‘Een inclusieve samenleving is nodig en mogelijk’

Weg naar inclusie is lang

Dat de weg naar inclusie nog lang is, illustreren volgende cijfers. 

‘Een samenleving inclusiever maken, is meer dan louter investeren in persoonsvolgende budgetten.’

Amper 10 procent van de haltes van het openbaar vervoer zijn integraal toegankelijk. In Vlaanderen ligt de werkzaamheidsgraad voor mensen met een handicap op 46 procent. Binnen de Vlaamse overheid heeft slechts 1,3 procent van de werknemers een handicap. Bijna 54.000 kinderen en jongeren liepen vorig schooljaar buitengewoon onderwijs. Mensen met een handicap vertonen een aantoonbaar hoger risico om in armoede te leven dan burgers zonder handicap… Dit zijn moeilijk verteerbare cijfers.

Daartegenover staat dat het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) ruim honderdduizend mensen met een handicap ondersteunt met hulpmiddelen, rechtstreeks toegankelijke hulp, persoonsvolgende budgetten, persoonlijke assistentiebudgetten of ondersteuning door een multifunctioneel centrum.

Persoonsvolgende financiering

De invoering van persoonsvolgende financiering in 2017 was een hele omwenteling. Mensen met een persoonsvolgend budget beslissen sindsdien zelf hoe ze hun zorg en ondersteuning willen organiseren: in de thuiscontext, via een voorziening of door een combinatie van beide.

Persoonsvolgende financiering is een middel om te kunnen participeren aan het leven en levert een pak maatschappelijke voordelen op die onderbelicht blijven.

Kinderen met een persoonlijk assistentiebudget schakelen begeleiding in om op een reguliere school les te kunnen volgen. Volwassenen met een persoonsvolgend budget zetten dat budget vaak in op de arbeidsmarkt. Sommige budgethouders kunnen met hulp van een budget en assistentie ook zelf aan de slag als werknemer. Mantelzorgers krijgen meer ademruimte en kunnen (terug) aan het werk. Het mentale welzijn van mensen met een handicap en hun netwerk gaat erop vooruit en ze moeten daardoor minder snel een beroep doen op psychosociale hulpverlening.

Meer nodig

Maar een samenleving inclusiever maken, is meer dan louter investeren in persoonsvolgende budgetten of voorzieningen.

‘Mensen met een handicap zijn burgers die zelf mogen beslissen hoe ze willen leven. Vandaag wordt nog te veel over hen beslist.’

Daarom slaan we met zeven organisaties, Absoluut, Dito, Kando, Konekt, Onafhankelijk Leven, SOM en het Vlaams Welzijnsverbond, de handen in elkaar. Als gebruikers, bijstandsorganisaties en aanbieders van ondersteuning werken wij aan hetzelfde doel: een samenleving waaraan iedereen volwaardig kan deelnemen. Waar burgers met en niet naast elkaar wonen en leven. Mensen met en zonder handicap volgen hun eigen levenspad, maar wel samen in één inclusieve samenleving.

Mensen met een handicap zijn burgers die zelf mogen beslissen hoe ze willen leven. Vandaag wordt nog te veel over hen beslist. Autonomie en zelfregie staan niet gelijk aan “trek je plan”.

Mensen met een handicap kunnen vaak pas echt autonoom zijn als ze de nodige ondersteuning krijgen. De ondersteuning bestrijkt het hele continuüm van preventie tot zeer gespecialiseerde handicapspecifieke ondersteuning. Ook mensen met complexere problematieken moeten de nodige ondersteuning krijgen bij het nemen van beslissingen en het uitoefenen van zelfredzaamheid, hoe klein ook. Ondersteuning is een mensenrecht.

Kostprijs

Debatten over handicapondersteuning worden vaak beheerst door de kostprijs. Zeker als het gaat over de vele mensen die nog wachten op ondersteuning. Meer dan 17.000 mensen staan op de wachtlijst voor een persoonsvolgend budget, 1.500 kinderen wachten op een persoonlijk assistentiebudget en 2.700 kinderen wachten op ondersteuning door een voorziening. De nood aan rechtstreeks toegankelijke hulp is niet exact becijferd, maar ook daar ligt de vraag hoger dan het aanbod.

