‘Onderwijs is de sleutel om generatiearmoede bij Roma te doorbreken’

Geen homogene groep

In ons land wordt er heel vaak gesproken over ‘de Roma’. Alsof deze etnische minderheid één homogene groep zou zijn met dezelfde manier van leven. Dat beeld klopt niet.

Roma komen uit verschillende werelddelen en culturen. Sommigen onder hen zijn sedentair, anderen leiden een nomadisch leven. En toch botsen die verschillende groepen al decennia op dezelfde problemen.

‘Kinderen uit Romagezinnen worden vaker geboren in kansarmoede.’

Zo hebben Roma het moeilijk om op de arbeidsmarkt in te stromen, leven velen in materiële deprivatie en worden kinderen uit Romagezinnen vaker geboren in kansarmoede.

Dat deze problemen blijven aanslepen, bewijst dat het voor Roma bijzonder moeilijk is om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Een fundamenteel probleem dat vaak aan de oorzaak van die cirkel ligt, is onderwijs. Of beter gezegd, het gebrek aan onderwijs.

Schoolverzuim

Het schoolverzuim onder Romakinderen ligt hoog en dat is niet alleen in België het geval. Al te vaak wordt beweerd dat dit enkel ligt aan het feit dat ouders hun kinderen niet naar school willen sturen. Simpelweg afdwingen van de leerplicht zou dan de wonderoplossing zijn.

Maar hoewel het zeker klopt dat er een gebrek aan onderwijscultuur leeft bij heel wat Roma, is de veronderstelling dat ze de noodzaak van onderwijs niet inzien veel te kort door de bocht.

Het participatieprobleem zit namelijk veel dieper. Participeren aan de samenleving is moeilijk als je vooral discriminatie ervaart, moet opboksen tegen negatieve beeldvorming, financiële problemen of onaangepaste huisvesting. Wil je Romakinderen toeleiden naar onderwijs, dan zal je deze problemen moeten oplossen.

Discriminatie

Al sinds mensenheugenis worden Roma over heel de wereld gediscrimineerd en krijgen ze te maken met racisme. Ze werden vervolgd tijdens de Tweede Wereldoorlog en weggepest uit verschillende Europese landen door anti-Romamaatregelen.

Ook vandaag is die discriminatie nog een feit, tonen Europese cijfers aan. Zo ziet 22 procent van de Belgen het niet zitten om een Roma als collega te hebben en wil 41 procent geen Roma als schoonzoon of -dochter.

‘Alomtegenwoordige discriminatie doorheen de geschiedenis heeft ervoor gezorgd dat heel wat Roma zich sociaal isoleren.’

Die alomtegenwoordige discriminatie doorheen de geschiedenis heeft ervoor gezorgd dat heel wat Roma zich sociaal isoleren en zich volledig terugtrekken binnen hun eigen gemeenschap.

De schrik om de stap naar het onderwijs te zetten en in een totaal andere wereld terecht te komen, is dan ook groot. Daarom is die discriminatie aanpakken broodnodig om hen toe te leiden naar het onderwijs. Dat kan onder andere door in te zetten op juiste en genuanceerde beeldvorming rond Roma.

Nazi’s

‘Zigeuner’ is een woord dat mensen maar al te snel in de mond nemen wanneer ze het hebben over Roma. Dat het een woord is dat door de nazi’s werd gebruikt om hen weg te zetten als vijand is helaas minder geweten.

Omdat deze term een pejoratieve lading heeft, gebruik je hem niet. Juiste beeld- en begripsvorming is namelijk cruciaal om Roma te integreren in het onderwijs.

‘De nazi’s gebruikten het woord ‘zigeuner’ om Roma weg te zetten als vijand.’

Ervoor zorgen dat de kinderen (en de ouders) zich veilig voelen in hun schoolse omgeving speelt een grote rol en kan enkel gerealiseerd worden wanneer we als samenleving op een correcte, onbevooroordeelde manier denken over Roma.

Dat start in scholen zelf. Roma zijn de grootste etnische minderheid van Europa. Toch wordt er op inhoudelijk vlak in lessen geen aandacht aan hen besteed. Jongeren laten kennismaken met hun verhalen zou ons al heel wat dichter brengen bij die correcte beeldvorming.

Financiële kopzorgen

Ook de financiële kopzorgen waar heel wat Roma mee te maken hebben, dragen bij aan het grote schoolverzuim. Voor heel wat gezinnen is het dagelijks leven al bijzonder duur, laat staan dat er geld is om hun kinderen naar school te sturen.

Naar school gaan kan net bijdragen aan het verlagen van de financiële druk voor ouders. Denk bijvoorbeeld aan gratis warme maaltijden die op school kunnen voorzien worden, of een gratis abonnement voor het openbaar vervoer. Dat zijn maatregelen die voor heel wat gezinnen welkom zouden zijn. Een goede samenwerking tussen het OCMW en de school is hier een belangrijke randvoorwaarde.

Aangepaste huisvesting

Tot slot speelt ook de huisvestingssituatie heel wat gezinnen parten. Er is nood aan huisvesting op maat die rekening houdt met de wens om in het grotere familieverband te kunnen blijven samenleven.

Het tekort aan sociale woningen zorgt ervoor dat heel wat Romagezinnen geen aansluiting vinden op de huizenmarkt, wat onder andere tot dak- en thuisloosheid leidt. Bovendien kan ook niet elk Romagezin aanspraak maken op een sociale woning. Housing first-trajecten kunnen voor die groep soelaas bieden.

‘Huisvesting speelt heel wat Romagezinnen parten.’

Door hun precaire woonsituatie slagen heel wat Roma er niet in om een stabiel leven uit te bouwen en geïntegreerd te raken in een gemeente. Dat leidt er onder andere toe dat hun kinderen niet naar school gaan.

De Vlaamse regering moet een voortrekkersrol opnemen op vlak van huisvesting voor deze groep, zodat precaire woonsituaties vermeden worden en Romagezinnen net als iedereen een leven kunnen uitbouwen waar zij dat willen.

Cruciale opdracht

Roma naar het onderwijs toeleiden, is geen eenvoudige opdracht. Louter afdwingen van leerplicht zal geen potten breken. Heel wat elementen spelen mee en ze moeten tegelijk aangepakt worden.

Lees ook

Hulp aan Roma: 'Elke stap is een stap'

Maar het is een cruciale opdracht: onderwijs is de manier bij uitstek om de vicieuze cirkel waar heel wat Romagezinnen al decennia in zitten, te doorbreken. Het is de manier om hen te integreren in de arbeidsmarkt en hen uit kansarmoede te halen.

Daarvoor is een sterk beleid nodig, op lokaal, regionaal en federaal niveau. Beste beleidsmakers, we rekenen op jullie.