Hoezo? Illegaal?

We gebruiken elke dag allemaal veel woorden. Ook in de hulpverlening. En het vakjargon is nooit ver weg. Maar verstaan we elkaar ook? Dekt de vlag altijd de lading? En zijn sommige woorden nog wel passend en gepast? Zoals het woord: illegaal.

Strijdig met de wet

Iets is illegaal als het ‘strijdig is met de wet’. Er zijn genoeg synoniemen: niet wettelijk, niet wettig, onbevoegd, ongeldig, ongeoorloofd of zelfs ondergronds.

‘Het is niet omdat je iets illegaals doet, dat je ook illegaal bent.’

Zoveel dingen zijn ‘strijdig met de wet’: illegaal afval storten, illegaal vuurwerk kopen, illegale drugs verhandelen of illegale tewerkstelling. Je kan illegale dingen doen, kopen of verkopen. Maar daarom ben je nog geen illegaal. In oorlogstijden was illegaal een uiting van verzet tegen de regels van de bezetter. Maar ook dan waren mensen die een illegale krant drukten nog geen illegalen.

Het is dus niet omdat je iets illegaals doet, dat je ook illegaal bent. Dat zijn alleen de mensen zonder wettig verblijf. Omdat ze geen papieren hebben waarin staat dat ze wettelijk op ons grondgebied mogen verblijven.

Dat ontbrekende papier is op het eerste zicht geen zwaar vergrijp. Toch maakt het de hele mens strijdig met de wet. Een illegale mens dus, iemand die gewoon niet mag bestaan. Een illegaal is geen burger en heeft geen rechten. En is daardoor vaak overgeleverd aan de illegale praktijken van huisbazen en werkgevers. Die ontspringen vaak de dans waardoor ze geen ‘illegalen’ zijn.

Mensen zonder wettig verblijf

De cirkel is helemaal rond en uitzichtloos, als de illegaal in het land van herkomst ook als illegaal gezien werd.

Natuurlijk is het correcter om hen ‘mensen zonder wettig verblijf’ te noemen. Zoals het correcter is om mensen met autisme geen autisten te noemen. Mensen met dementie zijn ook geen dementen meer. En gehandicapten zijn nu mensen met een beperking. Een mens is immers veel meer dan het afwijkende kenmerk. Al lukt het ons niet altijd om dat consequent taal te geven. Voor thuislozen bijvoorbeeld.

Spijts dat correcter taalgebruik blijft het voor illegalen alles of niets. Meestal niets, in niemandsland.

Niemand is illegaal

“No one is illegal” is een kleine boodschap vanuit de illegale wereld op kleine stickertjes in het straatbeeld. Een appel om na te denken over een ander begrip.

Lees ook

Hoezo? Sector?

Is de term ‘burger’ een uitweg? Maar waarom is ook dat een juridische constructie? Omdat het gemakkelijk is om binnen de landsgrenzen burgerschap netjes af te bakenen: ‘wij’ stellen de regels op, ‘wij’ regelen de toegang en ‘wij’ vertellen je hoe je burger van dit land kunt worden.Crouzé, R., Meurs, P. en Huysmans, M., ‘No one is illegal. Niemand is illegaal! Personne n’est illegal?‘, Hannah Arendt Instituut, Mechelen.

Universele mensenrechten, goed en wel, maar alleen voor wie we op ons grondgebied burger mag zijn. En mag meedoen op papier, met papieren. Niet-burgers kunnen alleen nog rekenen op de steun van sociale professionals en solidaire burgers. Proberen mee te doen, zonder papieren. Niet simpel.