Elke maand 1050 euro voor thuisloze jongeren: het werkt

Thuisloze jongeren

Ook Nederland kampt met een grote groep thuisloze jongvolwassenen. In 2018 waren er 12.600 mensen tussen 18 en 30 jaar dakloos. Nadien werd die groep enkel groter.

‘Jongeren krijgen de kans om hun leven op te bouwen met een vast maandinkomen en een eigen woonplek.’

Om de aanpak voor deze groep jonge mensen over een andere boeg te gooien, zette de Nederlandse Stichting Zwerfjongeren in 2020 een experiment in de steigers: het project Bouwdepot.

In Den Haag, Rotterdam en Eindhoven krijgen jongeren tussen de 18 en 21 jaar de kans om hun leven op te bouwen met een vast maandinkomen en een eigen woonplek. Naar hun eigen mogelijkheden en zonder voorwaarden vooraf. De noodzakelijke financiële ondersteuning vond Bouwdepot bij de gemeentes en verschillende fondsen.

Bouwplan met eigen doelen

Het idee van het Bouwdepot is, dat als de jongeren zich een jaar lang geen zorgen hoeven te maken over hoe de eindjes aan elkaar te knopen, ze toekomen aan het werken aan hun toekomst. Marleen Van der Kolk is mede-initiatiefnemer en programmamanager van Stichting Zwerfjongeren: “Die financiële bestaanszekerheid zien wij als de basis voor alle jongvolwassenen om hun toekomst vorm te kunnen geven.”

Over die toekomst heeft elke jongere vooraf een bouwplan gemaakt met eigen doelen. Dat kunnen zijn: het oppakken of afmaken van een opleiding, het aflossen van schulden, zelfstandig gaan wonen, een rijbewijs halen, maar ook op zoek gaan naar zichzelf en identiteit. Om die doelen te realiseren, worden jongeren begeleid door verschillende organisaties.

Er is dus wel degelijk een voorwaarde om in dit experiment te stappen: jongeren moeten kunnen reflecteren en de motivatie hebben om aan de slag te gaan met een persoonlijk bouwplan. Voor mensen die in een persoonlijke crisis verkeren, is dit project niet geschikt.

Kyra, Rami en Imame

In februari 2020 ging het project van start met vijf deelnemende jongeren. Hun individuele traject is te volgen via maandelijkse podcasts.

‘Eindelijk kan ik leven, in plaats van overleven.’

In haar podcast vat de 21-jarige Kyra dit project snedig samen: “Eindelijk kan ik leven, in plaats van overleven.” Kyra liep weg van huis en kwam in de jeugdhulp terecht. Na heel wat omzwervingen, heeft ze inmiddels haar eigen flatje. Ze werkt niet alleen aan haar herstel, maar heeft ook betaald werk gevonden, wat ook een van haar doelstellingen was.

Rami heeft niet al z’n doelen gehaald, maar hij is er ook niet slechter uitgekomen. Zijn schulden zijn niet groter geworden en hij heeft extra rust gehad.

Voor Imame gingen er op korte tijd opnieuw hoopvolle lichtjes branden. Zij kon vanwege de vele ruzies niet langer thuis wonen, stond er alleen voor en vond een kamertrainingstraject. Vandaag volgt ze een opleiding verpleegkunde en vond ze een stageplek in de thuiszorg.

Doelen afgevinkt

Onderzoek bevestigt de positieve impact van deze bijzondere aanpak.

De vijf jongeren die opgevolgd werden, kunnen veel vooropgestelde doelen afvinken. Het maandelijkse inkomen stelt hen in staat in hun levensonderhoud te voorzien, rust te vinden, geen extra problemen te krijgen, de financiële huishouding op orde te brengen, een diploma te halen of werk te vinden. Hun onvoorwaardelijk maandinkomen geeft hen de ruimte om te oefenen met keuzes maken in het leven en daarvan te leren.

Leergeld

Het lijkt te mooi om waar te zijn. Zijn er dan geen problemen of vervelende neveneffecten?

‘Het gaat erom dat de jongeren weer zelf aan het roer komen te staan.’

Natuurlijk hebben de jongeren hun problemen, ook met de besteding van hun inkomen. Marleen van der Kolk: “Het gaat erom dat de jongeren weer zelf aan het roer komen te staan. En daar hoort wat ons betreft ook bij dat ze fouten mogen maken. Soms heeft iemand bijvoorbeeld te veel kleren gekocht of te veel eten thuisbezorgd besteld. Vallen en opstaan hoort bij volwassen worden. Die mogelijkheid hebben andere jongeren ook.”

Dat leergeld kunnen ze nu betalen vanuit de veiligheid van een maandelijks inkomen. Dat helpt om positieve leefervaringen op te doen en om het vertrouwen in hulp terug te vinden.

Geen vertrouwen

Het grootste probleem is dat de buitenwereld vreemd aankijkt tegen deze aanpak, die is gebaseerd op het vertrouwen dat de jongeren zelf leren hun leven in te richten en daarvoor een vast financiële basis krijgen.

‘De buitenwereld kijkt vreemd aan tegen deze aanpak.’

“Mensen denken al snel: ‘Als je deze kwetsbare jongeren een som geld geeft, dan kan dat toch niet goed gaan. Ze gebruiken het geld om wietplantages op te zetten of kratten bier naar binnen te slepen.’ Maar dat gebeurt dus niet”, aldus nog Marleen van der Kolk.

Een belangrijke taak van het Bouwdepot is om het gesprek aan te gaan over het wantrouwen tegenover deze jongeren. Dit zijn hele gewone jongeren, die van dezelfde dingen houden en dromen als andere jongeren, maar die ergens in hun leven heel veel pech hebben gehad of de verkeerde afslag genomen, waardoor ze zich alleen staande moeten zien te houden.

Preventief

Wat is er nodig om dit project uit te breiden? Voor Marleen Van der Kolk is dat duidelijk: “Lokale beleidsvoerders en gedreven ambtenaren met lef die zich willen inzetten om kwetsbare jongeren deze kans te geven. Mensen die zien dat onze klassieke aanpak van dak- en thuisloosheid te weinig soelaas biedt. Gemeenten die preventief aan de slag willen gaan voor jongeren die er alleen voor staan.”

Lees ook

‘Geen thuisloze jongvolwassenen. Dat is onze ambitie’

Bestaanszekerheid in de vorm van leergeld helpt om zorg, opvang en hulpverlening te voorkomen. Dat is de grote winst van dit experiment: je voorkomt dat thuisloze jongeren verder afglijden en een leven lang in het tijdelijke vangnet van de bijstand terecht komen.

Ambitieus

Zolang dat gat niet is gedicht, gaat het team van het Bouwdepot door met deze aanpak die is gebaseerd op vertrouwen. Ook Stichting Zwerfjongeren Nederland versterkt haar pleidooi voor voldoende inkomen voor thuisloze jongeren.

Bouwdepot wordt nu samen met meerdere gemeenten die zijn geïnteresseerd, uitgerold. De ambitie is om aan de slag te gaan met vijftig of honderd thuisloze jongeren.