Op korte tijd zag Patrick zijn leven door de vingers glippen: ‘Er was niets mis. Tot alles misging’

Heftig

Dit is een heftig verhaal. Maar wel één dat gedeeld mag worden, vindt Patrick Hattori. Hij zegt het met een cliché, maar wel gemeend: “Als het één iemand helpt, was dit gesprek het voor mij waard.”

‘Voor ik het wist, was ik thuisloos en vocht ik met een zware depressie.’

Het is, zoals altijd, een gelaagd verhaal. Een complexe wisselwerking van factoren. “Maar wat mijn verhaal vooral aantoont, is dat iedereen in de problemen kan komen. We kijken graag neer op de ander. Die bedelende dakloze zal wel een luierik zijn! Maar voor ik het wist, was ik thuisloos, vocht ik met een zware depressie en stond ik op het punt om een einde aan mijn leven te maken.”

Toch is het, op een of andere manier, ook een hoopvol verhaal. Want lezers die op dit moment zelf kwetsbaar zijn, moeten onthouden: “Er is altijd hulp.”

Binair leven

Het eerste deel van het verhaal is redelijk helder. Patrick Hattori begint bij het begin. “Als kind gedijde ik in de structuur van de lagere en middelbare school. Maar toen die routine wegviel, overviel de chaos me een eerste keer. Ik kon geen beslissing nemen. Ik ging op zoek, probeerde verschillende studies, faalde elke keer. Het was frustrerend dat ik leeftijdsgenoten zag studeren, terwijl dat voor mij onmogelijk leek.”

Naar buiten toe is hij geen lawaaimaker of zenuwpees. Maar vanbinnen is er onrust. Hij zoekt focus, en vindt die in extreme dingen: halsbrekende motortours, onverantwoorde klimparcours, geschifte basejumping. “Ik had nood aan één doel, aan een uitdaging die me de rest deed vergeten.”

Hij wordt een buitenbeentje, zoals dat heet. Hier en daar levert dat schouderklopjes op. Maar anderen zien hem als koppig, onhandelbaar, arrogant. “Ik leek losgeslagen, maar zelf zat ik vast in een zwart-wit denkpatroon. Mijn leven was binair: ik kon het, of ik kon het niet. Het boeide me, of het boeide me niet.”

Oorlogsfotograaf

Toch verdwijnt de chaos opnieuw. Hattori vindt uiteindelijk zijn richting: fotografie. Na doorgedreven zelfstudie schrijft hij zich in aan de kunstschool. “Het was een fiasco. Ik lag constant in discussie met leerkrachten. Maar nog voor het einde van het schooljaar was ik fulltime aan de slag als persfotograaf.”

‘Ik weet niet of het anders gelopen was, als ik die diagnose vroeger had gekregen.’

Hattori vertrekt naar conflictgebieden. Zijn beelden uit Afghanistan belanden op voorpagina’s van Europese topkranten zoals Le Monde. Simpel: hij wist wat hij wilde, en liet niet los. Aan het front viel alle ballast weg. Het was een roeping, zijn waar geschiedenis geschreven wordt, en vluchtige romantiek, het avontuur van de oorlog.

“Maar het was ook een illusie. Ook als oorlogsfotograaf moet je thuis facturen betalen en naar de autokeuring gaan. Voor mij was het echter onzin, dingen die in de weg stonden van mijn ene doel. Pas nu zie ik dat die denkpatronen geleid hebben tot de situatie waarin ik me vandaag bevind.”

Laat besef

Hij leidde in die jaren een hyperinteressant leven. Maar, beseft hij nu, het was ook een traject dat gestuurd werd door een verborgen problematiek. “Uiteindelijk kom ik tot de conclusie dat ADHD-ADD heel mijn leven gedicteerd heeft. Ik weet niet of het anders gelopen was, als ik die diagnose vroeger had gekregen. Maar het had me wel geholpen als ik sneller had geweten hoe mijn ‘zijn’ mijn beslissingen zou beïnvloeden.”

‘Ik had een mooi gezin met twee geweldige kinderen, een fijn huis en een job die ik graag deed.’

Hij zoekt daarvoor geen schuldigen. Want die zijn er niet. Het was ook een andere tijdsgeest, met minder aandacht voor zulke kwetsbaarheden. “Punt is dat er vandaag nog veel mensen als vreemde eend weggezet worden. En dat zeker mensen van mijn leeftijd nog lijden onder het taboe van de kwetsbaarheid. Wie wil op zijn vijftigste getuigen dat hij nu pas ontdekt dat een onderliggend mentaal probleem zijn hele leven heeft bepaald?”

