HerstelAcademies: ‘Hier zijn we studenten, geen patiënten’

Opnieuw een betekenisvol leven

De geestelijke gezondheidszorg verschuift haar focus van genezing naar herstel. Herstel is het proces van iemand die na een periode van ernstige ontregeling opnieuw een betekenisvol leven probeert op te bouwen. Het is een evolutie waarin ziekte, isolement en beperking plaats maken voor nieuwe kansen, hoop en optimisme.

‘Herstel is een individuele zoektocht.’

Het geloof in eigen kunnen of beslissingen kunnen en durven nemen, zijn elementen van herstel. Het gaat over kennis en zelfmanagement ontwikkelen, je concentreren op sterke punten, opnieuw kunnen vertrouwen op je eigen oordeel, over wie je bent en wat je kan. Herstel betekent niet dat alles altijd ok hoeft te zijn. Het blijvend geloof in de eigen mogelijkheden staat centraal.

Een vast stappenplan om te herstellen, bestaat niet. Herstel is een individueel verhaal, een zoektocht naar steun in je omgeving en manieren om jezelf beter te helpen. Herstel vertrekt vanuit een overtuiging: mensen moeten geloven dat zij kunnen veranderen.

Co-creatie

HerstelAcademies grijpen in op die eigenschappen van herstel. Het is een open cursusaanbod rond psychisch herstel, gedoceerd via een duo-presentatie. Trainers met ervaringsachtergrond en trainers met hulpverlenersachtergrond brengen samen een verhaal. Ervaringskennis en formele kennis zijn gelijkwaardig.

HerstelAcademies richten zich naar iedereen die wil werken aan psychisch herstel. Maar het aanbod staat ook open voor elke geïnteresseerde burger: naasten, vrienden, familieleden en (toekomstige) hulpverleners.

Co-creatie is een belangrijke troef. Het gezamenlijk verhaal van de trainers en cursisten zorgt  voor een grote actiebereidheid en inzicht, ook bij mensen die eerst de overtuiging hadden dat herstel niet voor hen weggelegd was.

Verbondenheid en goesting

De cursussen aan een HerstelAcademie bestaan uit gemiddeld vier sessies. Cursisten kunnen dezelfde cursus verschillende keren volgen. Een cursus bouwt telkens verder op de ervaringen van de deelnemers. Omdat de samenstelling van de groepen varieert, heeft elke cursus opnieuw zijn eigen verhaal en inzichten.

Het aanbod focust op het vaardiger worden in het leven, voorbij de aandoening. Mensen doen mee omdat ze dat zelf willen, niet omdat iemand anders hen doorverwijst. Je surft op eigen kracht door het cursusaanbod dat dienst doet als een kompas.

‘De  HerstelAcademie gaf me nieuwe kansen.’

In de lessen worden zowel kennis als ervaringen gedeeld. Het perspectief is telkens hoopvol en positief. Verhalen van anderen wakkeren het geloof en de hoop aan dat dingen beter kunnen worden. Dat versterkt het gevoel van verbondenheid en goesting in het leven.

Ervaringsdeskundige Rita ervoer zelf de meerwaarde van deze positieve focus. “Dankzij de HerstelAcademie ging er voor mij een nieuwe wereld open. Na 25 jaar psychisch lijden leerde ik het herstelbegrip kennen. Daardoor kon ik niet alleen een positieve invulling geven aan het lijden, ik besefte ook dat ik, ondanks mijn beperkingen, voor anderen iets kon betekenen. De HerstelAcademie heeft me nieuwe kansen gegeven. Op mijn beurt wil ik anderen ook laten thuiskomen.”

Ervaringsgerichte leeromgeving

De vertaling van ideeën, ervaringen en inzichten naar de eigen leerwensen van de deelnemers staat centraal. Iedereen geeft voor zichzelf betekenis aan de dingen en bepaalt zelf wat zinvol kan zijn.

Resultaat? Een ervaringsgerichte leeromgeving waarbij cursisten en lesgevers wisselend student en trainer zijn. Dat zet iedereen in een actieve en dynamische rol. Deelnemers worden niet ‘behandeld’ maar maken keuzes om hun levenstraject in handen te nemen.

‘Iedereen zit in een actieve en dynamische rol.’

Ervaringsdeskundige en docent Luc bekijkt de HerstelAcademie als een plaats waar hij blijft leren. “Een leven leiden dat mij voldoening geeft en opnieuw genieten. Dat is voor mij de essentie van herstel, ook al zijn er beperkingen waar ik rekening moet mee houden. In de HerstelAcademie kan ik als docent mijn ervaringen en die van anderen inzetten om lotgenoten vooruit te helpen in hun herstelproces. Het is ook een plaats waar ik telkens weer nieuwe dingen opsteek die ik meeneem naar een volgende cursus.”

