In de slipstream van Wouter Torfs: ‘Jullie maken de wereld beter’

Hoofdstad van de Kempen

Een maandagochtend in september, zonnig, warm. Met de trein spoor ik naar Turnhout, hoofdstad van de Kempen. Vlak bij het station word ik verwacht. Daar ligt de Welzijnscampus van CAW De Kempen en het OCMW Turnhout. Een groot en ook chic gebouw. “Welzijnswerk moet niet sjofel zijn”, zal Wouter Torfs later zeggen.

‘Welzijnswerk moet niet sjofel zijn.’

Wouter Torfs was jarenlang CEO en uithangbord van winkelketen Schoenen Torfs. Eind 2022 gaf hij die verantwoordelijkheid door. Het drukke ondernemersleven maakte plaats voor druk vrijwilligerswerk. Hij is nu voorzitter van alle Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW) in Vlaanderen en Brussel. Voor dit vrijwilligersmandaat engageert hij zich naar eigen zeggen anderhalve dag per week.

Als ‘grote baas’ van de CAW’s brengt Torfs een werkbezoek aan CAW De Kempen. Sociaal.Net kreeg de kans hem een dag te volgen.

De ondernemer kende ik enkel van kranten en televisie. Een sympathieke verkoper, dat was mijn idee. Zijn overstap naar de CAW’s deed dan ook mijn wenkbrauwen fronsen. Was hij de man op de juiste plaats? Kan hij de unieke positie van de CAW’s waarborgen? Of was dit de voorbode van nog meer vermarkting? Ik had mijn twijfels, tot vandaag.

Elf CAW’s

Maar first things first. Er zijn in Vlaanderen en Brussel elf CAW’s. Daar werken een paar duizend sociale professionals. Zij staan in voor hulp- en dienstverlening “aan iedereen in een kwetsbare situatie”. Dat klinkt helder maar is het niet. Elk CAW is immers anders, met een eigen hulpaanbod, eigen opdrachten en een eigen lokale overheid.

‘Dit bezoek past in een kennismakingstournee. Torfs gaat langs bij alle CAW’s.’

In tijden van schaarse middelen, polarisering en overdadige communicatie wringt dat. Want wat doet zo’n CAW in realiteit? Ze helpen mensen in een kwetsbare leefsituatie, oké, maar over wie spreken we dan?

Die vraag beantwoorden geeft een duidelijker beeld. De CAW’s zijn er voor dak- en thuislozen, slachtoffers van huiselijk geweld, jongvolwassenen, mensen met een verslavingsproblematiek en koppels die verwikkeld zijn in relatieproblemen of een echtscheiding.

Maar er is ook slachtofferhulp, crisishulp voor kinderen en jongeren, hulp voor mensen in precair verblijf en ondersteuning voor mensen met schulden of mensen die uit huis dreigen gezet te worden. Bovendien zijn de CAW’s verantwoordelijk voor de hulp- en dienstverlening in alle Vlaamse en Brusselse gevangenissen. Kortom, afhankelijk van je kijk: een onduidelijk allegaartje of een rijkdom aan diversiteit.

Die onduidelijke profilering was één van de oorzaken dat de CAW’s tijdens de Vlaamse regeringsonderhandelingen van 2019 onder druk stonden. Nadien groeide het besef dat ze zich beter moesten profileren. Identiteit en belangenbehartiging zijn van groot belang, zeker richting de verkiezingen van 2024.

 Wouter Torfs

Tegen die achtergrond moet je de entree van Wouter Torfs bekijken. Een toptransfer. Torfs is een man met een breed netwerk: “Overal waar er een Torfswinkel is, is er ook een CAW”, weet hij. Hij is geloofwaardig, heeft een groot hart en veel inlevingsvermogen.

‘Torfs is een man met een groot hart en veel inlevingsvermogen.’

Dit bezoek aan CAW De Kempen past in een kennismakingstournee. Torfs gaat langs bij alle CAW’s en put daaruit informatie en verhalen die hij elders ten voordele van de organisatie en zijn medewerkers kan inzetten. “Ik zie veel verborgen werk en ontdek elke keer nieuwe pareltjes van werkingen. Het is mijn bedoeling om het CAW meer naamsbekendheid te geven.”

