat bevlogen psychologen met goesting en een gevoel van waardering in hun job blijven staan. Laten we hopen dat mensen sneller de hulp krijgen die ze nodig hebben en niet opnieuw van hoop naar hopeloosheid gestuurd worden.

Daar wil ik in geloven, maar die hele campagne geeft me zo veel andere emoties. En daarom wil ik erover praten en hoop ik dat er reacties volgen van collega’s en andere mensen.