Gevarieerde inhoud

De cursussen aan een HerstelAcademie zijn gebaseerd op de noden en de wensen van de deelnemers. Daarom zijn ze inhoudelijk en thematisch gevarieerd.

De meeste HerstelAcademies  hebben een basisaanbod rond de sleutelelementen van herstel: ‘jezelf in herstel’, ‘je goed gevoel-plan’ of ‘je herstelverhaal schrijven’. Sommige cursussen zijn gericht op het beter begrijpen van eigen ervaringen zoals burn-out, depressie, angst of gebruik van middelen.

Er wordt ook gewerkt rond vaardigheden: omgaan met somberheid, omgaan met vrije tijd of je thuis voelen in je eigen huis. En er is ook aandacht voor het leven na de HerstelAcademie: studeren, een opleiding, vrijwilligerswerk doen, gaan werken of misschien trainer worden bij een HerstelAcademie.

Dromen realiseren

Dezelfde rode draden lopen door elke les. Wat betekent dit thema voor mij? Wat is relevant voor mijn eigen herstel? Welke positieve ervaringen kan ik weerhouden voor mezelf? Welke dromen wil ik realiseren rond dit thema? De trainer met ervaringsachtergrond is hier de aanbrenger van eigen positieve ervaringen. Hij inspireert en is de vertaler-tolk voor de cursisten.

HerstelAcademies maken het verschil. Cursisten en trainers getuigen dat het aanbod tot een keerpunt leidde op hun weg naar herstel.

De toekomst van HerstelAcademies  is veelbelovend. De praktijk van HerstelAcademies of ‘Recovery Colleges‘ staat nationaal en internationaal in de kijker. In heel Vlaanderen zijn de academies volop in ontwikkeling. Sommige regio’s zitten nog in de opstartfase, andere zijn al met de eerste cursusmodule gestart of hebben er al aardig wat achter de rug.

Alle Vlaamse HerstelAcademies  vormen een kennisnetwerk. Iedere regio kan gebruik maken van de gezamenlijke website en een digitaal platform voor kennisdeling. Het Steunpunt Geestelijke Gezondheid steunt het initiatief.

HerstelAcademies verkennen momenteel een verbreding van het concept. Mogelijkheden van een aanbod voor jongeren worden bekeken. En er is ook aandacht voor de integratie van cultuursensitieve perspectieven. Hier zouden ook cursussen rond spiritualiteit en religie een plaats kunnen krijgen.

Soms pikt een HerstelAcademie aan bij andere initiatieven rond ervaringsdeskundigheid. Bij herstelwerkplekken worden bijvoorbeeld initiatieven rond ontmoeting en wonen versterkt door het educatieve aanbod van de HerstelAcademie. In onze buurlanden zien we projecten rond crisisopvang die de benadering van de HerstelAcademie integreren in hun aanbod. Het project ‘The Retreat’ in Dorset (Engeland) is hier een toonaangevend voorbeeld.

Warm dekentje

Een HerstelAcademie krijgt vorm vanuit een samenwerking met gebruikers en partners binnen en buiten de geestelijke gezondheidszorg. Ze werken samen en onderschrijven de uitgangspunten van een HerstelAcademie. HerstelAcademies zitten niet opgesloten in sectorale grenzen. Dat legt de basis van een open aanbod dat toegankelijk is voor alle burgers.

Lees ook

‘Dit psychiatrisch ziekenhuis is echt bezig met herstel’

Ervaringsdeskundige docent Peter bevestigt het belang van samenwerking. “Ik hoop dat we in de toekomst nog meer mensen kunnen overtuigen van de waarde van onze aanpak. De nood aan herstelondersteunende initiatieven zal alleen maar groter worden. HerstelAcademies kunnen een belangrijk deel van het antwoord zijn.”

Ook zijn collega Marijke wil de krachten bundelen. “De HerstelAcademie moet zich nog beter positioneren. Wij zijn een van de vele initiatieven die mensen met een psychische kwetsbaarheid erbovenop wil helpen, net als therapie, ondersteuning in de woonsituatie of financiële hulp. Al deze initiatieven samen zouden een ‘warm dekentje’ rond een persoon met een psychische kwetsbaarheid moeten leggen. Daarvoor moeten de verschillende actoren samenwerken en elkaar niet als concurrenten zien, wat nu nog te vaak het geval is.”