Maar zijn engagement is meer dan louter eenrichtingsverkeer. De ondernemer in hem is nog niet helemaal verdwenen en dat voel je. Hij heeft het snel over “schaalbaarheid” en hij spreekt de hoop uit dat de CAW’s, net als Schoenen Torfs, ooit gekroond worden tot ‘Beste Werkgever’ van het land.

Man van de wereld

Hij is een man van de wereld, of toch van een bepaalde wereld. Want tijdens ons bezoek ziet en hoort hij veel miserie maar met die wereld van mensen in armoede, psychische problemen en hangjongeren is hij minder bekend.

‘Hij trekt zijn ogen open wanneer we thuiskomen bij een vrouw die dwangmatig spullen verzamelt.’

Hij trekt zijn ogen open wanneer we thuiskomen bij een vrouw die dwangmatig spullen verzamelt en aan de straathoekwerker stelt hij naïef een vraag over samenwerking met politie en of die jongeren op dat bankje niet naar school moeten.

Maar elk huis heeft zijn kruis. Als we het in de namiddag hebben over echtscheiding spreekt Torfs over zijn kleinzoon van drie wiens ouders uit elkaar zijn. En in een gesprek met Louise, een jonge ervaringsdrager van KANS vzw (Kinderen Adviseren Na Scheiding) vertelt hij dat ook zijn ouders gescheiden zijn. Hij was toen al in de dertig, maar die scheiding heeft tot vandaag nog impact op zijn persoon.

CAW De Kempen

Terug naar CAW De Kempen. In de Kempen heeft het CAW op vijf plaatsen een eigen onthaalstek: Herentals, Geel, Hoogstraten, Mol en Turnhout. Daar kunnen mensen terecht met vragen en problemen.

‘Opvallend is de inzet van meer dan 200 vrijwilligers. Dat is gigantisch.’

Wat tijdens ons bezoek opvalt is de inzet van meer dan 200 vrijwilligers, dat is gigantisch. Ze ontvangen bezoekers, zorgen voor een luisterend oor en praktische steun in de inloopcentra. Vrijwilligers staan als ervaringsdrager mensen bij met een verslaving en organiseren activiteiten voor gedetineerden.

Tweede opvallende vaststelling: samenwerken over de grenzen van de eigen werking is een basishouding. We horen over projecten met de geestelijke gezondheidszorg, psychiatrie, drughulpverlening, stad en OCMW, parket en politie en jeugdwerk.

Het welzijnsonthaal – waar we ons bezoek begonnen – is trouwens een voorbeeld van zo’n unieke samenwerking tussen het CAW en het OCMW. Er is één geïntegreerd team van tien hulpverleners dat alle onthaalvragen van burgers verwerkt en beantwoordt. Ze zijn toegankelijk via telefoon, chat, op afspraak maar ook elke dag via een open loket. Kortom: een geïntegreerd breed onthaal avant la lettre. Knap werk.

 Naar de hulpverleners

Wouter Torfs is enthousiast. Iedereen die hij ziet en ontmoet krijgt een hand. Hij slaat niemand over en stelt veel vragen. Hij is gul met complimenten en dankt iedereen voor het harde werk en het engagement. “Jullie maken de wereld beter”. En hij meent dat ook.

‘Overal waar we passeren voelen we sympathie.’

Dat enthousiasme is trouwens wederkerig. Overal – tot in de trappenhal toe – voelen we sympathie. Iedereen is blij met het bezoek van de bekende ondernemer. Het is een blijk van waardering voor een job die nog te vaak onzichtbaar blijft. “Ik wil mensen schouderklopjes geven. Het is heel straf wat CAW-medewerkers doen”, benadrukt hij meermaals. Het is duidelijk dat dit geapprecieerd wordt.

Het valt ook op dat alle hulpverleners die hij spreekt positief zijn: “Wij doen ons werk graag”. Hier geen gezeur over te veel registratie. Geen woord over werkdruk, wachtlijsten of ontoegankelijkheid van andere diensten. Ik werd er enthousiast van, Wouter Torfs ook.

Niet alles is peis en vree

Hebben we dan wel het echte CAW gezien en gehoord? Ik hoor het je vragen. Wel, ja. Het enthousiasme en het geloof in eigen kunnen is groot bij medewerkers van CAW De Kempen. Terecht trouwens.

‘Ook in de Kempen merken ze meer hulpvragen van alleenstaande mama’s, jongvolwassenen en mensen zonder wettig verblijf.’

