‘Controle op gepensioneerden? Het sop is de kool niet waard’

Wat is de inkomensgarantie voor ouderen precies?

De inkomensgarantie voor ouderen (IGO) is een uitkering voor 65-plussers die niet over voldoende financiële middelen beschikken. In ons land krijgen zowat 110.000 mensen deze uitkering.

Mensen die recht hebben op deze uitkering, bouwden tijdens hun carrière niet genoeg pensioenrechten op om een volwaardig pensioen te ontvangen. Ze hebben dus onvoldoende gewerkt of hun overleden partner of zijzelf waren actief als zelfstandige. Hun pensioen is alvast lager dan het minimumpensioen. De overheid past het verschil bij. Het precieze bedrag dat mensen krijgen hangt af van hun gezinssituatie en beschikbare middelen.

‘110.000 ouderen krijgen een extra uitkering.’

Een van de voorwaarden is dat mensen fysiek in België moeten verblijven. Wie naar het buitenland gaat, moet dit vooraf melden aan de pensioendienst. Ook wie langer dan 21 dagen op een ander adres woont, moet dit vooraf melden.

De overheid gaat ervan uit dat wie afwezig is, in het buitenland verblijft en hier dus geen uitkering kan trekken. Overwinteren in Benidorm, Marokko of Zuid-Afrika zit er niet in. Dezelfde regel geldt voor mensen met een leefloon.

Strenge controles op verblijf in het buitenland

Sinds 1 juli 2019 controleert de federale regering strenger op het verblijf van mensen met een IGO-uitkering in het buitenland. Deze beslissing kwam er omdat de pensioendienst fraude had vastgesteld: “De overheid is beducht voor mensen die in België gewoon een postbus hebben maar voor de rest elders verblijven”, bericht VRT.Nws.

Er kwam een nieuw controlemechanisme dat erop moet toezien of mensen in het buitenland verblijven of niet. Zo’n controle verloopt in drie stappen:

Stap 1: Een postbode meldt zich tot drie keer aan bij de gepensioneerde. Als de gepensioneerde tijdens geen enkel bezoek de deur opent, volgt stap 2.

Stap 2: De postbode laat een brief achter die binnen de vijf werkdagen moet teruggestuurd worden naar de pensioendienst. De brief moet ondertekend worden door een beambte van de stad waar de gepensioneerde woont.

Stap 3: Is dit gebeurd dan blijft de inkomensgarantie lopen. Gebeurt dit niet dan wordt de uitkering geschorst.

Niet sluitend

Op het eerste zicht lijkt dat een sluitende controle. Mensen met een IGO-uitkering krijgen verschillende kansen om te antwoorden. Wat is dan het probleem?

‘Het staat als een paal boven water: het controlemechanisme deugt niet.’

Om te beginnen staat er natuurlijk nergens in de wet dat een gepensioneerde met inkomensgarantie thuis moet zijn om de deur te openen voor een aanbellende postbode.

Bij het OCMW in Gent, de plek waar ik werk, zagen we de afgelopen maanden bijzonder veel mensen wiens IGO geschorst werd, terwijl ze naar eigen zeggen wel in het land waren. Met alle die verhalen kunnen we ondertussen een boek schrijven. Maar het staat als een paal boven water: het controlemechanisme deugt niet.

Bel stuk in appartementsgebouw

Ik heb een cliënte in begeleiding die een appartement huurt bij de sociale huisvestingsmaatschappij. De bel in haar blok was drie weken stuk, dat wordt bevestigd door de betrokken huisvestingsmaatschappij. En je kan het al raden: de postbode bood zich net in die drie weken aan. Tevergeefs.

‘De bel was stuk. En je kan het al raden: de postbode bood zich net dan aan.’

Zoals de controle het vraagt, liet de postbode een brief achter. Maar toen ging mijn cliënte van donderdag tot maandag logeren bij haar kleinkinderen in een andere provincie. Ze kon haar bewijsdocument niet tijdig terugsturen naar de pensioendienst. Ze werd geschorst.

Met bewijsstukken en twee bezoeken aan de dienst kon mevrouw de schorsing gelukkig teniet doen. Maar we zijn inmiddels begin februari en tot op heden heeft zij haar uitkering nog niet ontvangen.

