Lokaal middenveld is te weinig divers

Sociale samenhang

Het middenveld levert een bijdrage aan de sociale samenhang in onze samenleving. Daaraan ontleent ze een belangrijk deel van haar legitimiteit. Hoe middenveldorganisaties juist gemeenschapsvorming ondersteunen is de voorbije decennia uitgebreid gedocumenteerd door sociale wetenschappers.

‘Organisaties creëren vooral ontmoeting tussen gelijken.’

Onze maatschappij is de voorbije decennia echter stevig veranderd, in het bijzonder door migratie. Vandaag heeft een op de vijf inwoners in Vlaanderen een migratieachtergrond. Onze grootsteden evolueren naar een situatie waarin autochtone Vlamingen niet langer in de meerderheid zijn.

De vraag welke bijdrage middenveldorganisaties leveren aan gemeenschapsvorming in diversiteit dringt zich op. Grootschalig onderzoek van CSI Flanders naar het lokaal middenveld werpt een nieuw licht op die vraag.Laouikili F. en Oosterlynck S. (2018), Diversiteit in het lokaal middenveld, Antwerpen, CSI Flanders.

Minder belangrijk

Lokale middenveldorganisaties hechten over het algemeen meer belang aan hun gemeenschapsvormende rol dan aan het nastreven van maatschappelijke verandering of dienstverlening. Alleen schatten organisaties het samenbrengen van mensen met een verschillende sociale achtergrond als een heel stuk minder belangrijk in.

Dat wijst erop dat lokale organisaties vooral ontmoeting en samenhang creëren tussen burgers die elkaar als gelijken zien. Eerder dan tussen verschillende sociale groepen in de maatschappij.

Nochtans hebben middenveldorganisaties inclusief werken vaak prominent in hun missie staan. Je zou dus verwachten dat het middenveld de etnisch-culturele diversiteit in onze samenleving beter weet te incorporeren dan andere maatschappelijke organisaties.

Dat blijkt, althans voor het lokaal middenveld, niet zo te zijn. Vier op tien van de door ons bevraagde middenveldorganisaties ziet diversiteit zelfs niet als een uitdaging. Ook in de meer diverse centrumsteden staat bij 35% van de organisaties diversiteit niet op de radar. 

Geen weerspiegeling

Dat lokale middenveldorganisaties worstelen met de groeiende etnisch-culturele diversiteit blijkt als we gaan kijken naar de interne diversiteit. Noch in de bereikte doelgroep, noch onder vrijwilligers, noch onder bestuurders weerspiegelt een meerderheid van de lokale organisaties de diversiteit in de samenleving.

Sterker nog, hoe meer hogerop in de organisatie, hoe minder mensen met migratieachtergrond je aantreft. Het aandeel burgers met migratieachtergrond ligt hoger bij de bereikte doelgroep dan onder vrijwilligers, dat op zijn beurt dan weer veel hoger ligt dan onder bestuurders.

‘Hoe meer hogerop, hoe minder mensen met migratieachtergrond.’

Zeven op de tien middenveldorganisaties hebben geen bestuurders met migratieachtergrond. In de steden is dat nauwelijks lager, namelijk 65%.

Frustratie

De vaststelling is kristalhelder: in het lokaal middenveld wordt er veel te weinig werk gemaakt van het delen van macht met burgers met een migratieachtergrond.

Integratie blijft zo te veel een eenrichtingsproces. Daar leeft terecht veel frustratie over bij een nieuwe generatie mondige burgers met migratieachtergrond.

‘Integratie blijft zo te veel een eenrichtingsproces.’

Het volstaat niet langer om het ‘tijd te geven’. Enkel concrete daden kunnen het nodige vertrouwen creëren om samen in diversiteit gemeenschap te vormen.

Nek uitsteken

Dat interne diversiteit in lokale organisaties erg belangrijk is om als middenveld de diversiteit in onze samenleving te ontsluiten, blijkt ook uit onze cijfers.

Hoe meer burgers met een migratieachtergrond binnen een organisatie zitten, hoe gevoeliger die organisatie is voor de uitdagingen die etnisch-culturele diversiteit met zich meebrengt.

‘Diversiteit incorporeren gaat ook over hoe organisaties werken.’

Diversiteit incorporeren gaat om meer dan enkel het tellen van burgers met migratieachtergrond in de organisatie. Het gaat ook over hoe organisaties werken, rond welke thema’s ze actief zijn en waar ze hun nek voor uitsteken.

Nood aan zelfreflectie

Waarom ondervinden lokale middenveldorganisaties moeilijkheden met het aantrekken van burgers met een migratieachtergrond? Meer dan negen op de tien van de bevraagde organisaties geeft aan dat het helemaal niet zo is dat zij dit niet willen of zoeken. Als er al een reden bovendrijft, dan is het dat organisaties vinden dat ‘we’ elkaar te weinig kennen.

Het overheersende beeld dat uit onze cijfers opdoemt, is dat lokale organisaties het eigenlijk zelf niet goed weten. Al zijn er zeker ook organisaties en sectoren waar het beter gaat, bijvoorbeeld armoede- en jeugdorganisaties.

‘Lokale organisaties weten het zelf niet goed.’

Er is dan ook nood aan meer zelfreflectie in het lokaal middenveld en een grote investering in kennisontwikkeling en training over het omgaan met diversiteit. De nationale organisaties die hen ondersteunen, maar ook lokale overheden hebben daar een belangrijke rol in te spelen.

In de debatten over de gemeenteraadsverkiezingen mag het hier toch ook eens over gaan, gezien de belangrijke rol die het lokaal middenveld speelt in het reilen en zeilen van de lokale gemeenschap.