Voor ons wil hij het wel. In al zijn eerlijkheid. En bruutheid. Want het tweede deel van zijn verhaal is ongemeen hard. “Ik had een mooi gezin met twee geweldige kinderen, een fijn huis en een job die ik graag deed. Er was niets mis. Tot alles misging.”

Boete

Na zijn jaren als oorlogsfotograaf settelt Hattori zich als regionale reporter. In 2012 zijn er hervormingen bij de mediagroep waarvoor hij werkt. Zijn nog miskende ADHD-ADD dwingt hem in de copingstrategie die hij het beste kent: kop in kas, blijven gaan, problemen negeren of althans zelf met oplossingen komen. Maar door de stress erodeert zijn draagkracht.

‘Deurwaarders verschenen. Het huis werd verkocht. Het betekende het einde van een prachtige relatie.’

Vijf jaar later stort een brief als een clusterbom zijn hele leven in chaos. “Veel journalistieke contracten zaten op dat moment in een fiscaal grijze zone van auteursrechten. Ik had volgens mijn boekhouder en de letter van de wet alles gedaan zoals het hoorde, zoals het ondertussen ook aanvaard is. Maar de belastinginspectie zag dat anders. Ik moest achterstallige belastingen betalen, kreeg een boete en ontving loodzware brieven – dat ik een fraudeur was.”

De honderdduizenden euro’s die geëist worden, zijn onmogelijk te betalen. Het is stress bovenop de onrust. Het is niet iets wat iemand met ADHD-ADD op dat moment nog verwerkt krijgt. Dus blijft een belangrijk bezwaarschrift onbeantwoord. “En toen ging het snel. Deurwaarders verschenen. Het huis werd verkocht. Het betekende het einde van een prachtige relatie van 28 jaar, en bijna van mijn leven.”

Thuisloos

Van het ene moment op het andere is hij thuisloos. Hij overleeft op de kinderkamer bij zijn moeder. Wegens geen domicilie staat hij geseind. Zijn ziekenfonds is niet meer geregeld. Alles is wanorde. Er hangt een faillissement boven zijn hoofd bij een rechtbank die veel tijd nodig heeft. De schaamte neemt over. Het schuldgevoel is allesoverheersend. Hij weet niet welke hulp er is, of waar die te zoeken.

‘Het schuldgevoel is allesoverheersend. Hij weet niet welke hulp er is, of waar die te zoeken.’

“Alles was altijd zwart-wit geweest. En nu zat ik op diepzwart. Heel lang heb ik gedacht: ik kan alles. Toen werd het: ik kan niets. Ik wist dat ik het op mijn manier zou blijven doen: gewoon doorgaan. Maar wel naar een onvermijdelijk eindpunt.”

Hij voert lange gesprekken met zichzelf en komt tot de conclusie dat hij iedereen – zijn ex-vrouw, kinderen en moeder – tot last is. En dat het voor iedereen – inclusief zichzelf – beter zou zijn als hij er niet meer is. Zelfmoordgedachten zijn er elke dag, maar ook de intentie neemt toe. Hij kan twee specifieke momenten omschrijven. Een ervan is gruwelijk gedetailleerd.

Lees ook

Magali De Reu leeft met ASS en ADHD

“Maar net op dat moment kreeg ik telefoon van mijn beste vriend. Hij vroeg waar ik was en wat ik aan het doen was. Ik antwoordde dat ik mijn laatste pakje sigaretten oprookte en er daarna een einde aan zou maken. Hij zei dat hij me kwam halen en vroeg om traag te roken. Ik had nog twee sigaretten over toen hij bij mij was.”

Wachtlijsten

Herinneringen lopen door elkaar. Hele episodes zijn vergeten. Bepaalde feiten kan hij niet meer terugbrengen tot een jaartal. Tussen die twee diepdonkere momenten heeft hij met een psychologe van een Centrum Algemeen Welzijnswerk gepraat. Al weet hij niet meer wie hem daartoe aangezet heeft. Wel dat het hem deugd deed om eens echt gehoord te worden, al kon het geen tweede zelfdodingsplan voorkomen.

‘Het is wraakroepend dat je voor elke fysieke ziekte bij je arts terechtkan, maar voor psychische problemen op een muur botst.’

