Mantelzorger in coronatijden
De coronacrisis vergt veel van gezondheidswerkers en sociale professionals. We applaudisseren dagelijks voor hun bovenmenselijke inspanningen. Terecht zijn we bezorgd om hun emotioneel welzijn. We tonen begrip voor de extreme stress, hun onzekerheden, angst en verdriet bij de massale overlijdens. Zichtbare helden, zichtbaar aanwezig in de zorg en in de media.
‘Naast de professionele zorgverlening staat een heel leger mantelzorgers.’
Naast die professionele zorgverlening staat een heel leger mantelzorgers. Gratis handen en meestal onzichtbaar. Een peloton dat elke dag professionals bijstaat of de zorg thuis helemaal alleen opneemt.
In Vlaanderen zijn vandaag 600.000 mantelzorgers in de weer. Om thuis een zieke partner te verzorgen, een kind met een beperking op te vangen of een hoogbejaarde ouder bij te staan die vaak heel wat kilometers verder woont. Mantelzorgers zijn van alle kleur en alle slag: vrouwen maar ook heel wat mannen, alleenstaand of met een gezin, met een loopbaan, nog student of al gepensioneerd, inwonend en permanent zorgend of wekelijks vanop afstand.
Ze doen dit gratis en quasi vanzelfsprekend door de emotionele band die ze hebben met de persoon voor wie ze zorgen.
Achterkant van de maan
In het boek ‘Zorg zonder naam’ dat ik schreef samen met Ons Zorgnetwerk, vergelijk ik mantelzorg met de achterkant van de maan.
De maan draait rond de aarde, daarom zien we vanop aarde altijd dezelfde kant van de maan. Iedereen weet dat zonder die achterkant de maan geen maan zou zijn. Maar om die kant te zien, moet je eerst op de maan landen.
Met mantelzorg is het precies zo. Eerst moet je in mantelzorg ‘rollen’. Pas dan weet je wat de vele uitdagingen zijn voor mantelzorgers. Mantelzorg komt weinig in beeld, net zoals de achterkant van de maan.
Aliens van een onbekende planeet
Coronatijden maken hun vanzelfsprekende inzet en onzichtbaarheid nog veel groter. Je kan je vandaag afvragen of het beeld van de achterkant van de maan nog opgaat. Zijn mantelzorgers geen aliens van een onbekende planeet? Ze staan er immers meer dan ooit alleen voor, met nog meer taken en nog meer belasting.
‘Meer dan ooit staan mantelzorgers er alleen voor.’
Laat het beetje aandacht en erkenning dat mantelzorgers de voorbije jaren kregen via een zorgpremie, zorgverlof en pensioenrechten geen druppel op een hete plaat blijken. Want er zal veel slagkracht nodig zijn om het sociaal isolement dat om de hoek loert, te doorbreken.
Jenny
Jenny is 60 jaar en combineert al jaren haar job met de zorg voor haar man die aan een vergevorderde vorm van Parkinson lijdt.
“Door corona is de professionele hulp voor mijn man ingekrompen tot het strikte minimum. Vroeger kwam de thuisverpleegkundige drie keer per dag, nu nog maar één keer. De hygiënische zorg doe ik zelf met grote belasting voor mijn rug. Ik wil immers niet dat mijn man die risicopatiënt is, besmet zou worden.”
“Erger is dat mijn hele extra omkadering om de zorg vol te houden, wegvalt. De vrijwillige oppassers mogen niet meer komen omdat ze 65-plussers zijn en dus zelf in de risicogroep zitten. Mijn zoon woont vijftig kilometer verder. Hij kan niet meer komen helpen om zijn vader mee in de rolstoel te zetten. Wandelen met ons drie zit er niet meer in.”
‘Wandelen met ons drie zit er niet meer in.’
“De poetshulp komt niet meer. Poetsen kan ik zelf maar het gaf mij de ruimte om snel naar de apotheker, bakker of supermarkt te gaan. En de hechte vrienden die af en toe kwamen eten om onmogelijk geworden restaurantbezoek te vervangen, mogen enkel een flesje troost aan de voordeur zetten.”
Klapke met de buurman
“Experten raden ons aan om te blijven bewegen. Maar dat zit er voor mij niet in: ik kan mijn man niet alleen laten en dus kan ik niet gaan fietsen, wandelen of met niemand praten. Bij mooi weer kan ik hoogstens over de haag een klapke doen met de buurman.”
‘Ik besef dat ik het gevaar loop om weg te zakken in een sociaal isolement.’
“Ik doe nu aan telewerk. Een job waar ik fysiek aanwezig moet zijn op de werkvloer zou voor mij niet meer kunnen. Er is voor mijn man geen opvang zoals voor de kinderen van artsen en verpleegkundigen. Hij moet vooral in zijn kot blijven om niet besmet te geraken. En ik dus ook. Ik besef dat ik het gevaar loop om weg te zakken in een sociaal isolement.“
Knuffels
De helft van de mantelzorgers woont samen met de persoon voor wie hij zorgt. De andere helft ondersteunt vanop afstand. Zij brengen regelmatig en bezoek en gaan samen wandelen of een uitstapje maken, ze doen de boodschappen, houden paperassen bij, regelen vervoer en gaan mee naar de dokter.
