Eeuwig houdbaar

Uitzonderingen

Midden april overleed de Italiaanse Emma Morano. Bijzonder, want ze was toen al 117 jaar oud. Ze zou de laatste nog levende persoon geweest zijn die voor 1900 geboren werd, en zo (stukjes) van zowel 19de als 20ste en 21ste eeuw meemaakte.

Dat staat een beetje in tegenspraak met bericht van begin mei dat in Indonesië Sodimedjo Ghoto overleden is op de leeftijd van 146 jaar oud. Maar dat bericht heeft enige marge van onzekerheid, want het land begon pas in 1900 met geboorteregistratie. Het record van langst nog levende persoon gaat nu naar Violet Brown uit Jamaica, die in maart 1900 het levenslicht zag.

‘Stijgende levensverwachting is geen wetmatigheid.’

Emma Morano, Sodimedjo Ghoto en Violet Brown zijn natuurlijk extreme uitzonderingen, maar al jaren kunnen we een beetje op het ritme van de seizoenen in de media lezen dat de levensverwachting weer maar eens gestegen is en we allemaal gemiddeld genomen mogen uitkijken naar meer leven.

Onze (over)grootouders hadden het nooit kunnen hopen, op een eeuw tijd een stijging van gemiddeld 50 jaar levensverwachting naar 80. En terwijl die stijging de eerste helft van de 20ste eeuw vooral het gevolg was van het terugdringen van de kindersterfte, is dat in de tweede helft vooral het gevolg van betere gezondheid(szorg) op hogere leeftijd.

Geen wetmatigheid

Die stijgende levensverwachting is echter geen wetmatigheid, er is geen zekerheid dat we de trend van de 20ste eeuw nog de hele 21ste eeuw kunnen verder zetten. Zo zagen we in België in 2015 de levensverwachting heel ligt dalen ten opzichte van 2014, maar dat zou best een correctie kunnen zijn op de forse stijging tussen 2013 en 2014.

Er zijn stemmen die zeggen dat de trend een plafond bereikt heeft en niet bijzonder veel verder zal stijgen, terwijl anderen optimistisch zijn en stellen dat die levensverwachting makkelijk tot 120 en meer kan stijgen. De auteur van dit boek Andrea Maier, is zo’n optimist. Twee ontwikkelingen zijn volgens Andrea Maier nodig om onze levensverwachting deze eeuw verder te verhogen.

Preventieve gezondheidszorg

In eerste instantie moeten we af van wat zij de reactieve gezondheidszorg noemt, de gezondheidszorg die pas in actie komt als er een kanker of een hartkwaal of een dementieproces gedetecteerd wordt. Die reactieve gezondheidszorg heeft enorm veel bereikt in de 20ste eeuw, maar zit aan haar grenzen.

‘Voorkomen is beter dan genezen.’

De preventieve gezondheidszorg zit echter nog maar aan het begin van haar mogelijkheden, dus moeten we investeren in ‘voorkomen is beter dan genezen’. Argumenten zijn te vinden in onderzoek naar twee-eiige tweelingen die natuurlijk hetzelfde genetisch materiaal hebben maar niet altijd dezelfde levensstijl. En dan blijkt die leefstijl erg bepalend te zijn voor levensverwachting.

Ook de huidige variatie tussen biologische leeftijd van mensen met behalve leefstijl erg gelijklopende kenmerken, geeft aan dat (gezond) oud worden niet alleen een kwestie is van geluk hebben en goede reactieve gezondheidszorg, maar vooral van leefstijl. En van lange adem, want veel risicogedrag leidt pas tien tot twintig jaar laten tot herkenbare ziektes en aandoeningen.

Het boek bevat een reeks tips hoe de samenleving, en wij, kunnen inzetten op preventie. Denk daarbij aan gezonde voeding en voldoende fysieke inspanning, maar ook: “In elke levensfase is geestelijke luiheid net zo gevaarlijk als fysieke luiheid” en “Mensen met een actief sociaal leven hebben een langere levensverwachting dan mensen die hun dagen in eenzaamheid doorbrengen”.

Technologie

De tweede ontwikkeling die de auteur naar voor schuift is de technologie die ons helpt om preventief te handelen en onze levensstijl aan te passen nog voor er sprake is van een ziekte of aandoening.

‘Technologie zal ons motiveren tot gezond gedrag.’

Begint jouw auto ook vervelend te piepen als je zonder veiligheidsgordel durft te vertrekken? Verminder jij ook automatisch snelheid als je de zoveelste verkeersdrempel nadert? Dat soort technologie dus, dat ons gedrag stuurt.

Maier gelooft niet erg in nog meer informatie verspreiden over wat ongezonde levensstijl is, maar wel in het (via technologie) organiseren van prikkels die ons tot gezond gedrag motiveren. Dat het een inbreuk kan zijn op eigen keuzes in iemands leven en dat het op gespannen voet staat met privacy, daar maakt de auteur zich niet erg druk over. Voor haar wegen de voordelen veel meer door dan deze nadelen.Deze recensie verschijnt ook in de maandelijkse nieuwsbrief van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen.