‘Terwijl het maatschappelijk debat verhardt, gaat samenleven in een superdiverse wijk vaak als vanzelf’

Typische tuinwijk

Waterschei is een typische tuinwijk met huizen gebouwd voor de arbeiders, bedienden en ingenieurs van het vroegere mijnbedrijf. Het ligt in de schaduw van de Luminus Arena, ongeveer 5 kilometer buiten het centrum van Genk.

De meeste bewoners zijn eigenaars van hun woning, die in de zomer koel gehouden wordt door de prachtige honderd jaar oude platanen. “Maar bij mijn huisbezoeken zie ik dat het achter de deur soms minder idyllisch is dan de mooie voorgevels doen vermoeden”, vertelt Emine Sahin, opbouwwerkster bij Samenlevingsopbouw RIMO Limburg.

‘Achter de deur is het soms minder idyllisch.’

Luc Dirkx, wijkmanager van de stad Genk, bevestigt dat met enkele cijfers: “Zo weten we dat 46 procent van de kleuters een andere thuistaal dan het Nederlands heeft. In het secundair is 53 procent van de leerlingen minstens een jaar zijn blijven zitten. Het is dus nodig dat Samenlevingsopbouw RIMO Limburg hier werkt.”

Optimistische boodschap

Het was Emine en Luc al lang opgevallen hoe goed de relaties tussen buren hier zijn. “Daar moesten we gewoon iets mee doen”, zegt Luc. “Zeker in deze tijd waarin een superdiverse samenleving niet voor iedereen als een verrijking wordt ervaren.”

Zo ontstond het idee om bewoners in filmpjes zelf te laten getuigen hoe het samenleven met mensen uit verschillende culturen er echt aan toe gaat. Emine en Luc kozen bewust voor een positieve aanpak. “Ik denk dat het de aard van ons beestje is,” lacht die laatste. “Wij zien graag de kracht van mensen. Het is onze job om problemen aan te kaarten, maar soms moet je ook met een optimistische boodschap naar buiten durven komen.”

Anny (68) woont al haar leven lang in Waterschei. “Ik woon nog steeds in mijn ouderlijk huis, maar alles is ondertussen wel veranderd”, vertelt ze. “Ik hoor wel eens zeggen: ‘Wie wil daar nu wonen met al die vreemden?’ Zeker voor de oude generatie zijn Polen messentrekkers en Italianen dieven. Het is altijd wat.”

“Maar als je in een straat woont met allemaal mensen die van overal komen, dan zie je dat dat onzin is. Wij hebben een heel mooie, propere straat.”

‘Wij zien graag de kracht van mensen.’

“Neem Ibrahim. Die is al dertig jaar onze buur. Een heel fijne mens. Deze zomer heeft hij mijn man Alex nog geholpen met een nieuw dak aan te leggen op onze garage. Het oude zat vol asbest. Hij heeft ook zo’n garagedak dus gaat Alex binnenkort hetzelfde doen bij hem. In Waterschei zijn we solidair.”

200 filmpjes

Luc en Emine trokken met hun idee naar het stadsbestuur. Daar waren ze enthousiast, wat een enorme duw in de rug betekende. Luc en Emine drukten een plan van de wijk af en gingen straat per straat aan de slag. “Bij elk huis deden we opnieuw onze uitleg: ‘Willen jullie kort voor de camera iets vertellen over jullie relatie met jullie buren?’ Op de duur konden we elkaar niet meer horen,” lacht Emine. Wat wij in onze straat hebben, bestaat nergens anders.’

Maar de inspanningen loonden. Het project raakte in een stroomversnelling. “We werkten met promofilmpjes op Facebook en ook de mond-aan-mond-reclame had een enorm effect. Op het einde van het project stonden we nog maar op de dorpel en mensen zeiden al: ‘Ik weet waarvoor je komt. Ik kleed me even om en kom naar buiten voor de opname.’”

Het resultaat van hun enorme inspanningen zijn bijna tweehonderd filmpjes over solidair samenleven in een superdiverse wijk. “Het is een goudmijn aan verhalen”, vertelt Luc trots. “Ik vond het zo grappig dat iedereen zei: ‘Wat wij in onze straat hebben, dat bestaat nergens anders.’ In de volgende straat klonk het exact hetzelfde.”

“Iets anders dat me opviel was de familiariteit waarmee mensen met elkaar omgingen. Een moslima die haar Vlaamse buurman op camera een knuffel geeft omdat ze hem als een broer ziet. Dat krampachtige dat je op sociale media ziet, dat speelt in het echte leven niet.”

Vertrouwen en fierheid

“Mensen hebben in de Ford en in de mijn altijd samengewerkt”, verklaart Emine het feit dat samenleven in Waterschei gewoon gebeurt. Luc ziet ook een reden in de ruimtelijke ordening van de wijk.

