Ravottende ketjes
Een schattig zwartje. Ken je dat? Je weet wel, zo’n klein jongetje dat recht uit een magazine komt. Zo eentje dat je onmiddellijk wil adopteren. Ik ken er zo één! En hij heeft een tweelingzus. Ook met zo’n leuke krullenbol. Ze zijn zeven en hebben de guitigste lach, zijn welgemanierd en te grappig. En net zij hebben mijn multiculturele-feelgood-wereld op z’n kop gezet.
Het begon met een klein experiment. Een stagiair onderzocht de invloed van stereotypen, vooroordelen en racisme op de identiteitsvorming van Brusselse jongeren. Dat er daar een probleem is, wist ik natuurlijk al. Ik zie dagelijks de harde confrontatie van onze jongeren met de wereld rond hen. Aan het omarmen van diversiteit probeer ik elke dag te werken. Zorgen dat iedereen zich aanvaard voelt en de andere aanvaardt, ondanks verschillen.
‘Mijn ravottende ketjes houden geen rekening met kleur of religie.’
En dat gaat in mijn Brusselse biotoop opvallend makkelijker dan daarbuiten. Iedereen is het er gewend om elke dag mensen tegen te komen die ‘anders’ zijn. Als ik mijn ketjes samen zie ravotten, meestal in verschillende talen tegelijk, stel ik tevreden vast dat zij geen rekening houden met kleur, religie of iets anders wat hen zou kunnen verdelen.
Teken jezelf
Voor het experiment starten we met een makkelijke opdracht. We vragen aan de kinderen om een tekening van zichzelf te maken. De meeste doen dat heel goed. Er wordt tussen de potloden vlijtig gezocht naar de juiste kleuren en tinten.
Yasmine tekent een bruin puntje naast haar neus, een pepervlekje. Ze weet perfect hoe ze er uitziet. Maar vooral hoe ze er nog beter zou uitzien. Dus tekent ze zichzelf als een roze prinses met steile blonde haren. “Dat is mooier.” Ik slik even. Voor mij zit een beeldschoon kind dat op haar jonge leeftijd nu al streeft naar iets wat ze nooit zal worden.
We gaan verder met de volgende stap, gebaseerd op de doll-test van Kenneth en Mamie Clark. Die werd voor het eerst uitgevoerd in het Amerika van de jaren ‘40. Kinderen kregen twee poppen, een witte met blond haar en een zwarte. Aan kinderen werd gevraagd om aan elke pop bepaalde kenmerken te geven. Wie is de mooiste? Wie de liefste? …
Bijna alle kinderen kozen bij de positieve eigenschappen voor de blanke pop, bij de negatieve voor de zwarte. Niet echt verwonderlijk gezien de positie van de Afro-Amerikanen van die tijd.
Prentjes zoeken
We beslissen om wat aanpassingen te doen en meer diverse prenten te gebruiken. Alleen, waar vind je die? Ofwel vind je enkel blanke en zwarte kindjes, ofwel zijn er kinderen met meerdere kleuren maar dan heel stereotiep aangekleed: een eskimo, een indiaan… Het valt me tijdens onze zoektocht ook pas op hoe ‘wit’ de meeste tekeningen zijn. Hoe gek is het dat je in een digitale zoekmachine expliciet moet aangeven dat je ‘diverse’ kindjes wil zien. Maar uiteindelijk hebben we ze.
‘Bijna alle kinderen wijzen het blond kindje aan als de slimste.’
Hoewel ons experiment helemaal niet aan de wetenschappelijke voorwaarden voldoet, proberen we toch de oorspronkelijke test te volgen. Vragen die we stellen: Wie is de mooiste? De liefste? De stoutste? Van wie ben je bang? Wie is de domste?….
Na elk nieuw antwoord, zakken we wat verder weg op onze stoel. Bijna alle kinderen wijzen het blond kindje aan als de mooiste en slimste. De bruine en zwarte kindjes krijgen de slechte eigenschappen toegewezen.
“Waarom denk je dat dat het stoute kindje is?”, vraag ik aarzelend. “Die is zwart,” antwoordt dat schattig zwartje naast mij alsof het de normaalste zaak van de wereld is. “Maar zij lijkt toch het meest op je tweelingzus?”, probeer ik nog, “en die is toch niet stout?” Nee, zijn zus is wel ok, maar hij blijft bij zijn standpunt.
Multiculti-queen
Daar zit ik dan, de zogezegde multiculti-Queen, met mijn mond vol tanden. Met al mijn goeie bedoelingen en initiatieven heb ik dit niet kunnen voorkomen. Mijn collega met Congolese roots begrijpt mijn verontwaardiging niet. “Wat had je dan verwacht? We leven nu eenmaal in een witte wereld.”
‘Wat had je verwacht? We leven nu eenmaal in een witte wereld.’
En ja. Ik weet dat wel. Ik ben me heel bewust van mijn ‘white privilege’. Ik weet heel goed dat de hordes des levens hoger liggen voor mensen die niet wit zijn. En dat het dan veel moeilijker is, ondanks dezelfde capaciteiten, om daarna nog een sprintje te trekken en te winnen. Ik verzet me elke dag tegen die ongelijkheid, maar ik kan dat niet alleen.
Bleekscheten
Wij bleekscheten zitten er zo tot over onze oren in dat we het gewoon niet meer zien. Het valt ons niet op dat er in het nieuws vaak wordt gesproken over een dader van ‘Marokkaanse origine’ of een ‘moslim’, terwijl de huidskleur of geloofsovertuiging van pakweg Kim De Gelder of Hans Van Temsche nooit wordt vermeld. We stellen ons geen vragen over een poster die correct gedrag in het zwembad illustreert en waarbij enkel de gekleurde kinderen stoute dingen doen. En mensen die reageren op racistische uitspraken vinden we vooral flauw.
‘Mensen die reageren op racisme vinden we flauw.’
We moeten er dringend voor zorgen dat onze superdiverse samenleving weerspiegeld wordt in… nu ja, in alles! In boeken, magazines, poppenhoeken, op televisie en in school moeten we diversiteit tonen. Niet in het kader van een themaweek, maar in de gewone dagelijkse dingen moet multiculturaliteit zichtbaar zijn.
En ons dagelijks leven op de werkvloer, in adviesraden en besturen, in verenigingen mag ook meer kleur krijgen. We moeten mensen geen kansen geven omwille van hun kleur, wel omdat ze dezelfde capaciteiten hebben. En omdat verschillen net een extra rijkdom zijn in plaats van een probleem.
In plaats van iedereen wie ‘anders’ is te verstoppen in de spleten van onze samenleving, moeten we zo zichtbaar maken dat het niet meer opvalt. Zodat we eindelijk verder kunnen kijken dan die ene onveranderlijke, uiterlijke eigenschap.
Een neger
“Een neger natuurlijk niet, maar hoe zeg je dat beleefd? Een zwarthuidige?” Vroeg iemand me ooit. “Een mens”, antwoordde ik. Bijna 80 jaar na de eerste doll-test hebben we nog maar weinig vooruitgang geboekt. Hoeveel generaties willen we nog verliezen?
‘Hoeveel generaties willen we nog verliezen?’
In het slechtste geval laat dit verhaal je helemaal koud. En dan kan ik alleen maar antwoorden met de woorden van Jesse Williams: “If you have no interest in equal rights for black people (of andere) then do not make suggestions to those who do: sit down.”
Maar voor zij die het net als mij oneerlijk vinden dat kinderen opgroeien denkende dat ze slecht, stout, lelijk en dom zijn, enkel en alleen omwille van hun huidskleur: schiet in actie! We hebben nood aan kleine initiatieven én grote gebaren.
Vandaar dat ik deze week een hele resem nieuwe poppen heb gemaakt. Met bijhorende garderobe. Ik doe dat voor al die gekleurde kinderen, zodat zij nooit meer het gevoel hebben dat ze minder zijn. Voor alle tieners met een vreemde naam, zodat zij nooit meer moeten denken dat succes niet voor hen weggelegd is, en dus op voorhand al opgeven. Voor alle Belgen die het gevoel krijgen dat ze nergens thuis horen. Voor hen die niet meer weten wie ze zijn, wie ze zouden willen zijn of wie ze zouden kunnen zijn. Zodat iedereen zich goed voelt in zijn eigen vel.
Maar ook (en vooral) voor alle wit-roze kindjes. Zodat ze opgroeien met diversiteit als een échte realiteit. Zodat ze niet meer afgeleid worden door die kleur, maar gewoon kunnen luisteren naar wat iemand te zeggen heeft. Zodat ze het niet pikken dat kinderen van jongs af aan opgroeien met een laag zelfbeeld en minder kansen. Zodat ze niet in een kramp schieten als ze een hoofddoek zien (of, stel je voor, een burkini!) Zodat ze niet per ongeluk uit angst een zwarte neerknallen als die naar zijn vestzak grijpt. Zodat ze niet vatbaar zijn voor een discours dat hun wijsmaakt dat ze meer zijn dan een ander.
Reacties [6]
Het is maar net in welke tijds periode (geschiedenis) men leeft. Om een voorbeeld te nemen: In de Romeinse tijd werden de Germaanse volkeren als barbaren gezien, en ook als slaven verhandeld. Ook werden de Germanen door de Romeinen vaak bij duizenden afgeslacht. Blanken waren loslopende wilden met rood of blond haar. Overigens werd blond haar van de Germaanse vrouwen slaven afgeknipt om in pruiken van de Romeinse adel verwerkt te worden.
Het nu:
Kinderen tot pakweg een jaar of 5/6 denken helemaal niet na over welke kleur ze hebben. Maar door de nadruk te leggen op multiculti ideeën word de boel juist op scherp gesteld. Het is nu eenmaal een blanke overheersende maatschappij op dit moment. Mensen die hier naar toe komen (noordwest EU) zullen daar goed van doordrongen moeten geraken. De macht ligt nu eenmaal bij west Europese landen/Verenigde staten. In het midden oosten worden door aanhangers van de extreme Islam de blanke mensen als honden en varkens gezien.
Ik woon nu in Zuid-Afrika. Hier valt de “white privilege” nog meer op: 90% van de bevolking is niet blank, maar toch zijn de foto’s in reclameboekjes, op de affiches… voor 95% (niet wetenschappelijk vastgesteld) blank. De 2 hoofdtalen, Engels en Afrikaans, zijn de talen van de blanken. De waarden en normen van de elitescholen (die zullen leiden tot elitejobs) zijn über-blank. Ja, we moeten er met zijn allen – alle multicultiqueens samen! – aan werken, de blanken eerst. En niet zwijgen als we worden verweten naïevelingen te zijn.
Theys,
Ik ken NL en B allebei erg goed. U moet meer het openbaar vervoer nemen dan zal u zien dat uw kinderen dat soort opmerkingen niet meer maken (in Antwerpen komt de ervaring overeen met een bus nemen op een andere continent en niet enkel door de gebrekkige stiptheid). Wie in NL boven de rivieren buiten de steden gaat komt in een wit land anno 1950 met dezelfde mentaliteit als toen. In onze villawijken wonen wel vreemden en zijn er wel nachtwinkels met gekleurde uitbaters. Ik vrees dat u teveel in een hooggeschoolde en goed verdienende cocon leeft. Het woord zwarte of witte gaat over een koe een koe noemen. De connotaties zijn misschien binnen bepaalde sociale groepen anders, maar dat geneuzel over racisme in zaken die volkomen neutraal zijn en het krampachtige sparen van de gevoelens van personen die zich vooral willen affirmeren als anders door alles en iedereen racistisch te noemen en de meest absurde revindicaties te maken, neemt stilaan lachwekkende vormen aan.
