‘Er is te weinig aandacht voor het psychisch welzijn van ouderen’

Kopzorgen

Een jaar lang gingen we als Vlaamse Ouderenraad onder de slogan ‘Kopzorgen Verdienen Zorg’ in gesprek met ouderen, zorgprofessionals en experten. Al die verhalen, ervaringen en visies geven een inkijk in de moeilijke weg die ouderen vaak afleggen om gepaste psychische hulp te vinden.

‘Ouderen vinden moeilijk de weg naar gepaste psychische hulp.’

De Ouderenraad, die binnen het Vlaamse beleid erkend is als spreekbuis van ouderen, komt tijdens deze Ouderenweek naar buiten met 22 beleidsvoorstellen die de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen naar een hoger niveau moeten tillen.

Breng psychische hulp tot bij ouderen

Zorgprofessionals spelen een belangrijke rol in het omgaan met kopzorgen van ouderen.

Dat bevestigt Leo (68), die te horen kreeg dat hij ongeneeslijk ziek is. “Ik voel mij erg gesteund door het oncologisch team dat mij behandelt. Dat team is multidisciplinair samengesteld: dokters, verpleegkundigen, diëtisten en psychologen streven samen naar de beste zorg.”

“In feite ben ik een geprivilegieerde patiënt. Omdat ik er al zo lang opgevolgd word, ken ik er iedereen. Bijna elke keer als ik langsga voor een behandeling, klopt de psycholoog aan voor een gesprek. Ik heb veel aan die gesprekken. Soms praten we over alledaagse beslommeringen, een andere keer komen grote levensvragen aan bod.”

Maar hoewel ouderen veel hebben aan de steun van hulpverleners, blijkt de match tussen psychische zorg en ouderen, lang niet evident. En al helemaal niet voor ouderen die moeilijk bereikbaar zijn.

Moeilijk bereikbare ouderen

“We zijn al lang aan het uitzoeken hoe we de moeilijkst bereikbare ouderen toch kunnen bereiken”, vertelt Mikis Dormaels van het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Elder in Brussel in het kader van de campagne.

‘Outreachend werken kan een wereld van verschil maken.’

“Zeker in grote steden glipt die doelgroep door de mazen van het net. Daarom werken we samen met organisaties waar ouderen al over de vloer komen. Via die organisaties laten we mensen kennismaken met ons en leggen we hen uit wat we doen. Door regelmatig op die plaatsen langs te gaan, herkennen ouderen ons en krijgen ze vertrouwen. Dat maakt het makkelijker om in gesprek te gaan.”

Dat ervaart ook Els Aerssens, eerstelijnspsychologe in een lokaal dienstencentrum in Gent: “De bezoekers van het lokaal dienstencentrum weten dat we er zijn. Dat doet heel veel. Doordat ik mij in de leefwereld van ouderen begeef, ben ik snel bereikbaar als ze nood hebben aan een gesprek.”

Outreachend werken of hulp en ondersteuning naar de ouderen brengen, kan dus een wereld van verschil maken. Fysieke drempels vallen weg. Ook de inbedding van een eerstelijnspsychologische functie in een wijkgezondheidscentrum of lokaal dienstencentrum, verkleint de drempel richting psychologische hulp. De Vlaamse Ouderenraad pleit ervoor om dergelijke outreachende praktijken breder te verspreiden en te verankeren.

Professionals moeten signalen oppikken

Van hun kant geven sociale professionals aan dat ze vaak de nodige kennis en vaardigheden missen om geestelijke gezondheid bespreekbaar te maken, ook al zijn ze een belangrijk aanspreekpunt voor ouderen. Daardoor worden signalen te laat en onvoldoende opgevolgd.

‘Het is een taak voor zorgprofessionals om ogen, oren en een neus te hebben die kunnen zien, horen en ruiken dat er iets scheelt.’

“Het is een belangrijke taak voor zorgprofessionals als huisartsen, thuisverpleegkundigen, sociaal werkers en kinesitherapeuten om ogen, oren en een neus te hebben die kunnen zien, horen en ruiken dat er iets scheelt. Ze moeten niet zelf kunnen diagnosticeren en handelen, maar wel opmerken dat er iets niet goed zit”, stelt ouderenpsycholoog Luc Van de Ven (Universitair Psychiatrisch Centrum KULeuven).

“Een aantal uitdagingen zijn heel typisch en specifiek bij oudere generaties. Maar dat kom je als professional vaak veel later te weten”, bevestigt psychologe Els Aerssens. “Pas afgestudeerden weten dat niet, omdat het hen nooit verteld wordt. Zelf zien ze dat ook als een grote leemte in hun opleiding, want daardoor pikken ze signalen van psychisch onwelzijn niet tijdig op, weten ze niet hoe ze er best op reageren of stellen ze de verkeerde diagnose.”

Lees ook

‘Psychosociale problemen van ouderen worden onderschat’

Virginie Delberghe, hoofdverpleegkundige op de psychogeriatrie van AZ Delta, vindt dat het onderwijs moet veranderen: “Psychogeriatrie moet ook aan bod komen in de studierichtingen verpleegkundige, ergotherapie of maatschappelijk werk. Het thema moet door alle welzijnsprofessionals gedragen worden.”

Het aanbod in verdiepende opleidingsmomenten en praktische trainingsmodules versterken, is daarom een ander voorstel van de Vlaamse Ouderenraad.

22 voorstellen voor het beleid

Het afgelopen jaar bracht de Vlaamse Ouderenraad ervaringen van ouderen, praktijkmedewerkers en professionals onder de aandacht. De bundeling op onze website laat zien dat er heel wat waardevolle initiatieven zijn die zaken doen bewegen, maar dat die initiatieven vaak versnipperd en weinig verspreid zijn. Het structurele beleid ontbreekt.

Onze conclusie is dat beleidsmakers te weinig aandacht hebben voor het psychisch welzijn van ouderen. Zij moeten hun rol spelen en een structureel beleid vormgeven.

Om de bevoegde ministers aan te zetten tot actie, formuleren we daarom 22 beleidsaanbevelingen. Deze gaan onder meer over de toegankelijkheid en betaalbaarheid van psychische hulp voor ouderen, het inzetten op veerkracht en het versterken van de aandacht voor pyschisch welzijn binnen de residentiële ouderenzorg. Hier lees je ze allemaal.