“Nadat mijn vriend me had opgepikt, heeft hij me op de spoed afgezet. Daar had ik een kort gesprek met een psychiater. Toen heb ik beslist dat anderen voor mij mochten bepalen wat het beste voor me was. Later belandde ik bij een andere psychiater, die vlakaf zei dat hij er slechts was om medicatie voor te schrijven. Dat maakte me woest. Had ik eindelijk iemand gevonden, werd ik weggestuurd alsof het een zakelijke transactie was.”

“Toen ik bij mijn huisarts aanklopte met de melding dat het niet meer ging, beloofde ze me een half uur later op te bellen. Dat telefoontje kwam ook: ‘Het spijt me verschrikkelijk, maar ik heb geen oplossing voor jou gevonden’. Het is wraakroepend dat je voor elke fysieke ziekte bij je arts terechtkan, maar voor psychische problemen op een muur botst. Het is het verhaal van wachtlijsten, dat mensen zoals ik en hulpverleners maar al te goed kennen.”

Lapland

Het worden weken, maanden en jaren van zwalpen. De depressie klaart allerminst op, maar duwt hem ook niet meer richting absolute afgrond. Dankzij zijn vroegere netwerk krijgt hij de kans om in Zweden aan de slag te gaan. Boven de poolcirkel werkt hij in een lodge met sledehonden. Hij schept hondendrollen bij min 30 graden. Maar het helpt. Prikkels zijn er in de verlaten bossen allerminst.

‘Een hersenscan toonde aan hoe overactief mijn brein was.’

“Ik werkte een tijdje in Zweden, kwam terug, vertrok weer. Het leven versimpelde, maar de wonde bleef ongezien etteren. Ik dacht dat het beter met me ging, tot ik ook daar opnieuw een crisis kreeg. Het was me ondertussen echter beginnen dagen dat er iets met me aan de hand was.”

Lees ook

Hoe pas je werkvloer aan voor collega’s die een brein hebben dat anders werkt?

“Ik wil sociale media allerminst aanprijzen als betrouwbare bron, maar ik zag er mensen getuigen over ADD en ADHD. In België vond ik met wat geluk een therapeut, die me wel hielp, en tot dezelfde conclusie kwam. Na maandenlange begeleiding begon ik te aanvaarden hoe ik was.”

“Een hersenscan toonde aan hoe overactief mijn brein was. Ik begon in te zien wat er speelde, en welke fouten ik gemaakt had. Hoe mijn oplossing voor alles woede was – op het verkeer, weer of collega’s. Ik had geen lont meer, ik ontplofte constant. Ik heb zo ook iedereen rondom me afgestoten.”

Kinderen

De rust is ondertussen weergekeerd. Hij is dankbaar dat hij er nog is, vertelt hij op een terras in Mechelen. Al vergeet hij het af en toe. Vrienden ziet hij niet meer, omdat hij zolang verdwenen is. Met zijn ex-vrouw en kinderen is het contact gelukkig wel hersteld.

‘Er is zeker niet voor alles een oplossing, maar er is wel altijd hulp.’

“Ik hoop alleen dat ik mijn verhaal ooit met mijn kinderen kan delen – ze zijn vijftien en zeventien nu. Mensen noemden me een lafaard, omdat ik ze achterliet. Dat ben ik niet. Maar dat mijn kinderen uiteindelijk beseften dat ze een prijs moesten betalen voor mijn welzijn, vond ik ontzettend heftig. Een scheiding is sowieso loodzwaar, maar in ons geval was ook elke normaliteit weg.”

Lees ook

Eva Kestens: ‘Trauma blijft te lang onder de radar’

Hij moet opnieuw van nul beginnen. De fotografie lonkt. Het wordt een opdracht. Maar hij is er klaar voor. Hij is niet boos, niet meer beschaamd, noch bang voor een terugval. Hij voelt zich beter dan de laatste tien jaar. “Ik wilde niet dood, ik wilde verdwijnen. Zweden heeft me die kans geboden. Maar voor mensen die niet naar Zweden kunnen: je kan in veel dingen verdwijnen. Zelfdoding is geen oplossing. Er is zeker niet voor alles een oplossing, maar er is wel altijd hulp.”

We zijn terug bij het begin van ons verhaal – dat hij opgelucht is dat hij zijn verhaal gedeeld heeft. “Het is dubbel: ik hoop dat mensen nooit hetzelfde moeten meemaken als ik. Maar wie het niet meemaakt, zal het ook nooit kunnen begrijpen. Je kan alleen maar hopen dat er, wanneer alles foutloopt, nog empathie is voor mensen met dezelfde problemen.”