In het ziekenhuis en uitkering kwijt

Ander voorbeeldje: een koppel cliënten ontvangt elk een IGO-uitkering. De vrouw werd gecontroleerd en deed alles om in orde te zijn. Meneer heeft naar eigen zeggen nooit een bezoek van een postbode gekregen, noch zat er een brief voor hem in de bus. Meneer werd geschorst.

Volgens de pensioendienst staat het woord van de postbode tegenover het woord van de cliënt. We weten niet wie de postbode is, maar hij is in elk geval niet beëdigd.

‘Een tachtigjarige die slecht ter been is, moet zich door weer en wind verplaatsen om te bewijzen dat hij in het land was.’

Verder horen we veel verhalen over mensen die in het ziekenhuis lagen tijdens de controle. Ook bij hen werd ten onrechte de uitkering geschorst. Een verblijf in het ziekenhuis is niet zo merkwaardig bij 65-plussers. Maar de controle houdt geen rekening met de gezondheidstoestand van de gepensioneerde. Een tachtigjarige die slecht ter been is, moet zich door weer en wind verplaatsen om te bewijzen dat hij toch in het land was.

Hulp van het OCMW

Geschorste gepensioneerden die hun weg een beetje kennen, komen langs bij het OCMW. Als sociaal financieel onderzoek uitwijst dat zij recht hebben op leefloon als voorschot op een IGO-uitkering of tijdens schorsing van het IGO, krijgen ze een leefloon. Bovendien krijgen ze hulp van het OCMW om de schorsing aan te vechten.

‘Geschorsten die hun weg kennen, komen langs bij het OCMW.’

Maar ik moet niet vertellen dat zo’n onderzoek, het schrijven van een verslag om goedkeuring te krijgen voor het verlenen van financiële steun en het regelmatig contact opnemen met de pensioendienst om de stand van zaken te kennen van een dossier, veel werk vraagt. Tijd die ten koste gaat van andere cliënten.

Sop is de kool niet waard

Uit een antwoord op een parlementaire vraag van Groen blijkt dat 83 procent van de geschorste gepensioneerden ten onrechte werd geschorst. Zij hebben dus foutief een maand geen inkomsten gehad, of ze gingen langs bij het OCMW waar een hele administratieve molen in gang werd gestoken. Voor niks.

Ik vraag me echt af of deze controlemechanismen wel nodig zijn. Als slechts 17 procent terecht worden geschorst, hoeveel brengt dit dan op? En vooral: hoeveel kost het de overheid om al die foute beslissingen terug recht te zetten?

‘Postbodes vallen zelfs mensen van boven de tachtig jaar lastig.’

Nog een kleine kanttekening. Blijkbaar is de burger ervan overtuigd dat het vooral buitenlanders zijn die met ons geld in hun land gaan wonen. Maar VRT meldde “dat de laatste drie jaar vooral inbreuken werden vastgesteld bij 1.100 Belgen, 200 Marokkanen en zowat 110 Turken.” Dat wordt bevestigd door de verhalen en het aantal aanmeldingen die wij sinds vorige zomer bij het OCMW zien: vooral de mensen die het spel eerlijk spelen, zijn de sigaar.

Wat moet er gebeuren?

Dat controle nodig is, wil ik nog geloven. Maar zorg dan voor een ander en eerlijk controlemechanisme. Eentje dat zorgt dat de informatie van ziekenhuizen meteen bij de pensioendienst belandt. Zo vermijd je dat zieke 65-plussers ten onrechte worden geschorst.

Verder lijkt het me ook zinvol om mensen in slechte gezondheidstoestand en mensen ouder dan 75 jaar vrij te stellen van controle. Nu vallen de postbodes zelfs mensen van boven de tachtig jaar lastig. Laat alle anderen proactief bewijzen dat zij in het land verblijven, bijvoorbeeld met een maandelijkse meldingsplicht via briefverkeer, in plaats van via een postbode die voor deze nieuwe opdracht niet eens beëdigd werd.

Het is daarom goed dat na protest van politici, armoedebeweging en seniorenverenigingen minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) beslist heeft om de controleprocedure te herbekijken. Ik ben benieuwd wanneer dit tot resultaat zal leiden.