“Waterschei bestaat voornamelijk uit huizen dicht tegen de straat. Mensen komen elkaar aan de voor- en achterdeur snel tegen. Zelfs als je elkaar niet goed kent, zorgt dat voor vertrouwdheid, herkenning, en dus een gevoel van veiligheid. Het is wat Ruth Soenen ‘het kleine ontmoeten’ noemt.”

‘Mensen komen elkaar snel tegen.’

Na meer dan een jaar keihard werken, werd de interactieve multimedia-installatie op een mooie zomeravond gepresenteerd op de Grote Markt. Iedereen die eraan meegewerkt had, was uitgenodigd voor de receptie. Wanneer je op een van de drie schermen één van de tweehonderd filmpjes bekijkt, lichten vanuit het plattegrond twee huisjes en een verbinding daartussen op.

Verbondenheid

“Door dit project ken ik de wijk nog beter”, zegt Emine. “Ik ben bij mensen geweest, waarmee ik nog nooit gesproken had. Soms zaten we ergens een uur binnen, maar besloten de mensen toch niet mee te doen. Dan gingen we zonder filmpje buiten, maar ik had wel de verhalen gehoord waar die mensen mee zaten.”

“Door positieve zaken te benoemen, versterk je ze ook”, weet Luc. Het project over verbondenheid zorgde voor een sterkere verbondenheid in de wijk.

‘Door positieve zaken te benoemen, versterk je ze.’

Bewoner Anny bevestigt dat. “Sinds wij aan ‘100% Genks’ hebben meegedaan, hebben we een nog betere band met de buren. Vroeger zei ik wel altijd goeiedag tegen de vrouw die tegenover ons woont. Maar als ik haar nu in het buurthuis tegenkom dan drinken we samen een koffie en doen we een babbeltje. Dat is nieuw.”

Het buurthuis

Het buurthuis is het epicentrum van Emines werk. “Ik organiseer er allerlei activiteiten. Zo zorgen onze vrijwilligers elke dinsdag voor een lekkere warme maaltijd. Bovendien zijn er tal van vormingen, maar ook de doorgeefwinkel, de gezondheidswandelingen en de culturele uitstappen.”

Het doel is steeds om nieuwe mensen bij elkaar te brengen. “Hoe meer volk je kent, hoe groter het netwerk is waarop je kunt terugvallen als het even wat moeilijker gaat. Bovendien zorgt die verbinding tussen verschillende mensen ervoor dat de vertrouwdheid in de wijk groeit.”

‘In het buurthuis vangt Emine signalen op over wat moeilijker loopt.’

Het buurthuis is ook een plek waar Emine naar mensen kan luisteren en signalen kan oppikken over wat er moeilijker loopt in Waterschei. “Zo vertelden een aantal moeders me onlangs dat er in een middelbare school een probleem van discriminatie was. Leerlingen werden door een leerkracht onheus behandeld. Dat is dan iets dat ik op diverse overlegfora aankaart.”

“Of vorige week toen hier een alleenstaande mama van vijf kinderen zat. Ik kreeg te horen dat haar dak dringend gerenoveerd moest worden, maar dat ze daar het geld niet voor had. Ik heb haar in contact gebracht met een project dat sociale leningen voorziet. Als het over grondrechten als onderwijs, wonen of werk gaat, ben ik als opbouwwerker vaak de brug tussen mensen en de organisaties die in deze thema’s gespecialiseerd zijn.”

Polarisering

In haar buurtwerking staat Emine vaak voor problemen die het niveau van de wijk overstijgen. De toenemende polarisering is daar een voorbeeld van. “Onlangs hadden we een bijeenkomst met de opbouwwerkers die met het thema ‘betere buurten’ bezig zijn. Iedereen had het over hoe het maatschappelijk debat steeds bitser wordt.”

“Op wijkniveau gaat het samenleven vaak als vanzelf, maar vanaf het er in de politiek en op sociale media over gaat, gaat alle fatsoen overboord. Mensen hebben een fantastische band met hun buur die van de andere kant van de wereld komt, maar toch betuigen ze luid hun steun aan racistische ideeën.”

Lees ook

Conviviaal samenleven in de superdiverse stad

‘100% Genks’ wil daar een antwoord op bieden. “Wij gebruiken de wijk om een maatschappelijk probleem mee op te lossen”, vindt Luc. “Wij gaan de wereld niet veranderen, maar we zeggen wel: ‘Zet deze bril eens op. Dan zie je de zaken positiever en misschien wel scherper.’”

Binnenkort gaan Luc en Emine het gesprek aan met voorbijgangers die de installatie uittesten. Maar ze zijn nog ambitieuzer. “We zijn er rotsvast van overtuigd dat Waterschei geen uitzondering is. Ook in andere wijken loopt het samenleven veel minder problematisch dan algemeen wordt aangenomen. Daarom gaan we een communicatieplan uittekenen om onze filmpjes ruimer te verspreiden. Ze kunnen helpen om op een realistischere manier naar onze superdiverse samenleving te kijken.”