Column

Van gevangenis naar zorg

We moeten luisteren naar geïnterneerden

Peter Dierinck

Peter Dierinck

Peter Dierinck is medewerker van vzw Psyche en psycholoog in het Psychiatrisch Centrum Gent-Sleidinge. Hij werkt momenteel binnen een pilootproject ‘Kwartiermaken’.

Dossier:  

© Unsplash/Tanner Mardis

geïnterneerden

© Unsplash/Hello I’m Nik

Schakelteam

“Wij adviseren een forensisch residentiele opname.” Het is even schrikken om dit advies van het schakelteam te lezen. Het betekent dat ze aanraden om onze begeleiding in de afdeling van de psychiatrische instelling waar hij nu enkele jaren verblijft, te stoppen.De door de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid voorziene ‘schakelteams internering’ faciliteren de doorstroom van geïnterneerden naar maatschappelijke integratie, zowel vanuit de strafinstellingen als vanuit de zorgvoorzieningen.

Nochtans geloven we op de afdeling in zijn project, hoe moeilijk hij het soms heeft. We zoeken voor hem een woning, met de bedoeling om hem intens aan huis te laten begeleiden.

Bedankt

Hij ligt vaak nog in bed als ik langskom. Ik wacht even op de gang of in het lokaal waar het gesprek zal plaatsvinden. Na enkele minuten is hij aangekleed.

In sommige gesprekken weet hij niet goed wat te zeggen. Hij bedankt me iedere keer weer om langs te komen. Hij lijkt het niet gewoon bezoek te krijgen, want hij vraagt me hoe hij daarop moet reageren. “Moet ik jou bedanken?”

‘Moet ik jou bedanken?’

Tijdens alle vorige opnames zijn er nooit gesprekken geweest. Eén intakegesprek, daar bleef het meestal bij. Hij liep gewoon wat rond op de afdeling en volgde de verplichte therapieën meer niet dan wel, wat leidde tot berispingen.

Puzzelen

“Niet te activeren,” stond er dan in zijn dossier. Nergens staat er dat hij erg goed is in puzzelen, dat dat hij daar soms uren mee bezig kan zijn. “Ik kreeg mijn eerste puzzel van een oom die het goed met mij voorhad,” voegt hij er aan toe. Er werd met deze oom nooit contact opgenomen, nochtans in zijn beleving een zeer belangrijk persoon.

In andere gesprekken neemt hij volop het woord en uit hij zijn ongenoegen. Hij lijkt zich telkens weer te moeten overtuigen dat het niet normaal is dat je tijdens je jeugd zoveel wordt geslagen. Hij voelt het als steun, wanneer ik bevestig dat dit inderdaad niet normaal is.

Eindpunt

We hebben een vertrouwensband, basis voor alle werk. Hij praat over dat moment dat bij hem de stoppen doorsloegen. Hij gaf degene die hem pestte, kwelde en sloeg een oplawaai. Een eindpunt voor alle miserie die hij moest dragen.

‘Wie verbaal minder sterk is, wordt minder gehoord.’

Een eindpunt dat hem duur te staan kwam want hij wordt geïnterneerd. De feiten dateren van jaren geleden. Er zijn sindsdien geen agressie-incidenten meer geweest. Hij wil nu verder met zijn leven.

De kwaadheid voorbij geraken, de kwaadheid die hem bindt aan de veroorzaker van zijn lijden, degene die verondersteld werd van hem te houden, is een hele opgave. Het telkens weer herhalen van wat hem overkwam, levert hem in de verslagen op de afdeling opmerkingen op als: “Hij vertelde deze avond zijn gewone verhaal.”

Dat herhalend vertellen van wat hem overkwam, roept bij de toehoorder een gevoel van verveling op. Hij wil gehoord worden, maar hoe meer hij herhaalt, hoe minder er wordt geluisterd. Wie verbaal minder sterk is, wordt minder gehoord.

Echt luisteren

Het echte luisteren bestaat er in door alle herhalingen heen de nuances en de verschuivingen in zijn verhaal te ontdekken. Op die manier beluisterd worden, is hij niet gewoon.

‘Of het nu lukt of niet, we zullen er zijn.’

Het andere nieuwe is dat hij keuzes krijgt en dat wij hem vanuit de psychiatrie willen steunen in die keuze. Geen ‘nee’ vanuit een zogenaamd beschermen en dus tegenhouden, maar een ‘doe maar’. Of het nu lukt of niet, we zullen er zijn. Probeer maar.

We sluiten geen deur waar hij moet tegenaan beuken maar bieden hem een open deur. Die open deur lijkt hem best angstig te maken. Voor het eerst komen er vragen over de manier waarop hij zijn toekomst kan invullen. “Zal ik niet op mijn gezicht worden geslagen als ik alleen woon?”

De hem aangedane agressie was zo arbitrair dat ze ook nu zomaar zou kunnen opduiken zonder reden, zonder aanleiding. “Durf ik echt de instelling te verlaten?” De open deur uitlopen is hem minder vertrouwd dan het protest tegen de gesloten deur.

We komen op nieuw terrein. Daar ligt de kans om de herhaling van de boosheid achter te laten. Hij ontdekt het spannende van een ‘ja’, tegenover het afsluitende van een ‘nee’.

Baksteen op de maag

En dan valt dit advies als een baksteen op de maag. In de forensische afdeling waar hij naartoe moet, zullen ze werken aan daginvulling en structurering. Laat dat het tegenovergestelde zijn van onze aanpak.

‘Wij zoeken naar een kwaliteitsvol leven.’

Wij proberen te luisteren naar wat hij aangeeft als belangrijk. Er wordt weinig van buitenaf opgelegd, dat is hem al zo vaak overkomen en het had alleen maar een averechts effect. De werking op onze afdeling zoekt naar een kwaliteitsvol leven.

Het lijkt ons belangrijk dat meer psychiatrische instellingen zich in die zin gaan openstellen voor geïnterneerde mensen. En als vervolg op zo’n begeleiding moeten we meer inzetten op mobiele teams die werken vanuit inclusie en kwartiermaken. Op deze manier kunnen geïnterneerden zich opnieuw inschakelen in de maatschappij.

Van gevangenis naar zorg

Nu de weg van de gevangenis naar zorg voor geïnterneerden echt is ingezet, wordt het hoog tijd om te spreken over wat die zorg dan wel precies inhoudt.

Als we geïnterneerden zien als mensen met eigen interesses, ideeën, wensen en dromen dan kan bij de zorg de focus toch niet alleen liggen op het risico op herval, dwang of vrijheidsberoving?

De breuklijn tussen veiligheid en inzetten op een kwaliteitsvol leven, ligt niet tussen justitie en de geestelijke gezondheidszorg. Nogal wat mensen uit justitie steunen het denken rond levenskwaliteit van geïnterneerden. Deze vaststelling zorgt ervoor dat hij en ik, en de mensen van de afdeling blijven, hopen op een menselijke benadering. Dat hij met een intense begeleiding aan huis zijn plaats in de maatschappij kan innemen.

Reacties

We zijn benieuwd naar je mening!
Blijf hoffelijk, constructief en respectvol

 

Elke reactie wordt gemodereerd. Lees hier onze spelregels. Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd.