Energiecrisis zet druk op OCMW-medewerkers: ‘We zitten op ons tandvlees’

Handen vol

De energiecrisis heeft een grote impact op sociale professionals. Dat vertelt Ann Van Bogaert, hoofd van de sociale dienst van OCMW Heist-op-den-Berg: “De toevloed aan vragen is ongezien. Mensen zijn bang om zonder elektriciteit of gas te vallen en gaan zelf op zoek naar oplossingen. Ze weten vaak niet waar ze moeten zijn, bellen doelloos rond en komen bij het OCMW terecht.”

‘We krijgen vandaag veel meer vragen over energie dan vroeger.’

Yannick Van Mechelen, maatschappelijk werkster bij datzelfde OCMW, ervaart het heel concreet. “We krijgen vandaag veel meer vragen over energie dan vroeger. Gelukkig heeft dit OCMW een eigen team energiehulp. Vandaag is dat een grote plus. Vanuit dat team kan ik mij focussen op mijn expertise en daarmee heb ik mijn handen vol.”

“Team energiehulp is bedoeld voor mensen die op de grens van energiearmoede leven. Ze hebben het moeilijk om hun facturen van gas, elektriciteit en water te betalen. We beantwoorden allerlei vragen over energie, geven tips over energiezuinig wonen en maken hen wegwijs in de wereld van verwarmingstoelagen en energiecontracten.”

“We kiezen bewust om specialistisch te werken”, vertelt Ann. “De opdeling in teams is een meerwaarde omdat we kunnen overleggen en verschillende invalshoeken combineren. Wel blijft het belangrijk dat de cliënt één aanspreekpunt heeft. We combineren onze expertise en komen naar buiten met één verhaal door dezelfde hulpverlener.”

Middenklasse en tweeverdieners

Niet alleen het aantal vragen is gestegen, ook het profiel van de mensen die bij het OCMW aankloppen is door de energiecrisis veranderd.

“We zien nu veel meer tweeverdieners en mensen uit de middenklasse”, zegt Yannick. “Mensen die nog nooit bij een OCMW zijn geweest, nemen plots contact op. Ze hebben bijvoorbeeld een hoge energieafrekening ontvangen, weten niet wat ze hiermee moeten doen en schieten in paniek. Zo komen ze uiteindelijk bij het team energiehulp terecht.”

Rol van de media

“Veel mensen zijn bang voor de gevolgen van de energiecrisis en de media versterkt deze angst. We krijgen vaak foute berichtgeving te zien, zoals een verhaal over iemand die een voorschot van 1.500 euro moet betalen. Als je zo’n groot bedrag moet betalen, klopt er iets niet, zelfs niet met de huidige energieprijzen. Dan heb je een abnormaal hoog verbruik of moet je van leverancier veranderen.”

Lees ook

‘Energiecrisis is ongezien en hallucinant’

Yannick vindt de veelheid aan steunmaatregelen verwarrend. “We zijn heel blij met de steunmaatregelen, maar mensen zien het bos door de bomen niet meer. Mensen halen de toelagen door elkaar. Wat is nu weer het verschil tussen een verwarmingstoelage en een stookoliecheque? Waarom heb ik wel recht op het ene en niet op het andere? Velen zijn de weg kwijt en begrijpen het kluwen van steunmaatregelen niet.”

Uit de boot

Ook hier spelen media een belangrijke rol. Sommige mensen zoeken hulp omdat ze gezien of gelezen hebben dat er steunmaatregelen zijn. Maar soms creëert dat volgens Yannick ook onrealistische verwachtingen: “Mensen kloppen aan bij het OCMW en gaan ervan uit dat wij maatregelen en premies uit onze mouw kunnen schudden. Als dan blijkt dat ze toch niet voldoen aan bepaalde voorwaarden zijn ze teleurgesteld en boos.”

“Ze zetten de stap naar het OCMW om dan te horen krijgen dat ze toch niet voldoen aan de voorwaarden van een tegemoetkoming. Dat is frustrerend en ondermijnt het vertrouwen in de hulpverlening.”

Termverwarring

“Er wordt vaak gezegd dat de toekenning van de steunmaatregelen, zoals de energiepremie, automatisch verloopt. Maar dat is niet voor alle steunmaatregelen zo. Mensen gaan er ten onrechte vanuit dat ze niets moeten ondernemen en lopen zo mis waar ze recht op hebben.”

‘Mensen die geen recht hebben op het sociaal tarief worden het hardst getroffen.’

Ann pikt hier op in: “Het sociaal tarief wordt in de meeste gevallen wel automatisch toegekend en heeft zijn nut dubbel en dik bewezen. We zijn dus heel dankbaar dat deze maatregel uitgebreid en verlengd werd. Dat heeft voor veel mensen het verschil gemaakt. Mensen die geen recht hebben op het sociaal tarief worden helaas het hardst getroffen. Zij vallen ook uit de boot voor andere voordelen, zoals kortingsbonnen of sociale huisvesting.”

Ondanks dat veel nieuwe cliënten bij het OCMW aankloppen, blijft de drempel om hulp te zoeken hoog. “Onderschat niet hoe moeilijk het is om toe te geven dat je het financieel niet redt”, zegt Ann. “Hulp vragen is geen evidentie. We proberen drempelverlagend te werken, bijvoorbeeld door het woord OCMW niet te vermelden op onze website. We spreken meteen over wat mensen ervaren: gezondheid, welzijn, geldzorgen en financiële steun. Dat maakt de stap om ons te contacteren kleiner.”

Informatie over energie

“Het is bovendien moeilijk om online informatie terug te vinden over energie. Mensen gaan zelf op zoek, maar vinden niet wat ze zoeken. De informatie is te versnipperd. Er zou één overkoepelende website moeten zijn waar we mensen naar kunnen verwijzen.”