‘Mensen met een handicap moeten elke dag opboksen tegen allerlei drempels. Dit leidt tot uitsluiting en discriminatie.’

In ons verkiezingsmemorandum ‘Da kan wel!’ verleggen we de focus van het debat naar de fundamentele bestaansreden van een handicapbeleid: het garanderen van de rechten van mensen met een handicap. De vraag is niet enkel hoeveel er wordt geïnvesteerd, maar vooral of we als samenleving elk individu het fundamentele recht willen geven om volwaardig deel te nemen aan het leven.

Lees ook

‘Ik wil niet gereduceerd worden tot mijn handicap’

Het recht op ondersteuning en het recht op een inclusief leven zijn verankerd in het VN-verdrag inzake de rechten van mensen met een handicap, dat België in 2009 onderschreef. Het verdrag luidde een paradigmashift in: mensen met een handicap zijn niet louter een object van zorg, het zijn burgers met een stem en rechten. Toch moeten mensen met een handicap elke dag opnieuw opboksen tegen allerlei zicht- en onzichtbare drempels. Dit leidt tot uitsluiting en discriminatie.

Alle beleidsniveaus en beleidsdomeinen

Daarom pleiten wij uitdrukkelijk voor een plan dat alle beleidsniveaus en beleidsdomeinen bevat. De verantwoordelijkheid ligt immers niet alleen bij de Vlaamse minister van Welzijn.

We willen een plan dat niet alleen gericht is op welzijn, maar op inclusie in elk aspect van het leven. Laat ons afstappen van kortetermijnoplossingen en streven naar een samenleving waar het recht op participatie gerespecteerd wordt. Samen handelen voor de rechten van mensen met een handicap is een rechtvaardig beleid dat voor de hele samenleving een pak voordelen oplevert, ook financieel.

‘Mensen zonder perspectief laten wachten op een persoonsvolgend budget is onaanvaardbaar.’

Uiteraard is het systeem van persoonsvolgende financiering een hefboom om zelfregie en vraaggestuurd werken te verzekeren. Maar het mag geen doel op zich zijn.

Bovendien is het onaanvaardbaar om mensen zonder perspectief laten wachten op een persoonsvolgend budget. De wachtlijst moet weggewerkt worden met open-end financiering als finaal doel. Er zijn ook nog heel wat groeimogelijkheden om het systeem van persoonsvolgende financiering eenvoudig en flexibel te maken voor de gebruiker. Minderjarigen moeten met hun persoonlijk budget dezelfde bestedingsmogelijkheden krijgen als meerderjarigen. Multifuctionele centra moeten verder worden ontwikkeld en in vraaggestuurde rechtstreeks toegankelijke hulp moet worden geïnvesteerd.

Kinderopvang, onderwijs, mobiliteit

Maar zoals gezegd, we richten ons expliciet tot alle beleidsdomeinen en levensdomeinen, federaal en Vlaams.

‘Investeer in inclusieve kinderopvang en zorg dat kinderen die het moeilijk hebben met leren, toch op een school welkom zijn.’

Als politicus kan je ermee voor zorgen dat burgers zonder handicap een pak meer kansen krijgen dan nu om mensen met een handicap te leren kennen. Investeer daarom in inclusieve kinderopvang en zorg dat kinderen die het moeilijk hebben met leren, toch op een school welkom zijn. Een school is er toch om kinderen te laten leren en te laten groeien? Met scholen in de buurt voor ieder kind los je bovendien ook de monsterlijk lange busritten van en naar buitengewoon onderwijs op.

Lees ook

James Van Casteren: ‘Zolang er wachtlijsten zijn, moeten we de schaarse middelen verdelen’

Investeer in Universal Design, in meer toegankelijkheid en betere mobiliteit. Dit vraagt een budgettaire inspanning, maar levert ook financiële en economische voordelen op die we meer in de verf moeten zetten. En als het dan ook logisch wordt dat elke burger welkom is in elk vrijetijdsinitiatief, en ook zelf kan geraken op de plaatsen waar men wil geraken, wordt België weer een pak inclusiever.

Kortom, investeren in inclusie loont op vele vlakken. Daarom roepen wij de toekomstige regeringen op om samen een allesomvattend en doeltreffend Inclusieplan 2040 uit te werken en in te voeren. Want een inclusieve samenleving is een warme en rijke samenleving.