Sociaal Werk Actie Netwerk (SWAN)

In het zog van recent onderzoek over structureel sociaal werk,Hilde Bloemen en David Bamps, STRUSO – Structureel Sociaal Werk. De structurele component van het sociaal werk methodisch onderbouwen, PWO onderzoek KHLeuven, 2011-2012 (Partner: Koen Hermans, copromotor, Faculteit Sociale Wetenschappen – Master Sociaal Werk, KULeuven).werden twee succesvolle trefdagen Structureel Sociaal Werk georganiseerd.

‘Universele grondrechten verschuiven naar de achtergrond.’

De initiatiefnemers zetten zopas een volgende stap door de oprichting van ‘Sociaal Werk Actie Netwerk’ (SWAN). Mede geïnspireerd door voorbeelden in Australië en het Verenigd Koninkrijk richtten meer dan 200 sociale werkers op 8 oktober 2015 tijdens een trefdag in Antwerpen dit netwerk op.

Sociaal werk onder druk

De initiatiefnemers van het SWAN stellen vast dat steeds meer mensen in armoede leven of in armoede dreigen terecht te komen. Zij wijzen op structurele discriminatie en sociale uitsluiting als rechtstreekse effecten van het neoliberaal beleid met zijn ‘actieve’ welvaartsstaat en toenemende vermarkting.

Terwijl het huidige beleid naar eigen zeggen vooral de ondernemers wil ruggensteunen, worden grote groepen mensen vooral op hun individuele verantwoordelijkheid gewezen. Universele grondrechten verschuiven naar de achtergrond terwijl men vooral plichten benadrukt.

Bovendien verwaarlozen Vlaamse en federale overheden hun plicht om beleidsmatig overtuigend te antwoorden op uitdagingen zoals de zich doorzettende superdiversiteit, de vergrijzing en de vergroening. Integendeel, de verzorgingsstaat komt zwaar onder druk te staan: subsidies worden afgebouwd en daarmee ook de professionele omkadering van allerlei voorzieningen. Achter het discours van de ‘vermaatschappelijking van de zorg’ schuilt een afbouw van kwaliteit en continuïteit in de zorg.

Lichtpunten

Het SWAN ziet ook lichtpunten, zoals het sterke verzet van de arbeidersbeweging, de snelle opbouw van de burgerbeweging ‘Hart boven Hard’ waaraan velen zich verbinden of de brede golf van solidariteit met de vluchtelingen.

Maar tezelfdertijd zien zij hoe veel organisaties voor sociaal werk opteren voor een defensieve houding. Ze wachten betere tijden af, hebben het gevoel dat ze zich beter weinig of niet uitspreken over de effecten van beleidskeuzes voor de mensen waar ze mee werken of concurreren noodgedwongen voor de schaarser wordende subsidies.

Voor een solidair sociaal werk

Het SWAN wil dat het sociaal werk zich duidelijker maatschappelijk profileert en kiest voor een actieve solidaire opstelling. Sociaal werk kan wel degelijk mee het verschil maken voor mensen, voor groepen, voor gemeenschappen. Het netwerk kiest voor sociaal werk dat radicaal opkomt voor de realisatie van sociale grondrechten, steunend op onder andere de uitgangspunten van de internationale verdragen over mensen- en kinderrechten, verdragen die ook door België geratificeerd zijn.

‘Sociaal werk moet zich duidelijker maatschappelijk profileren.’

SWAN knoopt hierbij aan bij een oudere traditie in het sociaal werk. Centraal staat een maatschappijkritische en emancipatorische benadering die kiest voor een solidaire opstelling met de mensen en groepen waarmee sociaal werkers in de weer zijn. Het nieuwe netwerk wil daartoe in de eerste plaats sociaal werkers verzamelen, maar even goed docenten en academici uit de opleidingen of de vakgroepen sociaal werk, studenten, vrijwilligers en gebruikers.

Bontgekleurd gezelschap

Op de trefdag van 8 oktober was die verscheidenheid al zichtbaar. We zagen werkers uit zeer uiteenlopende sectoren: OCMW’s, diensten maatschappelijk werk van mutualiteiten, jeugdwerk, samenlevingsopbouw, diverse instellingen en voorzieningen… Veldwerkers, maar even goed coördinatoren en docenten.

Een groeiende groep werkers wil naast tijdelijke noodoplossingen ook een beleid dat wat doet aan structurele sociale uitsluiting. Zij willen de discretionaire ruimte voor sociaal werk ten volle benutten in een solidaire opstelling met hun doelgroepen, onvoorwaardelijk en nabij. Pro herverdeling, sociale gelijkheid in een positieve houding in de realiteit van superdiversiteit.

Het SWAN wil een sociaal werk dat zich opstelt aan de kant van maatschappelijk kwetsbare groepen. En daarbij wil men ook samenwerken met andere actoren die gelijkaardige maatschappelijke doelen nastreven.

Wat wil SWAN doen?

De ambities van dit netwerk zijn niet min. SWAN wil immers dat het sociaal werk zijn verantwoordelijkheid neemt in het opkomen voor en mee realiseren van de sociale grondrechten.

‘De ambities van dit netwerk zijn niet min.’

Men wil het beleid op de verschillende niveaus beïnvloeden door tussen te komen in beleidsdiscussies, via de ontwikkeling van argumentatie, de formulering en verspreiding van standpunten, het opbouwen van tegenspraak en het organiseren van doelgerichte sociale actie. SWAN wil informeren, ondersteunend onderzoek stimuleren, verhalen en ervaringen uit de praktijk van het sociaal werk verzamelen en uitwisselen.

Ontmoeten

Om dat waar te maken, wil SWAN nationale, provinciale of zelfs lokale ontmoetingsmomenten organiseren met kansen tot overleg en wederzijdse inspiratie, voor kritische sociaal werkers en ervaringsdeskundigen, docenten, onderzoekers, vrijwilligers en studenten. Ook het internationale luik krijgt aandacht: SWAN Vlaanderen wil contacten opbouwen met gelijkaardige organisaties elders in de wereld.