Spelen in zwarte sneeuw

Respectvol

Kinderrechtcommissaris Bruno Vanobbergen is de uitgelezen persoon om een boek te schrijven over kinderarmoede. Dat doet hij vanuit de beleving en het perspectief van het kind en van het gezin waarin het kind opgroeit.

‘Hij vertrekt van het perspectief van het kind.’

Hoe evident deze invalshoek ook lijkt, het perspectief van het kind en het gezin in armoede blijft nog te vaak in de marge. De auteur brengt dit perspectief op een respectvolle en bescheiden manier in beeld. Hij gebruikt daarbij zijn ervaring als kinderrechtencommissaris. Dat alleen al is een meerwaarde.

Toegankelijk

Zijn empathische benadering van het kind in armoede wordt ondersteund door recent onderzoek en theoretische kaders over armoede in onze samenleving. Hij gebruikt deze op een zeer toegankelijke manier. Als lezer word je niet omver geblazen door moeilijke statistieken of theoretische details.

Vanobbergen focust zich op Vlaams onderzoek en houdt de informatie dicht bij de leefwereld van de lezer. Die krijgt een beeld van het onderzoek dat de afgelopen jaren verricht is en hoe dit een maatschappijkritische visie op armoede aanmoedigt. De relevantste bevindingen worden bondig en leesbaar samengevat. Hierbij gaat hij in op de beleving van mensen in armoede en de structurele en maatschappelijke elementen die invloed uitoefenen op armoede.

Kritisch

Doorheen het boek wordt kritisch gekeken naar de manier waarop we in onze samenleving armoede benaderen. En hoe deze benadering evolueerde in de tijd. Armoede is een realiteit met veel dimensies. Die komen in al hun diversiteit aan bod. De terugblik naar hoe we in het verleden omgingen met gezinnen in armoede en de hieraan gekoppelde kindbeelden, was voor mij een boeiende eyeopener.

‘Armoede heeft veel dimensies.’

De auteur pleit voor een positief kindbeeld. Elk kind kan een actieve rol spelen in de eigen levensloop. Wanneer een kind echter structurele uitsluiting ondergaat, dan zijn structurele maatregelen noodzakelijk.

Signaal

Dit boek komt op zijn tijd. De stijgende kinderarmoede is een signaal dat er in onze samenleving iets niet klopt en dat er ‘iets’ moet gebeuren. De evolutie van het percentage kinderen in armoede blijkt samen te gaan met een grotere bewustwording van het probleem. En van de overtuiging dat we als samenleving moeten ingrijpen.

‘De samenleving moet ingrijpen.’

De kinderrechtencommissaris wil met dit boek bijdragen aan het debat over wat we als samenleving kunnen en moeten ondernemen. We kunnen armoede niet bestrijden door de gevolgen ervan aan te pakken. Dat blijven pleisters op een houten been als ze niet gepaard gaan met structurele maatregelen. Een overzicht van maatschappelijke thema’s die een belangrijke rol spelen in de bestrijding van armoede, sluit het boek af.

Gezinsinkomen

Een eerste thema is het belang van een voldoende hoog gezinsinkomen. Daarom pleit de kinderrechtencommissaris voor werkloosheidsvergoedingen en leeflonen die meer rekening houden met de aanwezigheid van kinderen in het gezin. Ook kinderbijslag kan een instrument zijn om kinderarmoede te bestrijden. In dit verband bekijkt hij kritisch de kansen en knelpunten van de nieuwe visie op kinderbijslag.

Een ander thema is woonzekerheid. Hier krijgt de lezer een zicht op de verschillende knelpunten van het woonbeleid in functie van armoedebestrijding.

Kinderopvang

Inzake kinderopvang onderstreept de auteur het belang van de sociale functie. Het gaat bij kinderopvang niet alleen over economische motieven of arbeidsparticipatie van de ouders. De meerwaarde van kinderopvang ligt eveneens in de ontmoeting met andere kinderen en ouders. Het gaat ook over partnerschap in de opvoeding, over ondersteuning en versterking.

‘Kinderopvang kan kinderarmoede niet oplossen.’

Vanobbergen pleit voor meer en betaalbare kinderopvang, die ook voor gezinnen in armoede toegankelijk is. Toch moeten we realist zijn. Hoe versterkend kinderopvang ook kan zijn voor kinderen en hun gezin, kinderopvang alleen kan het probleem van kinderarmoede niet oplossen.

Onderwijs, vrije tijd en gezondheid

Waar het over onderwijs gaat, zoomt de auteur in op het deficit-denken dat vaak heerst bij leerkrachten. Daartegenover staat wederzijds respect en vertrouwen tussen kinderen, ouders, leerkrachten en directie. Hij wijst er ook op dat de schoolfactuur een drempel kan zijn voor gezinnen in armoede.

Vrije tijd is geen evidentie voor heel wat kinderen die leven in armoede. Hier verwijst Vanobbergen naar het debat over de opportuniteit van regulier en categoriaal vrijetijdsaanbod. En naar het belang van eigen keuze om vrije tijd echt te kunnen beleven. Hij pleit voor een sociale en etnisch-culturele mix en ziet veel potentieel in het concept ‘brede school’.

‘Betaalbaarheid blijft een struikelblok.’

Tot slot benoemt hij gezondheid als een cruciaal element van kinderrechten. Betaalbaarheid van goede zorg blijft een struikelblok. De auteur gelooft sterk in de functie van wijkgezondheidscentra en een interdisciplinaire werking.

Lessen voor de kinderopvang

In de kinderopvang wordt de jongste jaren steeds meer gefocust op de toegankelijkheid voor kwetsbare gezinnen en het bestrijden van kinderarmoede. Als stafmedewerker kinderopvang bij het Vlaams Welzijnsverbond wil ik de leden versterken in hun sociale functie. Daarbij toetsen we alle acties en beslissingen op micro- en macroniveau af naar hun invloed op kwetsbare gezinnen en gezinnen die leven in armoede.

In dat verband volg ik ook de publicaties en studiedagen over de bestrijding van (kinder)armoede op en kijk wat relevant is voor de kinderopvang. Het boek ‘Spelen in zwarte sneeuw’ past daarin. Niet alleen beschrijft het beknopt, duidelijk en toegankelijk wat de voorbije jaren geschreven en gedacht werd over armoedebestrijding. Het gaat vooral in op wat het betekent te leven in armoede.

Objectief en menselijk

De combinatie van uit het leven gegrepen voorbeelden en theoretische elementen zorgt voor een vlot leesbaar, aangrijpend en toch voldoende objectief boek. Het toont de menselijke kant van leven in armoede en spoort de lezer aan om op empathische wijze het perspectief van het kind of de ouder in te nemen. Dit is volgens mij de beste manier om mensen te raken en hen sterker op het thema te betrekken.

‘We moeten samen armoede bestrijden.’

Het boek straalt overtuigingskracht uit. Het overtuigt de lezer dat leven in armoede onrechtvaardig is en dat we dit samen moeten bestrijden. Wie twijfelt aan de ernst van het stijgende armoedecijfer en de impact ervan op kinderen, moet zeker dit boek lezen. Ook voor studenten in diverse opleidingen wil ik het aanbevelen. Dit kleine boekje leest zeer vlot en biedt grote ideeën over hoe we in onze samenleving armoede kunnen aanpakken.