Lees ook

‘Achter de energiecrisis schuilt een veel grotere wooncrisis’

Yannick kijkt uit naar de Energiehuizen, een initiatief van de Vlaamse overheid waar mensen terecht kunnen met hun vragen over energie. “Deze huizen zouden druk van de ketel kunnen halen, alleen staat het initiatief nog in zijn kinderschoenen. Dat is begrijpelijk: het is niet evident om zoiets op te starten in tijden van crisis. Hulpverleners zijn overbevraagd en er verandert veel op korte termijn. De crisissen hebben ons letterlijk ingehaald en we hopen dat ook mensen die niet in energiearmoede leven met hun vragen bij de Energiehuizen terecht kunnen.”

Vrij spel voor energieleveranciers

Yannick stelt ook vast dat verschillende energieleveranciers dezelfde situatie van onbetaalde facturen anders aanpakken. “De huidige regelgeving bepaalt wat er moet gebeuren als iemand zijn energiefactuur ‘niet tijdig betaalt’. Maar wat betekent dat precies? De wetgeving is subjectief en vatbaar voor interpretatie.”

‘We zijn sterk afhankelijk van de goodwill van de energieleveranciers.’

“Dat geeft de energieleveranciers vrij spel. De ene leverancier geeft nog wat tijd en ruimte, de andere zegt contracten zo snel mogelijk op of stapt meteen naar een gerechtsdeurwaarder. Dat is verwarrend voor de cliënt en weinig voorspelbaar voor ons. Bovendien worden realistische afbetaalplannen vaak niet geaccepteerd. We zijn sterk afhankelijk van de goodwill van de energieleveranciers.”

Meer transparantie

“Ook moet er meer transparantie komen rond de energieprijzen”, vindt Yannick. “Aan een tankstation weet je perfect hoeveel je betaalt voor je benzine of diesel. Dat geldt niet voor gas en elektriciteit. Mensen weten gewoon niet hoeveel ze verbruiken en aan welke prijs. Er zijn mensen die nu komen vragen naar een budgetmeter, terwijl ze dat helemaal niet nodig hebben. Maar anders hebben ze geen idee hoeveel ze verbruiken en uiteindelijk moeten betalen.”

“Mensen zijn die onzekerheid beu. Naast belangrijke steunmaatregelen, moet de overheid ook zorgen voor strengere en meer transparante regels voor de energieleveranciers.”

Impact op schuldbemiddeling

En wat met mensen die voor de energiecrisis al bij het OCMW in begeleiding waren om hun schulden onder controle te krijgen? Wordt hun put nog veel dieper?

“In het begin waren we heel bang voor deze impact”, bekent Ann. “Wat als we afbetalingen moeten stopzetten of afbetalingsplannen moeten wijzigen omdat de energiekosten te hoog zijn? Gelukkig valt het goed mee. We doen er alles aan om de schuldhulpverlening verder te zetten, ook als een cliënt een hoge voorschotfactuur ontvangt. Dan bekijken we wat er mogelijk is, zoals bijvoorbeeld van leverancier veranderen.”

Pompen of verzuipen

Niet alleen het team energiehulp staat onder druk, ook andere OCMW-werkers ervaren een hoge werkdruk. Als hoofd van de sociale diensten heeft Ann daar een goed zicht op. “Ook bij het team intake, dat de eerste hulpvragen ontvangt, is het pompen of verzuipen. Het team bestaat uit vier maatschappelijk werkers die voor het eerst allemaal voltijds ingezet worden op die eerste hulpvragen.”

Lees ook

‘Hoge werkdruk verstikt OCMW maatschappelijk werkers’

“Tot voor kort namen wij alle hulpvragen op, maar op dit moment lukt dat niet meer. Dat is lastig, want we willen mensen niet teleurstellen of wandelen sturen. Maar we moeten momenteel kiezen welke vragen het meest dringend zijn en waarmee we de grootste impact kunnen bereiken.”

Hopen dat het snel beter wordt

Ann zet die werkdruk in een breder kader. “Vooral het gebrek aan perspectief zorgt ervoor dat veel hulpverleners op hun tandvlees zitten. De nasleep van de coronacrisis is nog sterk voelbaar. De opvang van Oekraïense vluchtelingen vraagt enorme inspanningen. En daar komt de energie- en koopkrachtcrisis bovenop.”

‘Is het rechtvaardig als je water wordt afgesloten omdat je honderd euro achter staat?’

“Het is hollen zonder te weten waarnaar toe. Het is volhouden zonder te weten voor hoelang. En het is hopen dat het snel beter wordt zonder te weten wanneer er licht is aan het einde van de tunnel.”

Blijf kritisch

Yannick geeft een gouden tip, voor alle sociale professionals. “Blijf kritisch, ook in tijden van crisis. Durf dingen in vraag stellen om de rechten van je cliënt te verdedigen. Is het rechtvaardig als je water wordt afgesloten omdat je honderd euro achter staat? Nee, het gaat om het recht op menswaardig leven. Durf je kritische rol opnemen als OCMW.”

“Deze crisis treft bijna iedereen en maakt de kloof tussen arm en rijk nog groter”, besluit Ann. “Energieleveranciers die al veel geld hadden voor de crisis worden nog rijker. En mensen met financiële moeilijkheden hebben het nog moeilijker. Dat is voor ons een grote drijfveer om te blijven gaan, ondanks dat het niet altijd makkelijk is. Niemand zat hierop te wachten en we zijn bezig met het leven van mensen. Dat is uiteindelijk waar het voor ons, sociale professionals, om draait.”