Cultuurverschillen

Vreemd of interessant

Het eerste deel van dit boek focust op de werkelijkheid van alledag. Er zijn nu eenmaal veel manieren waarop mensen personen van andere culturen kunnen ontmoeten: via het werk, verenigingsleven, in je buurt of op reis. Vervolgens zoomt het boek in op de ‘Nederlandse mentaliteit’ en hoe die kan botsen met andere culturen.

Volgens de auteurs kan je je, bij het ervaren van cultuurverschillen, richten op wat je gek of vreemd vindt, maar ook op wat je als interessant aanvoelt. Het boek heeft ook aandacht voor actuele uitdagingen, zoals bijvoorbeeld de vluchtelingenkwestie.

‘Het boek heeft aandacht voor actuele uitdagingen.’

Een tweede deel van ‘Cultuurverschillen’ behandelt begripsverwarringen. Allereerst kan het woord ‘cultuur’ erg uiteenlopende betekenissen hebben. “In dit boek betekent cultuur: het patroon van gedragingen dat in een groep gewoon, vanzelfsprekend of normaal gevonden worden.”

Een boeiende passage gaat over het verband tussen religie en cultuur. “Veel mensen gaan ervan uit dat religies de basis zijn van hun cultuur. In werkelijkheid blijkt – uit onderzoek – dat het veeleer andersom is: ook de kerkelijke organisaties volgen de culturele kenmerken.”

Cultuurgerelateerd gedrag

Vervolgens bespreken de auteurs  voorbeelden van cultuurgerelateerd gedrag, waarbij ze cultuur beperken tot nationale cultuur. Nederland wordt gepresenteerd als land van gelijkheid. Duitsers spreken elkaar dan weer erg formeel aan.

Met dit soort benadering moet je wat opletten en dat lijken de auteurs wel te beseffen. Zo wijzen ze erop dat reductionistische uitspraken als “Belgen zijn een raar volkje” of “Marokkaanse kinderen worden niet goed opgevoed” doorgaans niet stroken met de werkelijkheid.

Het boek besteedt behoorlijk wat aandacht aan het werk van de Nederlandse cultuurpsycholoog Geert Hofstede, een belangrijk onderzoeker naar cultuurverschillen. Het boek wordt afgesloten met een reeks oefeningen.

Mogelijkheden en tekortkomingen 

‘Cultuurverschillen’ bevat voor de sociaal werker zowel mogelijkheden als tekortkomingen. Het boek leest bijzonder vlot en lijkt het zich doelbewust op beginners te richten. Maar de laagdrempeligheid is soms bijzonder ver doorgedreven. Dan lijkt het werk gericht op kinderen. In het onderwijs zal het zeker goede diensten kunnen bewijzen. Vaak blijft dit boek echter wat aan de oppervlakte.

‘Vaak blijft dit boek aan de oppervlakte.’

De specifieke context waarin de sociaal werker vandaag de dag met cultuurverschillen moet omgaan, had misschien sterker moeten uitgewerkt worden. Een voorbeeld: zou een sociaal werker in Nederland zijn land werkelijk ervaren als het land van gelijkheid? Ook weinig uitgewerkt is het belang van de gelijkheidstraditie in Zweden. Hoe zit dat precies? Hoe is die gegroeid? Hoe hangt dit samen met het Zweedse welvaartsstaatmodel?

Tot slot worden veel sociaal werkers vaak geconfronteerd met een culturalisering van sociaal-economische problemen. Een perspectief dat ook voor dit boek relevant had geweest.

Niet gericht op sociaal werkers 

Deze bedenkingen hebben weliswaar relevantie de lezers van Sociaal.Net, maar zijn niet helemaal fair jegens de auteurs. Hun boek is immers niet specifiek gericht op sociaal werkers. Bovendien kunnen die laatsten er wel degelijk ook pluspunten in aantreffen.

De auteurs stellen zich kritisch op tegenover vooroordelen en opteren voor het aankweken van een mentaliteit van empathie en pluralisme. Dat is ook voor sociaal werk een gepaste houding. Het boek bevat ook concrete en diepgravende inzichten die relevant zijn voor sociaal werk, bijvoorbeeld de stelling dat cultuur vooral religie beïnvloedt in plaats van omgekeerd.

Samenvattend: ‘Cultuurverschillen’ is een erg toegankelijk, leesbaar geschreven en uiterst beknopte inleiding tot het thema diversiteit. Specialistische vaktaal bevat het hoegenaamd niet, wel integendeel. Het werk biedt behoorlijk wat informatie aan op een beperkt aantal bladzijden.

Daarom kan het boek nooit dienen als een exhaustief handboek ‘Werken met cultuurverschillen voor de sociaal werker’. Maar daarvoor is het ook niet bedoeld. Maar wie over dit thema heel snel een begin van inzicht wil verwerven, kan zeker bij De Waard en King terecht.