Directeur CLB: ‘Onze jongeren verdienen een Minister van het Kind’

Iedereen over de meet

Een Centrum voor Leerlingbegeleiding (CLB) pakt de hindernissen aan die kinderen en jongeren ondervinden tijdens hun schoolloopbaan. Die waaieren breed uit: een moeilijke thuissituatie bespreekbaar stellen zodat die terug veilig wordt, helpen bij het opgroeien met een beperking, jongeren die schoolmoe zijn terug perspectief geven en de impact van leerstoornissen verminderen.

‘Gelukkig gaat het met veel kinderen nog steeds goed.’

De school is een belangrijke parnter van het CLB, maar valt er niet mee samen. Wanneer het nodig is voor de leerling, laten we de school los en werken we intens samen met een breed netwerk van dienst- en hulpverleners. We nemen op deze manier een bijzonder belangrijke maatschappelijke rol op ons.

Reality check

En dan de praktijk.

Het aantal aangemelde problemen overstijgt ruimschoots de draagkracht van CLB-medewerkers. Ze zien steeds meer jonge kinderen en de ernst van de problemen neemt toe.

Ook onze eerste partner, de scholen, zitten met de handen in het haar. Ze worstelen met superdiversiteit, met een generatie tieners die school vaak saai vindt en met vaak afwezige of al te assertieve ouders. Daarnaast zijn er terechte alarmkreten rond het lerarentekort en de dalende onderwijskwaliteit.

Dat onze andere partners -hulpverleners en sociaal werkers- met gelijkaardige problemen kampen, hoeven we op Sociaal.Net niet uit te leggen.

Idealisten die het verschil maken

Gelukkig gaat het met veel jongeren nog steeds goed. Ze weten zich staande te houden in de snel veranderende wereld waarin ze opgroeien en nemen hun eigen ontwikkelingsproces in handen. Nota bene twee sterktes die ook voor het onderwijs cruciaal zijn.

Gelukkig blijft het onderwijsveld bevolkt door heel wat idealisten die het verschil maken en bakens zijn voor opgroeiende kinderen en jongeren. Maar wat als straks ook de energie van die idealisten uitgeput is?

Een probleem komt nooit alleen

Ik ben ervan overtuigd dat ook een CLB sterker het verschil kan maken. Maar dan zal het absoluut noodzakelijk zijn om ontwikkelingsproblemen van jonge mensen vanuit een breder perspectief te benaderen. 

Lees ook

Sociaal werk op school: ‘Ik kan vaker niet helpen dan wel’

Want een probleem komt nooit alleen. Vervelend gedrag op school wijst veelal op een gebrek aan structuur en regels elders. Of aan overbevraagde leerkrachten die proberen te overleven door de teugels strakker aan te trekken. Kansarmoede heeft ook alles te maken met minder mentale bandbreedte voor een stimulerend opvoedingsklimaat. Professionele druk bij ouders maakt het inbouwen van rustmomenten bij kinderen moeilijk. Lerarentekort en dalende onderwijskwaliteit gaan hand in hand.

Een oplossing kan niet gefragmenteerd zijn

Als problemen zo complex en verweven zijn, waarom stellen vakministers dan ééndimensionele oplossingen voor? Op verschillende plaatsen plakken ze pleisters. Maar ze laten na om fundamentele oorzaken bloot te leggen, deze te benoemen en een aanzet te geven tot mogelijke oplossingen.

‘Als problemen zo complex en verweven zijn, waarom stellen vakministers dan ééndimensionele oplossingen voor?’

Ik reik enkele perspectieven aan, als aanzet om breder te gaan denken.

Herdefineer onderwijskwaliteit. Er is veel internationaal onderzoek over onderwijskwaliteit, PISA en PIRLS. Er gaat daarbij veel aandacht naar scores op vlak van kennisverwerving. Die resultaten worden bepaald door de kwaliteit van je voedingsbodem. Zonder responsieve leerkrachten en autonoom gemotiveerde leerlingen kan je niet hoog scoren. Laten we ook de staat van die voedingsbodem meten en ingrijpen waar dat effectief is.

Omarm variatie. Kinderen en jongeren verschillen in hun mogelijkheden, talenten en gedrag. Laat ons die variatie omarmen in plaats van breuklijnen in te stellen zodat wie buiten het gemiddelde valt geremedieerd moet worden.

Stop het individualiseren van problemen. We maken ons zorgen over het gebrek aan motivatie bij jongeren of het negatieve zelfbeeld dat velen hebben. Hier moeten jongeren de specifieke zorg en aandacht krijgen die ze nodig hebben. Maar het is al te makkelijk om die problemen allemaal op conto van individuele jongeren te schrijven. We moeten ook ingrijpen op de maatschappelijke oorzaken van deze problemen.

Ondersteun ouders. Ouders zoeken met vallen en opstaan naar een balans tussen gezin en werk. Heel wat gezinnen happen ook financieel naar adem. Het ontbreekt ouders vaak aan tijd en mentale ruimte om rust en een positief opvoedingsklimaat te bieden. Investeer in een verlengd bevallingsverlof tot een jaar en een aansluitende gegarandeerde kinderopvang zodat socialisatie en taalverwerving al gebeurt voor de instap in onderwijs. Dit zal tegelijk de opstart naar kleuteronderwijs vergemakkelijken. Leg effectief, zoals kinderpsychiater Binu Singh terecht stelt, de nadruk op die eerste duizend dagen in het leven van een kind.

Responsabiliseer ouders. Als onderwijs in ons land quasi gratis is, dan mag daar ook iets tegenover staan. Maak van de inschrijving op school een wederzijds engagement.

Een kansenrijke vrije tijd. Ontwikkelen en opgroeien, kan niet de verantwoordelijkheid van onderwijs alleen zijn. Om talent maximaal te benutten, kan een veralgemeend naschools aanbod jongeren bijkomend stimuleren om zich te ontwikkelen en voorkomen dat (niet-begeleide) vrije tijd ontspoort tot een gijzeling door sociale media, gaming, druggebruik of jeugddelinquentie.

Verleg budgetten naar algemene preventie. Ontwerp een omgeving waarin kinderen en jongeren zó leven dat problemen niet hoeven te ontstaan. Veerkrachtige tieners slagen er beter in om te gaan met de emotionele golven van de puberteit en zijn beter in staat om een tegenslag te relativeren.

Installeer een Minister van het Kind. Net omdat een kind en een jongere in grote mate het resultaat zijn van de context waarin ze opgroeien, school lopen, hun vrije tijd beleven… is een geïntegreerde en daadkrachtige preventie én aanpak van de problemen van vandaag noodzakelijk. Naar buitenlands voorbeeld (bijvoorbeeld Portugal, Denemarken, Ijsland) pleit ik voor één Minister van het Kind die de domeinen Onderwijs, Gezin, Welzijn en Jeugd verenigt.

Breed nadenken

Een deel van deze recepten zijn bekend, maar er wordt onvoldoende op ingezet. Andere vergen wellicht verder debat, maar laat ons vooral breed nadenken.

Willen we onze toekomst verder uitbouwen, dan moeten we stevig investeren in onze kinderen en jongeren. En met méér volharding dan vandaag.