Hoe interessant ook dat het over de grens ook weer anders is. Ik woon hier al 10 jaar maar van het woord ‘zwarte’ krijg ik nog steeds rode vlekken in mijn nek. In NL is die woordkeuze echt not done. Ook daar wordt de problematiek onderkent alleen ben ik blij dat het qua melting pot al een stuk verder staat dan hier. Niemand kijkt op van gemixte kindjes, terwijl ik hier soms echt het idee heb dat ik 60 jaar terug in de tijd sta. De opmerking: ‘Oh maar nee, daar hoor jij niet bij, want jij spreekt NL.’ Hoe hypocriet is dat? Het blijft lachen (soms met kiespijn) wanneer ik met mijn ‘gekleurde’ moeder bij de bakker kom en de mensen niets terug zeggen wanneer zij bij binnenkomst vriendelijk ‘goedemorgen’ zegt. Ja, mijn gekleurde moeder spreekt echt accentloos AN. De opmerking van een van de kids bij terugkeer naar België na 3 jaar Azië vergeet ik ook nooit: waarom is iedereen hier blank en lachen de mensen hier nooit? Lieve allemaal durf verder te kijken, je gaat veel moois…
Ja, zeer herkenbaar. Ik ben NLse, heb 10 jaar in Belgie gewoond en werk sinds 1990 met Belgische bedrijven. Het blijft voor mij ook shocjing hoe er nog steeds zonder gene gepraat wordt over “zwarte”. Of zoals in deze tekst “een zwartje”. Auw!
Ik werkte met een gekleurde Amerikaanse en een blanke Vlaming, die naar hij herhaaldelijk zei “niet racistisch” was. Maar elk grapje dat tijdens die momenten van samenwerking gemaakt werd, ging over huidskleur. Al dan niet ten koste van “wit” of “zwart”. Het was zo krampachtig dat het echt genant werd. Goed bedoeld,maar met een averechts effect.
Het is een eeuwenoude onderliggende overtuiging. Waar we van de vele lagen niet eens echt bewust van zijn. Het is net als het man/vrouw verhaal. We veranderen het wel, maar het gaat langzaam. We worden ons steeds weer een klein stukje meer gewaar van waar die overtuigingen zitten in gebakken. Verstopt, als het ware.
Het is belangrijk hierbij open te staan voor de gevoeligheden van alle betrokkenen.
Last van confirmation bias zou ik zeggen? In de jaren 1940-1950 waren negerpoppen zeer populair vele kinderen hadden liever een zwart pop met zwarte krullen. In de jaren 1970 waren de big jam en big jack action figures populair en ook de zwarte action man. Het succes van de monchichi in de jaren 1980 betekent toch ook niet dat iedereen er als Bart Somers wil uit zien?
Het is allemaal opvoeding en veel van die onderzoeken deugen niet omdat ze last hebben van confirmation bias.
Je kan natuurlijk ook gaan beweren dat het imprinting is, dat het darwinistische selecte op eigen genen is dat het een soort van onbewuste eugenetica is.
Het feit dat discriminatie bestaat is nog geen verklaring voor de psychologie van wie zich gediscrimineerd voelt!
Zeker lezen
Wat kan de lokale politiek aan armoede doen? ‘Regels strenger maken is niet altijd de oplossing’
Sociaal werk op het platteland: ‘Voor sommige cliënten is schaamte het grootste probleem’
Voedselonzekerheid: in het spoor van kwetsbare bewoners in Antwerpen-Noord
Functionele cookies Altijd actief
Voorkeuren
Statistische cookies
Socialemediacookies