‘Benut de kracht van het middenveld, in plaats van ze te kortwieken’

Maatschappelijk relevant

In een tijd waarin veel mensen zich niet meer gehoord voelen door de overheid, verwaarloost diezelfde overheid het middenveld, een van de weinige spelers die wel nog luisteren naar de burger.

‘Het middenveld ligt stevig onder vuur.’

De politiek ziet het middenveld steeds minder als een partner en steeds meer als een obstakel voor het eigen gelijk. Na besparingen bij SAM en de Centra voor Algemeen Welzijnswerk, de geplande maar voorlopig afgewende wijziging van het Decreet sociaal-cultureel volwassenwerk is de saga van het Minderhedenforum een nieuw bewijs dat het middenveld onder druk staat.

Begin november werd het Minderhedenforum ingeruild voor een organisatie die zo nieuw is dat de inkt van de statuten nog niet droog was bij het indienen van de kandidatuur. Omdat de visie beter aansluit bij wat de overheid als integratie, diversiteit en inclusie beschouwt. De beslissing werd intussen teruggedraaid door de minister, beide organisaties zullen moeten samenwerken.

Primaat van de politiek

Het middenveld ligt stevig onder vuur. Vooral het adagium van efficiëntie, responsabilisering en individualisering loopt als een rode draad door 2020. Het voedt eens te meer het primaat van de politiek, of de illusie dat louter politici weten wat er leeft en nodig is in een samenleving.

Besparingen, geforceerde fusies en het intrekken van erkenningen beknotten doelbewust en sluipend de maatschappelijke slagkracht van het middenveld. De noodzakelijke dialoog, vereist voor goed beleid, wordt daarmee uitgehold.

Beter na corona?

De coronacrisis lijkt weinig te veranderen aan de fundamentele visie en houding van de Vlaamse regering tegenover het middenveld.

‘Op het moment dat het middenveld de gaten dichtrijdt, hakt de overheid stelselmatig in het hart van dat middenveld.’

Op het moment dat het middenveld de gaten dichtrijdt tijdens de lockdowns, door het verspreiden van heldere informatie over de steeds wijzigende maatregelen, door het opzetten van solidariteitsinitiatieven en door het blijven vasthouden aan basisdienstverlening voor de meest kwetsbaren, hakt de overheid stelselmatig in het hart van dat middenveld.

Net wanneer een crisis aantoont dat een samenleving en haar beleid gebaat is met een veerkrachtig middenveld, wordt datzelfde middenveld voortdurend ondergraven.

Boeiende arena

Het middenveld is een boeiende arena. Een arena waar elke mening aan bod mag komen, elk idee gehoord wordt en menig ideeënstrijd gestreden wordt. Het vormt de rijkdom van stemmen die vertrekken vanuit concrete acties en initiatieven in de samenleving.

Het zijn geen pop-ups in een lege winkelstraat die even komen en dan weer in rook opgaan. Elk initiatief levert zijn bijdrage aan het grotere geheel.

‘De publieke ruimte wordt kil en klein.’

Maar de plek in de samenleving waar alle stemmen mogen klinken, dreigt te verzanden in een holle doos. Enkel die stemmen die meewiegen op de tendensen van het beleid mogen blijkbaar nog aan bod komen.

Pluralistische diversiteit moet vervellen tot eenstemmigheid die elke vernieuwing en kritische reflectie uitsluit. De publieke ruimte wordt kil en klein. De burger moet zoeken naar kleine initiatieven op lokaal niveau om het gevoel te krijgen dat meepraten er nog toe doet.

Bijzonder veel mensen

In dat middenveld zijn bijzonder veel mensen actief. Zij werken permanent en duurzaam in en aan onze samenleving. Dat werken aan samen-leven en verandering bestaat uit een optelsom van duizenden kleine dingen, geïnspireerd en geïnitieerd door talrijke organisaties en burgers.

We ontmoeten in dat middenveld sociaal werkers, mensenrechtenactivisten en opiniemakers. Maar we treffen er ook geëngageerde burgers, bezorgde jongeren en mensen in kwetsbare posities.

Meer dan vrije tijd

Een engagement in dat ruime speelveld van het middenveld gaat verder dan vrijetijdsbesteding. Via het middenveld worden machthebbers ter verantwoording geroepen. Er worden kwesties publiek gemaakt. Er is kans om te wegen op het maatschappelijk debat.

‘Kritische stemmen kan je niet zomaar muilkorven vanuit het eigen gelijk.’

Die kritische stemmen kan je niet zomaar muilkorven vanuit het eigen gelijk, of omdat het gemakkelijker is.

De tendensen om het middenveld te uniformiseren vanuit een blind geloof in efficiëntie en het primaat van de politiek, is een strop om de nek. Door organisaties die kritische vragen stellen te kortwieken, schaft men in de praktijk het hele middenveld af.

Niet passé

Wie dat middenveld wil afdoen als passé, is al ziende blind. Ook het middenveld wordt voortdurend uitgedaagd om een antwoord te bieden op nieuwe uitdagingen. En dat gaat met vallen en opstaan, zoals altijd en overal.

Lees ook

Het middenveld is nog lang niet uitgespeeld

De geschiedenis heeft aangetoond dat er een grote innovatieve kracht schuilt in dat middenveld. Heel wat maatschappelijke vernieuwing ontstond daar waar burgers zich verenigen. Nieuwe vormen van verenigen ontstaan waar burgers maatschappelijke noden ontdekken.

We dagen elke beleidsmaker uit om daarover in gesprek te gaan.

Wij zijn geen jaknikkers

Ook in 2021 studeren er opnieuw een hele generatie sociaal werkers af. Veel van hen zullen aan de slag gaan in middenveldorganisaties. Vanuit dat middenveld richten die sociaal werkers zich naar burgers, de overheid en de markt. Maar hun speelveld wordt alsmaar kleiner. Hun mogelijkheid om alle stemmen in het debat een kans te geven, krimpt. We willen sociaal werkers niet opleiden tot schimmige jaknikkers.

‘We willen sociaal werkers niet opleiden tot schimmige jaknikkers.’

Het middenveld is de schatkist van onze democratie. Het is de vrijplaats voor stemmen en ideeën, ook als ze uit elkaar lopen en botsen. De kracht van het middenveld benutten in plaats van ze te kortwieken is een taak van het beleid. Het bewaken van dat kostbare speelveld is de opdracht van elke sociaal werker.

Alleen zo garanderen we dat elke burger en elke stem mee aan boord blijft. Enkel zo realiseren we de warme en solidaire samenleving waar iedereen in deze uitdagende tijd naar snakt.