Lokale huurpremie: ‘Welgekomen maar te klein’

Op het terrein

Zonder een kwaliteitsvol en betaalbaar woonaanbod, is het roeien zonder riemen. Ook De RuimteVaart, een Leuvense vereniging waar mensen in armoede het woord nemen, stelt vast dat onzekerheid rond huisvesting het toekomstperspectief op losse schroeven zet. Onbetaalbare woningen zorgen bij mensen voor dagelijkse stress. Hoge woonkosten maken dat kosten voor gezondheidszorg, dagelijks welzijn of vrije tijd moeten worden uitgesteld.

 ‘Betaalbare huisvesting is een stevige basis om in het leven stappen vooruit te zetten.’

Ook het omgekeerde is gelukkig waar: kwaliteitsvolle en betaalbare huisvesting is een stevige basis om in het leven stappen vooruit te zetten. Een bezoeker van De RuimteVaart vertelt: “Ik woon nu ongeveer een jaar in een sociale woning en ben opgelucht met de financiële zekerheid die het me geeft. Ik woon in een kwaliteitsvol appartement aan een huurprijs die is afgestemd op mijn inkomen. Nu kan ik eindelijk op zoek naar een job die bij me past. Toch kijk ik met argusogen naar de veranderingen rond sociale huisvesting, de beperkingen in tijd en andere voorwaarden waarover gesproken wordt. Welke verrassingen staan mij nog te wachten?”

Getuigenissen als deze bevestigen het belang van een kwaliteitsvolle, betaalbare en stabiele plek om te wonen. Helaas kampt Vlaanderen met lange wachtlijsten voor sociale huurwoningen. Voor de meer dan 175.000 huishoudens op de wachtlijst staat het recht op wonen onder druk. Voor hen rest enkel de private huurmarkt, met vaak dure en weinig kwaliteitsvolle woningen.

Vlaamse huurpremie

Om in afwachting van een sociale huurwoning de hoge huurprijs op de private huurmarkt te compenseren, geeft de Vlaamse overheid sinds 2012 een huurpremie aan kandidaat-huurders.

Je hebt recht op zo’n Vlaamse huurpremie als je minstens vier jaar ingeschreven bent als kandidaat-huurder voor een sociale woning en je niet te veel verdient. Bovendien moet je een woning huren die voldoet aan minimale kwaliteitseisen en die de maximale huurprijs niet overschrijdt. Wie geen kwaliteitsvolle woning onder die huurprijsgrens vindt, valt uit de boot.In oktober vorig jaar werd beslist om geen woningkwaliteitscontroles meer uit te voeren. De woning moet nog steeds voldoen aan de kwaliteitseisen, maar er wordt uitgegaan van een vermoeden tot conformiteit.

‘Strakke regels sluiten mensen met een hoge woonnood uit.’

Die regels stuiten bij mensen op onbegrip: “Ik kreeg antwoord dat mijn huurprijs te hoog was. Als je in zo’n situatie zit en je hoort de meest onlogische regels, dat is gewoon pure machteloosheid. Je investeert veel tijd en energie in een aanvraag. Als je dan afgewezen wordt, is dat een slag in je gezicht.” Strakke regels sluiten mensen uit die niet aan de voorwaarden voldoen maar wel een hoge woonnood hebben.

Daarnaast blijkt dat veel huurders die wel recht hebben op een Vlaamse huurpremie geen aanvraag doen. Van de bijna 19.000 huishoudens die in 2020 een formulier voor de huurpremie ontvingen, vroeg slechts de helft de huurpremie aan. Het kluwen aan regels en voorwaarden zorgt voor complexiteit en administratieve drempels.

Leuvense huurpremie

Lokale overheden proberen die gaten in te vullen en experimenteren met een lokale, aanvullende huurpremie als noodmaatregel.

Lees ook

Waarom vraagt investeren in sociaal wonen zoveel tijd?

De stad Leuven introduceerde in 2018 zo’n lokale huurpremie.Naast Leuven keerde ook de stad Gent in 2020 een eenmalige lokale huurpremie uit. Ook in Aalst en Ronse werd het idee van een aanvullende lokale huurpremie al naar voren geschoven.De bedragen ervan liggen lager dan bij de Vlaamse huurpremie, maar de voorwaarden  zijn ook minder scherp: kandidaat-huurders moeten slechts een jaar op de wachtlijst staan, en voor de huurwoning gelden er geen kwaliteitsvoorwaarden of maximale huurprijs.

Hoewel deze lokale huurpremie een antwoord biedt op enkele tekortkomingen van de Vlaamse huurpremie, is de boot op dezelfde plekken lek. Ook Leuven kampt met een grote groep bewoners die wel recht heeft op deze lokale premie, maar er toch geen gebruik van maakt.

Communicatie en administratieve drempels

Hoe komt dat? Uit gesprekken met mensen uit de doelgroep blijkt dat ook bij deze lokale huurpremie de communicatie vaak onvoldoende duidelijk is. Bepaalde voorwaarden zorgen voor verwarring. Het is ook niet voor iedereen evident om de gevraagde documenten te verzamelen. Nochtans is veel informatie wel bekend bij andere instanties en zou de lokale overheid de aanvraag kunnen vergemakkelijken indien het OCMW deze informatie rechtstreeks krijgt.

Bovendien zorgen eerdere weigeringen, bijvoorbeeld van de Vlaamse huurpremie, voor teleurstelling en demotivatie om ook hier het aanvraagproces te starten.

Wat extra marge

Stel dat de aanvraag toch lukt en de premie toegekend wordt, maakt het bedrag dat een Leuvenaar dan krijgt enig verschil?

‘Neem drempels weg door huurpremies automatisch toe te kennen.’

86 procent van de Leuvense huishoudens op de wachtlijst voor een sociale woning geeft meer dan een derde van hun beschikbare inkomen uit aan hun maandelijkse huur. Wanneer het resterende inkomen wordt vergeleken met de Vlaamse budgetnormen voor menswaardig leven, blijkt dat ongeveer 85 procent van deze kandidaat-huurders risico loopt om in een onbetaalbare woonsituatie te verzanden.

Alleenstaanden kwamen in 2022 maandelijks gemiddeld 310 euro tekort om menswaardig te leven. Voor een alleenstaande ouder met drie kinderen liep dat tekort op tot gemiddeld 814 euro per maand.

De Leuvense huurpremie vangt met bedragen die schommelen tussen de 20 en 95 euro slechts een erg klein deel van dat tekort op. Wie een premie ontvangt, geeft aan dat het een welgekomen ondersteuning is die in het beste geval wat extra marge geeft. Maar deze lokale huurpremie is te beperkt om de woonsituatie van mensen echt betaalbaar te maken.

Aanbevelingen

Ondanks deze vaststelling kunnen we toch een aantal lessen en adviezen formuleren.

Neem administratieve drempels voor huurders weg door huurpremies automatisch toe te kennen. Het delen van administratieve gegevens tussen verschillende instanties is daarvoor noodzakelijk.

Lees ook

Minder sociale woningen voor kwetsbare groepen?

Zorg ervoor dat de voorwaarden voor huurpremies in verhouding staan met de daadwerkelijke huurprijzen voor een kwalitatieve woning. Zo worden huurders niet gedwongen om genoegen te nemen met woningen die niet aan de huidige kwaliteitseisen en energienormen voldoen.

Vlaamse en lokale huurpremies blijven noodoplossingen. Om de wooncrisis echt op te lossen is een uitbreiding van het sociale woonaanbod noodzakelijk. De jarenlange wachtlijsten doen inkrimpen door toewijzingsvoorwaarden te vernauwen tot uitsluitingscriteria, helpt ons niet vooruit.