‘Scholen hebben een unieke positie voor kwetsbare gezinnen’

Moeilijk bereikbare leerlingen

Tijdens de lockdown vonden scholen zichzelf heruit: stoepbezoeken om materiaal af te leveren en even te polsen hoe het gaat, geregeld eens bellen, sms’en, WhatsApp- of Facebookgroepen aanmaken. Veel scholen deden grote inspanningen om zoveel mogelijk leerlingen aan boord te houden en de leerkansen van leerlingen maximaal veilig te stellen.

‘Tijdens de lockdown vonden scholen zichzelf heruit.’

Ondanks al deze inspanningen bleef het toch moeilijk om sommige kinderen en jongeren te bereiken. Vaak groepen die ook zonder het coronavirus al minder kansen hebben.

Het zijn gezinnen die in armoede leven, bij wie het water aan de lippen staat, die niet zelf de school contacteren om hulp te vragen. Net in deze gezinnen leven kinderen en jongeren die tijdens de lockdown nood hadden aan extra contact, schoolmateriaal, instructietijd en begeleiding.

Tijdens een virusvrije periode worden deze kinderen en jongeren actief opgevolgd door de brugfiguur, zorgcoördinator, een CLB-medewerker of schooldirecteur. In deze coronatijd ligt dat allemaal moeilijker. Toch kan zo’n persoonlijke en aanklampende aanpak wonderen doen. Volharden in outreachend werk is een uitdaging voor het nieuwe schooljaar.

Brugfiguur

Scholen werken regelmatig samen met spelers uit het brede welzijnsveld om kwetsbare gezinnen te ondersteunen.

Zo’n samenwerking komt meestal tot stand wanneer een concreet welzijnsprobleem opgemerkt wordt. Denk bijvoorbeeld aan een lege brooddoos, onbetaalde schoolfacturen, slechte huisvesting, administratieve problemen, complexe gezinssituaties of beperkte ondersteuning bij leerproblemen.

Vaak is het de brugfiguur die het signaal oppikt, de ouders en scholen ondersteunt en samenwerkt met organisaties zoals OCMW, CAW, Huizen van het Kind of huiswerkinitiatieven.

Is er geen brugfiguur in de school, dan neemt een OCMW-medewerker, een zorgcoördinator of een CLB-medewerker de contacten op. Toch valt het die professionals moeilijker om, zoals de brugfiguur, aanklampend en outreachend te werken.

Schoolopbouwwerk

Schoolopbouw- en straathoekwerkers zijn net als brugfiguren vertrouwd met het outreachend werken. Ze kennen de scholen en de welzijnsorganisaties in de wijk door en door en leggen de brug tussen de twee. Tijdens de lockdown zagen we dat zij scholen ondersteunden in het bereiken van sommige gezinnen.

‘We moeten leren uit deze crisis.’

Organisaties vinden elkaar meer in tijden van crisis. Daar moeten we uit leren. Deze positieve samenwerkingen mogen nu zeker niet uitdoven. Ook voorbij de lockdown moeten we elkaar blijven vinden in en rond de scholen.

Unieke positie

Scholen hebben een unieke en bevoorrechte positie voor kwetsbare gezinnen.

Scholen kunnen heel laagdrempelig naar ouders stappen en een warme en ondersteunende relatie met hen opbouwen. De vraag is of ze hier tijdens het komende ‘pandemiejaar’ voldoende ruimte voor krijgen?

Voorlopig lijkt het van niet. De bewegingsruimte van scholen is beperkt. Het beleid focust vooral op het wegwerken van leerachterstand, maar scholen moeten ook aandacht hebben voor welzijnsproblemen bij kinderen en jongeren. Werken met kwetsbare gezinnen in en rond de school heeft immers ook een positieve impact op het leren van de kinderen.

‘Scholen die de sociale kaart kennen, hebben het minder moeilijk.’

Outreachend werken en samenwerkingen met welzijns-, sociale- en culturele organisaties kunnen soelaas brengen. Scholen met brugfiguren, en die scholen die de buurt en de sociale kaart kennen, zullen het de komende periode minder moeilijk hebben om kwetsbare ouders te bereiken.

Toeleider naar welzijn

De noden van kwetsbare gezinnen vallen niet weg tijdens een crisis, integendeel. We merken dat ouders in coronatijden de weg naar de school vinden met allerhande vragen over werkloosheidsuitkeringen, voedselbedeling, interimwerk en hun gezondheid.

Scholen die een sterke vertrouwensrelatie uitbouwen met ouders kunnen een belangrijk aanspreekpunt zijn voor kwetsbare gezinnen.

Helaas stellen we vast dat onderwijs en welzijn nog vaak twee gescheiden werelden zijn. Maar er is hoop. Nu bestaande samenwerkingen meer dan ooit hun nut bewijzen, moeten we ze verder verkennen en uitbreiden.

‘De school alleen kan de groeiende noden van ouders niet aan.’

Maar scholen moeten ondersteund worden om dit nog beter te doen. De school alleen kan de groeiende complexiteit van de vragen en noden van ouders niet aan. Het is ook niet hun prioritaire taak.

Lokale netwerken rond scholen

Beleidswerkers moeten daarom investeren in lokale netwerken rond scholen. Zorg dat scholen, opbouwwerkers en brugfiguren op de hoogte zijn van het hulpaanbod in de buurt. En laat het netwerk waar nodig nieuwe initiatieven opzetten.

‘Noden van kwetsbare gezinnen vallen niet weg in een pandemieperiode.’

Er zijn mogelijkheden genoeg. Denk bijvoorbeeld aan Huizen van het Kind die opvoedingsondersteuning bieden, een nabij huiswerkinitiatief of activiteiten van opbouwwerkers. Of een speel-o-theek, brede school activiteiten of een OCMW-medewerker die ouders helpt. Kijk naar bestaande initiatieven zoals ‘Kinderen Eerst’ in Gent of de vele brugfiguren die er zijn in Vlaanderen.

Het komend schooljaar zal waarschijnlijk niet van een leien dakje lopen. Scholen moeten de opgelopen leerachterstand proberen weg te werken. Maar daarnaast hebben kwetsbare kinderen en jongeren extra aandacht nodig. Het zet de draagkracht van scholen onder druk. Beleidsmakers moeten daar oog voor hebben. Ze moeten scholen ademruimte gunnen.