Meer mensen met schulden: ‘Financiële stress wordt zwaar onderschat’

Het werkt

Al zeven jaar werk ik binnen het team schuldhulpverlening van Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) Antwerpen.

We lanceren via ‘BudgetInZicht’ activiteiten en tools die bijdragen aan de financiële geletterdheid en redzaamheid van mensen. Met vormingen, draaiboeken en methodieken ondersteunen we hulpverleners die werken met mensen die schulden hebben. En we stimuleren dialoog en debat op dit werkterrein, van deurwaarder tot cliënt.

‘De coronacrisis vergroot de groep mensen met financiële problemen. ’

Ik bespaar jullie de details, maar beetje bij beetje werpen al die initiatieven hun vruchten af. Natuurlijk kunnen we geen wonderen verrichten. Ook wij zien dagelijks mensen wegglippen. Of plots duiken mensen op die tot dan toe onder de radar bleven. Ook wij horen alarmerende signalen van gaten in het systeem, van te lange wachtlijsten.

Toch maken we, met vallen en opstaan, het verschil voor veel mensen die struikelen over schulden.

We maken ons zorgen

Maar we maken ons zorgen. En BudgetInZicht is niet de enige organisatie die bezorgd is: ook collega-schuldhulpverleners van OCMW’s,  gerechtsdeurwaarders en advocaat-schuldbemiddelaars zijn er niet gerust op.

Allemaal maken we ons zorgen over de groep mensen waarvoor geen enkel initiatief nog soelaas biedt. Ze zitten muurvast door het simpele feit dat hun budget ontoereikend is. Hun inkomens liggen veel te laag. Ze hebben geen marge meer om verder te snoeien in hun uitgaven. Voor deze groep lijken we niets te kunnen doen. Hier is het dweilen met de kraan open.

Uitstel van executie

En wat ons vooral zorgen baart: de coronacrisis maakt deze groep groter.

De kleine zelfstandigen wiens zaak de crisis niet kan overleven. Tijdelijk werklozen die hun spaarcenten moeten inzetten en nu geen tegenslag meer kunnen dragen. De mensen die een inkomen kwijt zijn omdat er een gezinslid zwaar ziek werd of overleden is. Mensen die altijd net het hoofd boven water konden houden maar nu de genadeslag krijgen. Mensen die al schulden hadden maar nu hun afbetalingsplannen niet meer kunnen volgen.

‘Na de crisis komen de schulden opnieuw uit de ijskast.’

Om de pijn te verzachten, zijn schuldeisers en deurwaarders tijdens deze crisis uitzonderlijk mild. Maar we moeten niet naïef zijn: dat is uitstel van executie. Rentes blijven lopen en na de crisis komen de schulden opnieuw uit de ijskast.

Extra ondersteuning

Er is ook hoopvol nieuws: OCMW’s kregen extra middelen om deze mensen financieel te ondersteunen via onder andere bijpassingen, leefloon, eenmalige toelages en voedselpakketten.

En al is dat een pak van mijn hart, toch kan ik geen victorie kraaien. Want die extra ondersteuning leidt onvermijdelijk tot bijkomende dossiers en administratieve druk bij sociale diensten, onthaalwerkingen en de schuldhulpverlening van OCMW’s en CAW’s. Zij hebben tijd en ruimte nodig om met deze mensen die steun nodig hebben, oplossingen te verkennen en uit te voeren. Zonder die tijd en mankracht, staan we geen stap verder.

Geld en tijd

Want financiële hulpverlening is een medaille met twee kanten. Mensen hebben vooral extra centen nodig. Maar dat is niet voldoende: ze hebben ook tijd nodig. Die kan benut worden om financiële vaardigheden bij te schaven, afbetalingsplannen te regelen of betalingsuitstel te onderhandelen.

‘Zonder tijd en mankracht, staan we geen stap verder.’

Die tijd is ook nodig om mentaal tot rust te komen. Financiële stress wordt zwaar onderschat. De stress om niet te kunnen voorzien in de basisbehoeftes van jezelf en je gezin, bepaalt je dagelijks gedrag en beïnvloedt je beslissingen. Toonaangevend onderzoek wijst op de langetermijneffecten van schaarste op je brein.

Het lijkt alsof je die bron van stress makkelijk kan wegnemen. “Geef extra middelen of zorg ervoor dat deurwaarders niet aan de deur komen kloppen.” Stress smelt dan als sneeuw voor de zon. Of dat is toch wat men hoopt.

Eigen ervaring

Helaas, zo eenvoudig is dat niet.

Ook ik kampte een tijd met financiële problemen. Al bij al vielen die nog mee. Dankzij de steun van mijn ouders, moest ik nooit als cliënt in de schuldhulpverlening stappen. Na een jaar was die donkere lucht weer opgeklaard.

Toch bezorgde die financiële stress me slaapproblemen en angstaanvallen. En al is die periode al een tijdje achter de rug, toch zindert ze nog na. Elke vorm van controleverlies kan bij mij de angst weer triggeren. Elke onverwachte financiële tegenvaller, doet mij mijn budgetplan overlopen. Waar ik vroeger uitermate stressbestendig was, heeft die periode ervoor gezorgd dat een stressvolle dag mij hartkloppingen bezorgt.

‘Financiële stress bezorgde me slaapproblemen en angstaanvallen.’

Ik ben niet alleen. Er zijn nog meer mensen die net als ik voldoende financiële vaardigheden hebben en een – net – toereikend inkomen. Toch ervaren ze door een toevallige tegenslag serieuze financiële stress. Ze zullen daar wellicht nog jarenlang last van hebben.

Ik heb dus veel redenen om bezorgd te zijn over de tsunami van schuldhulpvragen die na corona op ons afkomt. Een naslag op vlak van psychisch welzijn zal volgen en wellicht nog meer impact hebben.