‘Soms heb ik goesting om hem tegen de muur te plakken’

Warhoofd

“Soms heb ik goesting om hem tegen de muur te plakken.” Het zijn gevleugelde woorden die elke hulpverlener met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid al eens heeft uitgesproken.

‘De lijst met stielen en ongelukken is stilaan eindeloos maar de jongeman lijkt er geen lessen uit te trekken.’

En als je die woorden nog niet hebt uitgesproken, dan hebben ze vast minstens één keer in je hoofd rondgespookt, alwaar de ronddwalende stem der frustratie en machteloosheid ze stilletjes zitten schreeuwen heeft. Tot je de broodnodige moed hebt gevonden en de gast in kwestie toch het voordeel van de twijfel geeft.

Mats

Ik zit niet echt op mijn gemak te wachten in het groezelige en verwaarloosde appartement van 24-jarige Mats.Mats is een pseudoniem. Dit verhaal is ook niet het unieke verhaal van één persoon, wel liet Iwein zich vooral inspireren door het leven van één van zijn vroegere cliënten. Die jonge man las de column en gaf zijn goedkeuring voor publicatie.

Het is niet de eerste keer dat ik bij hem op huisbezoek ben. Maar ik stel vast dat de hygiëne en zijn algehele slordigheid een nieuw hoogtepunt hebben bereikt. Mijn bulderende-duivel-op-mijn-schouder laat weten dat mijn werk hier in feite helemaal geen ruk uitmaakt.

Hoe vaak heb ik de kerel al niet uit de shit gehaald en voor nog meer gedoe behoed? De lijst met stielen en ongelukken is stilaan eindeloos maar de jongeman lijkt er geen lessen uit te trekken.

Niet opgeven

Ik probeer terug te vechten, want opgeven kan hier niet de bedoeling zijn. Toch is het moeilijk. En misschien moeilijker en moeilijker.

‘Op de salontafel liggen nog wat overschottekes coke.’

De voorbije dagen hebben mij niet veel slaap gegund. Mijn vermoeidheid drukt mijn innerlijke optimist en vermogen om te relativeren keihard de kop in. Ik moet me herpakken tegen het moment dat Mats de keuken komt uitgestrompeld.

Hij heeft me, zoals elke keer, een niet echt fantastische kop koffie gemaakt. Maar ik weet dat de inspanning hem moeite kost en de gedachte dat hij het waardeert dat ik opnieuw langskom, laat de koffie net iets beter smaken. Ik doe er voor alle zekerheid toch wat extra suiker in.

Lumineus idee

Plots kom Mats met een lumineus idee en zegt: “Ik zie dat ge precies nogal moe zijt. Kan dat? Awel, we hebben hier gisteren met kameraden een feestje gehad. Er ligt er trouwens nog ene in mijn kamer te slapen, maar dat stoort niet, he. Kijk, op de salontafel liggen nog wat overschottekes coke. Anders moet ge dat proberen? Dan gaat ge direct wakker zijn. De restjes zijn altijd ’t beste.”

Ik bekijk hem met verbaasde blik, wil een zin beginnen, maar Mats is mij voor. Hij schiet hoestend in de lach, herpakt zich en zegt: “Ah ja, da’s juist, gij gebruikt geen drugs. Ge hebt groot gelijk. In feite is er niks goed aan, buiten dat ge u dan efkes goed voelt. Dju man, ik wou dat ik dat ook kon. Wie weet, ooit! Dan gaat ge fucking fier op mij zijn.”  

*bulderhoestlach*

Papa verslaafd, mama in opname

Mats haalt de bungelende sigaret uit zijn mond, zet zich neer en vertelt tijdens dit bizarre ochtendlijke moment over de zoveelste opname van mama. Ooit was ze een pientere dame met een vaste job en een standvastig karakter. Maar haar echtgenoot viel jaren geleden ten prooi aan het niets ontziende roofdier, genaamd alcohol.

‘Zijn gezin leefde in een chaotische storm van ruzies, onzekerheid, geweld, financiële tegenslagen en algehele wanhoop.’

Sindsdien leefde het gezin in een chaotische storm van ruzies, onzekerheid, geweld, financiële tegenslagen en algehele wanhoop. Elke poging de boel te redden, kreeg mama met een fikse, soms letterlijke, dreun terug in haar gezicht.

