Nieuw boek Jean Paul Van Bendegem: ‘Puberaal verzet tegen grijsisme’

Kennis en wijsheid 

Jean Paul Van Bendegem is filosoof. In dit boek liggen interessante passages over kennis en wijsheid voor de hand. Met een vurig pleidooi om ons niet uitsluitend te verlaten op wetenschappelijke kennis en theoretische modellen.

‘Hij klaagt aan dat ouderen er maatschappelijk niet meer toe doen.’

‘Wijsheid’ kan soelaas bieden, met de nadruk op ‘praktische wijsheid ‘ en ‘vakbekwaamheid’. En laat het nu net dat zijn wat ouderen te bieden hebben, gewoon omdat ze al langer leven.  

Eerste en tweede puberteit 

Ik focus echter op het merkwaardigste deel uit dit boekje, over de gelijkenissen tussen ouderen en pubers. “Ze zullen opstandig, vervelend en irritant zijn, omdat ze zelf niet echt blijf weten met alle veranderingen die hen overvallen.” Meer nog: ze hebben daarom het recht om een plaats op te eisen in de samenleving.  

Van Bendegem klaagt aan dat ouderen er maatschappelijk niet meer toe doen. Dat ‘niet meer’ deed me terugdenken aan de kinderrechtenprofessor Eugeen Verhellen die de kinder- en jeugdtijd omschreef als ‘nog niet’. Wie ‘nog niet’ of ‘niet meer’ ertoe doet, zit niet in het ‘echte’ leven dat zich uitstrekt tussen 18 en 65. Niet toevallig loopt op beide grenzen ook het onderscheid tussen de zogenaamde actieve en niet-actieve bevolking.  

We proberen wel goed voor hen te zorgen. Daarvoor hebben we jeugdhulp en ouderenzorg. Voor alles wat daartussen ligt, met inbegrip van de schemerzones, hebben we geen naam. Ja, volwassenenzorg, maar ook dat klopt niet want die ouderen zijn dat al lang.  

Van Bendegem wandelt in zijn boek verder door enkele gelijkenissen tussen ouderen en pubers. Zij zitten in de eerste en de tweede puberteit. Allebei ondergaan ze allerlei lichamelijke veranderingen en ze kampen elk op hun manier met seksualiteit. In het hoofd van beiden spoken allerlei vragen, vaak over een onzekere toekomst. Zowel voor ouderen als pubers is zelfstandigheid een belangrijk gegeven, te verwerven of te behouden. Ouderen en pubers blinken vaak uit in onhandigheid en beleven momenten van “pure zottigheid” of “je m’en-foutsisme”.  

Geronto-puberaal protest 

De belangrijkste gelijkenis volgens Jean Paul Van Bendegem is dat beide groepen vaak het gevoel hebben niet begrepen te worden. Ze vinden dat de omgeving, de maatschappij van hen een verkeerd of zelfs negatief beeld schetst.   

Daarom vindt Van Bendegem dat het de hoogste tijd is dat de senior, net als de puber, dat zelf duidelijk maakt. Hij pleit voor een geronto-puberaal gedrag of “de opdracht om aan de omgeving te laten weten dat de ouderen volwaardige menselijke wezens zijn die een even volwaardige positie opeisen in de samenleving”. Naast verzet tegen racisme en seksisme, roept Van Bendegem op tot verzet tegen ‘grijsisme’

Lees ook

Ageism: ‘Ouderen zijn slachtoffer van discriminatie, stereotypen en vooroordelen’

Hij zet niet alleen enkele rolmodellen in de schijnwerpers, zoals Jane Fonda, Patti Smith en Paula Semer. Of de grootouders voor het klimaat. Hij verwijst ook naar voorbeelden die raken aan de zorg. Zoals de groep ouderen die in Rillaar die voor hun co-housing project vechten tegen de toepassing van de regelgeving op de woonzorgcentra. Merk op dat dit voorbeeld sterk gelijkt op de kwetsbare jongeren die voor hun co-housing opkomen voor een leefloon als alleenstaande.  

In de welzijnssector zijn zowel kinderrechten als ouderenrechten onmisbaar. Met hulde aan de norse en te eenzame rusthuisbewoner die in volle coronatijden in de media tekeer ging tegen de ‘kinderachtige’ bejegening door ons systeem van ouderenzorg.