Afstand en nabijheid: ‘Ik wil alleen maar echt zijn’

Een gesprek op school

Een vader van een Syrisch gezin klopt aan bij het Centrum voor Leerlingenbegeleiding. Zijn elfjarige zoon blokkeert telkens hij een toets maakt. Ik leg een gesprek vast en zorg dat ook een Arabische tolk aanwezig is. Het gezin verblijft nog niet zo lang in België.

‘De vader gaat plots gretig in op mijn woorden.’

Het gesprek vindt plaats op school. Ik stel veel vragen, de gespannen vader antwoordt zo goed en eerlijk mogelijk. Toch merk ik terughoudendheid. Of is het verlegenheid, schaamte, de neiging om te willen verantwoorden, om goed over te komen? Ik kan er niet meteen mijn vinger op leggen.

Prestatiedruk

Het gesprek kabbelt voort. Ik vraag hem wanneer die stress bij zijn zoon opdook. Ik merk dat de vader aarzelend naar de tolk kijkt en stel hem gerust door te zeggen dat er geen foute antwoorden zijn.

Hij blijft aarzelen, tot ik suggereer of de stress van zijn zoon misschien opdook sinds het gezin in België arriveerde. Kan het te maken hebben met het gevoel dat hij hier in België heeft, een druk om altijd te moeten presteren?

De vader gaat plots gretig in op mijn woorden. Hij vertelt meteen hoe ook hijzelf die druk ervaart: “Hier ben je pas van tel als je goed presteert op het werk.” De tolk, een Nederlander die al even in België woonde, treedt de vader lachend bij: “Hij heeft een punt want dat gevoel heb ik ook.”

Keerpunt en vertrouwen

Op dat moment flap ik spontaan uit: “Amai, om nog maar over mezelf te zwijgen: ook hier ligt de lat soms hoog en dat maakt me zenuwachtig”, gevolgd door een heel diepe zucht. Mijn beide gesprekspartners merken aan mijn toon en draaiende ogen dat ik een zware week achter de rug heb.

Mijn spontaniteit en impulsiviteit namen het van me over. Dat gebeurt vaak onbewust en per ongeluk. Het hoort bij wie ik ben. Toch volgt er geen gênante stilte omdat ik mijn professionele houding even laat varen. Integendeel, de sfeer ontdooit helemaal. We maken een grapje over de moeilijkere periode die we achter de rug hebben.

‘De terughoudendheid was volledig verdwenen.’

Het was een kantelmoment dat ik niet snel zal vergeten, ook al is het moeilijk om precies uit te leggen waarom. Ik gaf een stukje prijs van wie ik echt ben. De terughoudendheid was volledig verdwenen. De vader reageerde met een warme blik, vol herkenning.

Het gesprek eindigde ontspannen. Ik gaf nog uitleg over mijn manier van werken, maar na enkele zinnen onderbrak de vader me: “Je hoeft mij niet te vertellen wat je precies wil doen. Ik heb er alle vertrouwen in dat jij mijn zoon kan helpen. Dankjewel.“

Getrainde hulpverleners

We leren in onze opleiding over het belang van professionele distantie. We noemen het distantie omdat we geen afstand willen creëren, maar eerder ruimte. Er wordt ons aangeleerd hoe we best zo objectief mogelijk zijn ten aanzien van cliënten. Hoe belangrijk het is je eigen emoties niet de overhand te laten nemen. Want door een gebrek aan distantie handel je niet professioneel of ben je niet de expert waarop mensen beroep willen doen.

Hulpverleners worden hierin zodanig getraind dat ook ik in een aangeleerde reflex kies voor die professionele afstand. Maar ik wil hulpverleners graag ook de andere kant laten zien. Hoe mijn authenticiteit in dat ene gesprek bijvoorbeeld net erg helpend was, ook al strookt dat misschien niet meteen met de theorie.

Echtheid primeert

Al zijn professionele afstand en authenticiteit niet noodzakelijk elkaars tegenpolen, toch kunnen ze met elkaar botsen. We nemen als deskundigen soms zoveel ruimte in dat het intimiderend wordt voor de kwetsbare mensen die tegenover ons zitten. Want de expert kent er alles van.

‘Bega als juf of meester zelf eens een blunder. Je zal merken dat de stress bij kinderen reduceert.’

Op dat moment doen we ons anders voor dan we zijn, minder authentiek, minder echt. Dat kan voor ongemak zorgen bij de andere.

Toch blijven ook hulpverleners mensen die er misschien wel wat van kennen maar evengoed de mist in kunnen gaan. Dus primeert echtheid. Ik geloof dat authenticiteit ook het minst vermoeiend is voor jezelf als hulpverlener. Leerkrachten die me vragen hoe om te gaan met onzekere of faalangstige kinderen, geef ik steeds hetzelfde advies: “Bega als juf of meester zelf eens een blunder. Je zal merken dat dit goede voorbeeld de stress bij deze kinderen reduceert.”

Vertrouwen en verbinding

Jongeren die in de jeugdhulp verblijven, zijn vaak getuigen van deze dynamieken: “Opvoeders kennen vaak heel ons verhaal, ook de meest intieme gebeurtenissen uit ons leven. Omgekeerd moeten wij het vaak stellen met de naam van onze begeleider. Moeilijk hoor, een band opbouwen met iemand die zichzelf nooit laat zien.”

Ze hebben gelijk. Laat professionele afstand je echtheid niet in de weg staan. Je kan zo gemakkelijk de verschillen tussen elkaar kleiner maken, gewoon door open te zijn over je eigen worstelingen. En juist dat kan voor vertrouwen en verbinding zorgen.

Authenticiteit en gesprekken over opvoeding 

In het eerste contact met ouders voel ik vaak wantrouwen en terughoudendheid. Ze zien me als een expert en weten niet meteen hoe ze daarmee om moeten gaan. Hoe meer authentiek ik ben, hoe kleiner die afstand.

Lees ook

Jongere aan begeleider: ‘Blijf vooral gewoon tegen me doen’

Ik zie hoe ouders meteen ontspannen als ik vertel hoe ik zelf heb geworsteld met het ouderschap. Het is niet omdat ik ouders tips geef over opvoeding, dat ik zelf netjes al die tips opvolg en een perfecte mama ben.

Ik leg uit dat ik af en toe zelf even moet ademen om rustig te blijven. Ik vertel hoe mijn kinderen reageren als ik me dat niet lukt en ik toch over mijn toeren ben. Ouders lachen en vertellen honderd keer meer in een gesprek na zo’n voorbeeldje. We erkennen elkaar in onze rol, verbonden door gevoelens van vreugde en falen.

Jezelf blijven

Ik pleit voor authenticiteit, altijd en overal. Het maakt me een betere hulpverlener en een gelukkiger mens.

“Ik wil alleen maar echt zijn” is één van mijn favoriete quotes. Dit geldt voor alles in mijn leven, zowel privé als professioneel. Ik wil anderen zo goed en zo veel mogelijk helpen, maar zal hierbij altijd mezelf blijven.