Haar wil om zaken te veranderen en aan te pakken nam een diepe duik richting chronische depressie en een indrukwekkend aantal suïcidepogingen. Mats en zijn kleine broer ondergingen het allemaal en stonden met lede, naïeve ogen toe te kijken hoe hun eigen kansen en die van hun ouders opgingen in de zengende vuurzee van de neerwaartse spiraal die kansarmoede heet.

Overleven

Alle zekerheden werden de nek omgedraaid en wat in al zijn triestheid en eenzaamheid overbleef, was een vage, obscure notie van overlevingsdrang.

‘Wat zou jij doen als je als kind in zo’n onmetelijk oneerlijke strijd werd gegooid?’

Dat overleven uitte zich op allerlei manieren. Van ongezonde gewoontes tot – in onze ogen – idiote beslissingen. De vraag is altijd: Wat zou jij doen als je als kind in zo’n onmetelijk oneerlijke strijd werd gegooid? Uiteindelijk is kleine broer op internaat beland, trok Mats het huis uit en gingen mama en papa uit elkaar.

Papa woont nu nog steeds als enige in het huis waar het gezin ooit menige avond enthousiast ‘Wie Is Het?’en ‘Levensweg’ speelde. Het is uiteindelijk niet de levensweg geworden die iedereen in gedachten had. Eenmaal die wensdroom finaal aan diggelen werd geslagen, nam mama dit grote falen op als haar verantwoordelijkheid. Ze sleepte zich van overdosis naar overdosis en van opname naar opname.

Jupiler

Papa gaf zich volledig over aan torenhoge stapels bakken Jupiler en verloor zijn job. Mats belandde met de hakken middenin de sloot en gaf de brui aan zijn middelbare studies.

‘Mats belandde met de hakken middenin de sloot.’

Niemand in het gezin leek iets om die beslissing te geven. Elk gezinslid was zodanig intens met de eigen hoop miserie bezig dat er geen ruimte meer was voor bekommernis, laat staan te functioneren als onontbeerlijke steunpilaar.

Van zijn laatste lesuur op school tot op dit moment, dat we opnieuw samen in zijn smerige zetel zitten, is Mats van job naar leefloon en omgekeerd gesprongen.

Herpakt

Ook al is het vandaag bijzonder moeilijk mij te focussen op een rooskleurige toekomst voor Mats, het bovenstaande relaas doemt onvermijdelijk in mijn gedachten op, samen met het besef dat ik dit immer mee in rekening moet brengen als mijn frustraties, machteloosheid en wanhoop de bovenhand dreigen te krijgen.

‘Mijn lat moet een pak lager liggen, onze samenleving legt ze al hoog genoeg.’

Die rekening spreekt keer op keer in het voordeel van Mats: een jonge kerel die van jongsaf aan brute mokerslagen te verwerken kreeg en die vertwijfeld pijlen probeert te maken van het rotte hout dat hem toebedeeld werd.

Het naarstige, koppige engeltje op mijn schouder lijkt te ontwaken en ik realiseer mij nog maar eens een keer dat mijn lat een pak lager moet liggen. Onze samenleving legt de lat al hoog genoeg.

Zoiets als vzw De Lage Lat. Ik mag me niet van de wijs laten brengen door de drang naar perfectie, de haastigheid, de misselijkmakende verslaving aan hogere cijfers en grootste onderscheidingen.

Lat mag later

Ik neem nog een slok van mijn waanzinnig hard gesuikerde koffie en neem mijn laptop en een hoop papieren uit mijn rugzak. Een VDAB-medewerker heeft me gevraagd om Mats zijn paperassen in orde te brengen. Vermits ze een met rasse schreden naderende deadline meegaf, kunnen we niet anders dan aan de slag gaan.

Lees ook

‘Wie ooit worstelde met alcohol blijft zijn hele leven kwetsbaar’

Mats schenkt zichzelf nog een kop koffie in en steekt een nieuwe sigaret op. Met een geniepige glimlach tovert hij zijn identiteitskaart en kaartlezer tevoorschijn en ziet bij mij dezelfde glimlach verschijnen.

Het is de eerste keer ooit dat hij zijn spullen meteen bij de hand heeft. Ik stel vast dat dit mij blij maakt, dat een lager liggende lat handig werkgerief is en dat Mats zijn koffie lang niet zo slecht smaakt.