Mantelzorgers bieden een levenslijn die de moraal hoog houdt, een ondersteuning die zelfstandig thuis blijven wonen haalbaar houdt. Maar de sociale en fysieke contacten, de warme knuffels, zijn wel een voorwaarde om er met z’n allen een goed gevoel bij te hebben. Als die wegvallen, krijgen ook mantelzorgers het heel moeilijk.
Mieke
Mieke is 56 jaar en combineert een job en een druk sociaal leven met de zorg voor haar hoogbejaarde mama die aan zee woont.
‘Als sociale contacten wegvallen, krijgen ook mantelzorgers het moeilijk.’
“Mijn mama is 90 jaar. Na de pensionering van papa, verhuisden ze samen naar zee. Toen mijn papa tien jaar geleden gestorven is, wou ze niet terugkeren naar ons in de Kempen. Haar sociaal leven speelde zich intussen af aan de Belgische kust en ze was nog ‘zooo goed’.”
“Ik heb samen met haar lieve buren een mantelzorgsysteem uitgedokterd om alle ballen in de lucht te houden. De buren doen kleine boodschappen en drinken een tasje koffie met mama. Ikzelf neem regelmatig een snipperdag om gezellig bij te babbelen en stop dan ook haar diepvries vol met zelfbereide maaltijden. Met elke dag een verpleegkundige om haar steunkousen aan te doen, is er nog een extra veilig oogje in het zeil.”
Spelbreker corona
“En toen kwam spelbreker corona die ons broos evenwicht grondig verstoorde.”
“Boodschappen gedeponeerd aan de deur zonder sociaal contact, een verpleegkundige met een mondmasker, ruikend naar dethol en alcoholgel… En vooral een dochter die niet meer mag langskomen, want dat is geen essentiële verplaatsing.”
“Ik bel mijn mama elke dag. We onderhouden een blog, gelukkig is ze een beetje mee met moderne technologie. Haar eerste werk ’s ochtend is gaan kijken wat er op de blog voor nieuws staat. We delen er filmpjes, foto’s van de kleinkinderen, onze eigen kinderen die vertellen hoe ze kwissen via Whatsapp, wij die van thuis werken. Allemaal verhalen om haar dag wat te vullen. Want ze mist ons en wij haar!”
Niet meer op bezoek
“Mijn werkgever vraagt aan alle werknemers om in deze coronatijden minder te werken. Mooi meegenomen denk ik, dan kan ik een keertje meer naar mijn mama. Veel vliegen in één klap: mijn werkgever content, mama en ik nog meer.”
“Alleen: het mag niet. De meeruren die ik nu moet opnemen van mijn werkgever om thuis in de tuin te zitten, zou ik honderd keer liever gebruiken om te mantelzorgen.”
“‘Het duurt allemaal lang”, vindt ze. Wat mama nu nog niet beseft is dat ze mij na de coronacrisis minder geregeld zal zien. Mijn overuren zullen aanzienlijk geslonken zijn, spijtig genoeg. Ik zal het systeem van zorgkrediet al maar eens bestuderen tijdens het verplicht corona-niksen.”
Mission impossible
Ook mantelzorg kent het mattheüseffect: de rijken worden rijker en de armen worden armer.
Zo werd al voor corona aangetoond dat bijvoorbeeld mantelzorgers met migratie-achtergrond het minst toegang hebben tot professionele hulp. Of nog: de laagst opgeleide zorgvragers en mantelzorgers geraken minder makkelijk aan de juiste premies.
‘In coronatijden duikt Mattheüs extra op.’
In coronatijden duikt Mattheüs extra op. Corona slaat het hardst toe bij de fysiek en mentaal kwetsbare mensen. We zien, horen en lezen schrijnende getuigenissen van ouders die hun kind met een beperking uit de voorziening naar huis halen wegens de onmogelijk hanteerbare social distancing, van een bejaarde moeder met dementie die wegzinkt omdat er geen bezoek meer in het woonzorgcentrum mag komen of van psychisch zieke volwassenen waar de thuisbegeleiding on hold is gezet. De meest kwetsbare patiënten die de social distancing niet begrijpen maar er ook meer dan anderen van afzien.
Esther
Esther is 35 jaar en combineert haar job en drie jonge kinderen met de zorg voor haar psychisch broze schoonvader.
“Mijn schoonvader woont alleen aan de overkant van de straat. Wij beschouwen hem als deel van ons gezin. Hij heeft de gewoonte iedere dag minstens één tot twee keer langs te komen, mee in de tuin te werken, met de kinderen te spelen, mee te eten, iedere avond samen iets te drinken.”
“Toen het coronavirus hier uitbrak en we zelf ziek werden, hebben we zo veel mogelijk afstand bewaard. Hij is immers een risicopatiënt. Het eten zetten we met pijn in het hart voor zijn deur. Maar we merkten al snel dat dat niet vol te houden was. Hij vereenzaamde binnen de muren van zijn huis.”