Maar natuurlijk is niet alles peis en vree. Ook in de Kempen merken ze meer hulpvragen van alleenstaande mama’s, jongvolwassenen en mensen zonder wettig verblijf. Ook hier is er een wooncrisis en kampen meer mensen met een verslaving.

Maar de job van hulpverlener hou je alleen vol als je positief bent ingesteld. Als je je kan optrekken aan de kleine stappen vooruit van iemand of aan de grote succesverhalen die er ook zijn. Tijdens ons bezoek hebben hulpverleners en cliënten een aantal van die successen gebracht. Situaties waar hulpverleners voor en samen met mensen het verschil maken.

Inloopcentrum

We stappen het inloopcentrum binnen. Er zijn op deze late voormiddag een vijftiental mannen en vrouwen aanwezig waaronder enkele vrijwilligers en coördinator Nansie. Er is veel animo wanneer Wouter iedereen groet.

‘Er staan te weinig mensen op de barricaden.’

Nansie vertelt snel en kordaat over hoe belangrijk deze thuishaven is voor veel mensen. Je kan hier douchen, je was doen of de krant lezen met een kop koffie. In deze grote woonkamer, gelukkig is er met dit warme weer een terras en tuin, passeren soms tot zeventig gasten per dag. Het zijn vaak mensen die dakloos zijn of ooit dakloos waren. De meesten leven nog altijd in armoede. Sommige kampen met een verslaving of psychische problemen.

Coördinator Nansie runt al dertien jaar dit inloophuis met een groot hart. Haar achtergrond als ervaringswerker in de armoede steekt ze niet weg. Spontaan vertelt ze tegen Wouter over een van haar successen. Het verhaal van een man die vaak langskwam maar nooit een woord zei. Zij liet hem doen, hopend dat hij vroeg of laat contact zou zoeken. Als de tijd rijp was. En zo geschiedde, na meer dan een jaar sprak hij haar uiteindelijk toch aan.

Als we vertrekken zegt Nansie nog snel: “Er komen hier steeds meer jongeren van 18 en 19 jaar over de vloer. Schulden, verslaving, ruzie thuis. Zij kunnen zo goed als nergens terecht. Er staan te weinig mensen op de barricaden voor deze groepen.” Gelijk heeft ze.

De Weekenden

Wat verderop in een vergaderzaal wachten Paul en Magali ons op. Paul is drughulpverlener bij het MSOC, maar werkt nauw samen met en vanuit het CAW. Magali was één van de deelnemers aan het tv-programma De Weekenden. Zij is cliënt van Paul.

‘Het samenspel tussen hulpvrager en hulpverlener is fascinerend. We krijgen een inkijk in hun unieke relatie.’

Voor zij die geen tv-kijken. Magali was acht jaar lang zwaar verslaafd aan medicatie, drugs en alcohol. Een heftig jong leven. Sinds twee jaar is ze clean en studeert ze sociaal werk. Ondertussen werkt Magali als ervaringsdrager voor de Verslavingskoepel Kempen.

Het samenspel tussen Paul en Magali is fascinerend. We krijgen een inkijk in hun unieke hulpverleningsrelatie. Openheid, luisterbereidheid en vertrouwen zijn cruciaal. Hun samenspel is een schot in de roos. Paul straalt als Magali vertelt. Omgekeerd luistert Magali intens naar wat Paul vertelt. Het is input voor haar als mens, voor haar studies maar ook voor haar job als ervaringswerker.

En natuurlijk eindigen niet alle verhalen als zo’n sprookje. Verre van. De drughulpverlening is een stap vooruit en twee achteruit. Soms verdwijnen mensen plots van de radar. Gemakkelijk is dat niet, maar het zijn de kleine en grote successen die mij recht houden, besluit Paul.

Straathoekwerker Levy

Na de lunch stappen we gezwind buiten en wandelen we met straathoekwerker Levy en teamcoördinator Nick langs een aantal vindplaatsen in deze centrumstad. Wouter Torfs krijgt een snelcursus straathoekwerk en wordt uitgedaagd om anders naar de stad te kijken.

‘Wouter Torfs maant Benjamin vaderlijk aan om zijn dromen na te jagen.’

We lopen achter het station waar vijf jongeren op een bankje zitten. We bezoeken een ondergrondse parking en eindigen onze trip bij het winkelcentrum waar het na schooltijd wel eens uit de hand loopt. Onderweg zeggen we kort goedendag aan de verkoopster van de lokale Torfswinkel. Die winkel is geen vindplaats voor Levy, de sneakerwinkel ‘Snipes’ een paar honderd meter verder is dat wel, zo leren we bij.

Onderweg ontmoeten we nog Benjamin, opgegroeid in de jeugdhulp, uiterst vlot en sympathiek en één van de gasten van het straathoekwerk. Het is meteen duidelijk dat hij Levy op handen draagt. “Hij is mijn broer. Hij helpt mij waar nodig.” Benjamin wil later iets doen met jongeren of hiphop. Wouter Torfs maant hem vaderlijk aan om aan zijn toekomst te werken.

Gaby

Die namiddag ontmoeten we ook Gaby.Gaby is een schuilnaam, de redactie kent haar echte naam.Samen met preventieve woonbegeleider Dieter kloppen Wouter en ik bij haar thuis aan.

Gaby is een vrouw van eind de zestig. Ze woont samen met een van haar volwassen zonen in een klein appartement. Het is er rommelig, overal liggen spullen en het bulkt er van kleine vosjes in pluche, plastiek en porselein. Die vosjes zijn haar houvast.

‘Slechts door intensief tussen te komen hebben Dieter en Charlotte een uithuiszetting kunnen vermijden.’

Twee jaar geleden dreigde de sociale huisvestingsmaatschappij met een uithuiszetting, wat Gaby op straat had doen belanden. Vandaag is de woonsituatie van deze kwetsbare vrouw stabiel. Hulpverlener Dieter noemt het naar eigen zeggen “een ongelooflijk succesverhaal”.

Samenwerken, vertrouwen opbouwen en inzetten op de kracht van mensen zet levens opnieuw in gang. Deze intense samenwerking tussen het CAW en het team Buitengewoon van OPZ Geel is gelukt.

Lees ook

‘Zo goed als alle cliënten die ik begeleidde hebben nog een woonst’

Rollenspel

De dag vliegt voorbij. Op naar onze laatste stop. CAW De Kempen heeft veel expertise in huis rond relatiebemiddeling en echtscheiding. Die kennis leidde tot een boeiend experiment: ONS-tafel. ONS staat voor Ouderschap na Scheiding.

Doel? Bij hoog conflictueuze scheidingen het hoorrecht van kinderen waarborgen en zorgen dat ouders en advocaten minder strijdtaal en meer welzijnstaal gebruiken. Via een zelf ontwikkelde methodiek proberen hulpverleners van het CAW bij de kinderen te horen wat zij belangrijk vinden. Nadien brengen ze de visie van de kinderen binnen tijdens een gesprek tussen de strijdende ouders en hun verdedigende advocaten.

‘Eigenlijk zou elke politicus zo’n tour moeten krijgen. Het effect zou groot zijn: meer verbinding, meer solidariteit.’

Wouter Torfs en ik worden samen met twee CAW-directeurs in een rollenspel gedropt: een scheidend homokoppel dat ruzie maakt over hun enige dochter. Door dit rollenspel krijgen we snel inzicht in hoe zo’n ONS-tafel werkt. Maar ook hoe hulpverleners zich bewegen binnen zeer gespannen echtscheidingssituaties.

Dit project zit op de grens van de vrijwillige hulpverlening, maar is voor kinderrechten uiterst belangrijk. Slim ook dat zowel parket als de balie zich hierachter scharen. Het is een sprankeltje hoop op minder scheidingen die compleet uit de hand lopen.

Politiek

Wat hij nu gaat doen met al die kennis en verhalen, vraag ik uiteindelijk aan Wouter Torfs. “Ik gebruik ze bij het lobbywerk dat ik doe voor de CAW’s. Door mij gaan deuren open die vroeger gesloten bleven, of die vroeger gewoon niet geprobeerd werden. Ik praat met iedereen. Ik denk dat dit belangrijk is.”

“Maar vandaag merk ik opnieuw hoe belangrijk verhalen en getuigenissen van mensen zijn. Eigenlijk zou elke politicus zo’n tour moeten krijgen. Zij kennen deze wereld niet. Het effect zou groot zijn: meer verbinding, meer solidariteit”, vertelt hij. Had ik het al gezegd? De juiste man op de juiste plaats.