‘We worstelen voortdurend met een moreel dilemma.’
“We worstelen voortdurend met een moreel dilemma tussen enerzijds hem te beschermen tegen besmetting met het risico op vereenzaming en herval en anderzijds hem goed op te volgen, gezelschap en afleiding te bieden met het risico op besmetting. Daarbij komt de mening van de andere familieleden die het niet noodzakelijk eens zijn met onze aanpak. Mocht hij ziek worden, dan vrees ik voor verwijten van familie.”
Afspraken afgezegd
“Ik ervaar de verantwoordelijkheid over zijn welzijn als erg zwaar, zeker nu ook de professionele thuisbegeleiding wegvalt. Behandelingen en therapie werden geannuleerd. We kregen telefoon van de planningsdienst om te laten weten dat zijn afspraken afgezegd werden. Maar wij hebben geen nummer waar we naar kunnen bellen, mocht het de verkeerde kant opgaan. Daardoor zijn ook zijn structuur en dagritme weggevallen. Voor mensen met psychische kwetsbaarheid zijn deze zaken net een belangrijke houvast.”
‘Ik ervaar de verantwoordelijkheid over zijn welzijn als erg zwaar, zeker nu ook de professionele thuisbegeleiding wegvalt.’
“We zijn hyperalert voor signalen die kunnen wijzen op herval. We zijn de enigen die daar zicht op hebben. Maar we kunnen ons gevoel niet afstemmen bij professionals. Dat is een stressfactor die ook de herinnering aan de kritieke momenten uit het verleden triggert.”
De valkuil vermaatschappelijking
Er vloeide al veel inkt over het gevaar om extra beroep te doen op de gratis handen van mantelzorgers bij een tekort aan professionele zorgverstrekkers of bij besparingen in de zorg. Deze valkuil van de vermaatschappelijking van de zorg wordt in coronatijden nog groter.
Beleidsbrieven van ministers staan bol van beloften om te waken over een goede ondersteuning van mantelzorgers, om hun draagkracht en draaglast te bewaken en om professionals te leren om mantelzorgers als volwaardige partner te behandelen. Moge het coronavirus deze inzichten en verworvenheden niet ‘aantasten’.
Experten, influencers en beleidsmakers blikken nu al vooruit op het leven na corona. Sommigen verwachten dat er snel een ander zorgbeleid zal komen. Vandaag dwingen de solidariteit en samenhorigheid ons om afstand te houden. Maar zodra we elkaar weer mogen knuffelen, moeten ook beleidsmakers volle steun geven aan mantelzorgers die nu onzichtbaar in hun kot het beste van zichzelf geven.
Reacties [3]
Mooi artikel en o zo waar..ben mantelzorger voor mijn vrouw die aan jongdementie lijd ..je doet alles voor de persoon van wie je houd ..maar ondanks alles krijg je nog negatieve reacties van mensen die het niet begrijpen (of willen begrijpen).
Door te zorgen verlies je soms je eigen ik..
Je probeert de persoon voor wie je zorgt uit een moeras te trekken..maar beetje bij beetje wordt je meegezogen naar beneden..en toch blijf je zorgen voor iemand die je lief hebt
Eindelijk komt mantelzorg eens duidelijk onder de aandacht. De getuigenissen spreken voor zich. Op wie kunnen mantelzorgers in de huidige crisis rekenen als het water hen aan de lippen staat? Van een dag op een ander stonden ze er 24/24 en 7/7 quasi alleen voor. De meeste, zoniet alle, respijtzorg is weggevallen. Er staat terecht : Meer dan ooit staan mantelzorgers er alleen voor.
Ik kom in contact met veel mantelzorgers. Zij verzetten ongezien bergen werk. Ook in deze Coronatijden. Een mantelzorger vroeg enkele weken geleden aan het sociaal huis een mondmasker. Deze waren toen nog niet veelvuldig voor handen en werden voorbehouden voor professionele hulpverleners. De mantelzorger heeft er begrip voor maar voelt zich alleen. Gelukkig hebben wij met vrijwilligers de man kunnen helpen. Een mevrouw zorgt voor haar moeder. Zij verplaatst zich met de wagen. Tijdens een controle wordt ze tegengehouden. De Covid-19 maatregelen zijn ‘duidelijk’. Wat niet altijd blijkt uit de praktijk. Is dit een essentiële verplaatsing? Heb je een bewijs? Aan de politie om te oordelen. Volgens de maatregelen mag men zich verplaatsen om iemand te helpen in nood en hoef je dan geen bewijs te hebben. In ons land is er geen officiële instantie die het mandaat heeft om een geldig document uit te schrijven.
Wie neemt het op voor de mantelzorger? Dank Anne Dedry. Dank mantelzorgvereniging.
Zeker lezen
Evi Hanssen: ‘Palliatieve zorgverleners zijn de vroedvrouwen van de dood’
‘AI biedt enorme kansen voor sociaal werk’
Monsterbrouwsel Fentanyl: ‘Ik wil het niet zien, maar kan niet stoppen met kijken’
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies